Επιμέλεια: Βάννα Σφακιανάκη
Διαβάστε τα προηγούμενα: Μέρος Α΄, Μέρος Β’
Δεν πέσαμε από τα σύννεφα! Φαινόταν άλλωστε, εδώ και πολλά χρόνια η απροθυμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης να προστατεύσει αποτελεσματικά το περιβάλλον, ειδικά όταν από την προστασία δεν είναι ορατά τα κέρδη. Η απροθυμία αυτή αποδείχτηκε στη δυστοκία για την έκδοση της Οδηγίας για τη Στρατηγική Περιβαλλοντική Εκτίμηση και στις «περίτεχνες» διατυπώσεις στην ίδια Οδηγία και στις Οδηγίες για τους οικοτόπους και τα πουλιά, που ακόμα ερμηνεύει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Αποδείχτηκε στο χειρισμό της σχέσης «ανάπτυξη» – περιβάλλον» σε όφελος της «ανάπτυξης» και βέβαια, στην υιοθέτηση της στρατηγικής ότι στο διακύβευμα για την προστασία του περιβάλλοντος υπέρτατος στόχος είναι η μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα μέσω της «πράσινης» ανάπτυξης που οδηγεί σε ανάπτυξη των ενεργειακών επενδύσεων έστω και αν οι εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα τελικά δεν μειώνονται! Η όποια μείωση προβάλλεται αποτελεί τελικά, αποτέλεσμα των κάθε λογής κρίσεων που οδηγούν σε φτωχοποίηση των πιο ευάλωτων κοινωνικών στρωμάτων των ευρωπαίων πολιτών.
Η έλλειψη προστασίας του περιβάλλοντος σε χώρες της κεντρικής Ευρώπης συγκαλύφθηκε με πολλούς τρόπους όπως με «μεγαλειώδη» και «καινοτόμα» έργα υποδομής, με προσχηματικές διαβουλεύσεις που σε πολλές περιπτώσεις κατέληγαν σε συγκρούσεις, με την πολιτική θεώρηση των αντισταθμίσεων –δηλαδή ότι είναι λογικό να καταστρέφεις ένα τόπο όταν «σώζεις» ένα τόπο που βρίσκεται κάπου αλλού– και οικοδομήθηκε πάνω στην ύφεση του ριζοσπαστικού περιβαλλοντικού κινήματος. Σημαντικό ρόλο έπαιξε και η πολιτική της παγκοσμιοποίησης, όταν προβάλλονταν πρωτοβουλίες προστασίας περιοχών σε άλλες χώρες και ηπείρους που στην πραγματικότητα συνιστούσαν αρπαγή γης των γηγενών, ενώ παράλληλα, κρυβόταν η εξαγωγή περιβαλλοντικής ζημιάς [επικίνδυνα απόβλητα, εξορύξεις κλπ.] σε άλλες ή και στις ίδιες χώρες.
Η έλλειψη προστασίας του περιβάλλοντος σε χώρες της κεντρικής Ευρώπης συγκαλύφθηκε με πολλούς τρόπους όπως με «μεγαλειώδη» και «καινοτόμα» έργα υποδομής, με προσχηματικές διαβουλεύσεις που σε πολλές περιπτώσεις κατέληγαν σε συγκρούσεις, με την πολιτική θεώρηση των αντισταθμίσεων και οικοδομήθηκε πάνω στην ύφεση του ριζοσπαστικού περιβαλλοντικού κινήματος
Σε χώρες όπως η δική μας, αποδεικνύεται εύκολα η σταδιακή υποβάθμιση της περιβαλλοντικής προστασίας μετά από τις πρόσκαιρες υποσχέσεις της δεκαετίας του ’90, από τη μια μεριά με την αποφυγή κηρύξεων περιοχών προστασίας -που μέχρι τότε γινόταν- και από την άλλη μεριά με την ακραία υποβάθμιση των Μελετών Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης και των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που κατάντησαν να αποτελούν «γραφειοκρατική διαδικασία» και «εμπόδιο» για τα έργα και την «ανάπτυξη».
Στα μέτωπα της ενέργειας, πέρα από τις αλλεπάλληλες «απλοποιήσεις» για την επιτάχυνση των ενεργειακών έργων, με μόνιμο θύμα την προστασία του περιβάλλοντος, οι εξελίξεις οδήγησαν σε εξορύξεις υδρογονανθράκων όπου «την Exxon Mobil ελέγχει περιβαλλοντικά η Exxon Mobil» όπως χαρακτηριστικά καταγγέλλεται [1] ενώ, όπως αναφέρεται σε σχετική αρθρογραφία, «οι επενδυτές έχουν μπροστά δύο εμπόδια που μπορεί να καθυστερήσουν τα αποτελέσματα των δικών τους πρωτοβουλιών για σύντμηση των χρόνων των εργασιών τους. Το πρώτο έχει να κάνει με τη δημόσια γραφειοκρατία. Πριν τη διενέργεια μίας γεώτρησης [άκουσον, άκουσον!] απαιτείται η έκδοση και έγκριση από το ΥΠΕΝ της Μελέτης Κοινωνικών και Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.».[2]
Παράλληλα, είναι αυξημένες σε σταθερή βάση οι εισαγωγές ηλεκτρικού ρεύματος [και ρύπων] από τα εργοστάσια άνθρακα των γειτονικών χωρών [3] και βέβαια, από πυρηνική ενέργεια που παράγεται στη Βουλγαρία.[4]
Νέο πλήγμα στο περιβάλλον από τον Κανονισμό της Ε.Ε. για την Ανάπτυξη των έργων ΑΠΕ
Λίγο πριν από το τέλος του 2022 οι υπουργοί Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμφώνησαν σε μια σειρά από μέτρα για την ενεργειακή κρίση.[5] Ανάμεσα σε αυτά είναι ο χαρακτηρισμός των έργων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας ως έργων υπέρτατου συμφέροντος και η «απλοποίηση» [συντόμευση] της αδειοδότησής τους. Ο νέος Κανονισμός (ΕΕ) 2022/2577 [6] περιλαμβάνει ένα μέρος από όσα περιλαμβάνονται στη νέα Οδηγία για τα έργα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας σε εφαρμογή του σχεδίου REPowerEU που, συναντώντας πολύ μεγάλες αντιδράσεις, δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα.[7]
«Για πρώτη φορά σε ένα νομικό κείμενο της Ευρωπαϊκής Ένωσης θεσπίζεται ο χαρακτηρισμός των Α.Π.Ε. ως έργων υπέρτατου δημοσίου συμφέροντος» πανηγύρισε το όργανο των εταιρειών αιολικής ενέργειας [ΕΛΕΤΑΕΝ], θεωρώντας ίσως ότι η Ελλάδα μπορεί να βρει ένα τρόπο να ενισχύσει ακόμα περισσότερο αυτό που ισχύει με νόμο από το 2010 ότι: «Η προστασία του κλίματος, μέσω της προώθησης της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από Α.Π.Ε., αποτελεί περιβαλλοντική και ενεργειακή προτεραιότητα υψίστης σημασίας για τη χώρα.»!
Η ΕΛΕΤΑΕΝ ελπίζει ότι ο νέος Κανονισμός «θα επιτρέψει στις νέες διαδικασίες αδειοδότησης Α.Π.Ε. να επωφεληθούν, άμεσα και με απλούστερο τρόπο, από συγκεκριμένες παρεκκλίσεις που προβλέπονται στην ευρωπαϊκή περιβαλλοντική νομοθεσία της Ε.Ε.» και ότι τα έργα ΑΠΕ θα έχουν προτεραιότητα [δηλαδή μεγαλύτερη βαρύτητα] όταν σταθμίζονται σε σχέση με άλλα νομικά αγαθά όπως είναι η προστασία της βιοποικιλότητας. Χαιρετίζει, έτσι, το μέτρο σύμφωνα με το οποίο «ακόμα και αν διαπιστώνονται επιπτώσεις σε μεμονωμένα άτομα ή ομάδες ατόμων που ανήκουν σε προστατευόμενα είδη (π.χ. πουλιά), το έργο Α.Π.Ε. πρέπει να γίνεται εφόσον o πληθυσμός του είδους παραμένει σε ικανοποιητικό επίπεδο.» [8]
Τη νέα Οδηγία έχει ήδη ψηφίσει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ενώ με αυτήν έχει διαφωνήσει στη διαβούλευση που προηγήθηκε πλήθος πολιτών και συλλογικοτήτων. Σημαντικές διαφωνίες έχουν εκφράσει οι δέκα μεγάλες ευρωπαϊκές περιβαλλοντικές οργανώσεις (GREEN10), ενώ και στην Ελλάδα έξι περιβαλλοντικές οργανώσεις δηλώνουν: «Θεωρώντας τον νέο Κανονισμό της ΕΕ για την Ανάπτυξη των ΑΠΕ εντελώς απαράδεκτο, για περιβαλλοντικούς, δημοκρατικούς και νομικούς λόγους, επιβεβαιώνουμε την πρόθεσή μας να συνεχίσουμε να υπερασπιζόμαστε την ακεραιότητα των οικοσυστημάτων και της φύσης, με κάθε νόμιμο μέσο, προς όφελος των σημερινών και των μελλοντικών γενιών.» [9]
Παραπομπές
[1] Πανελλαδική Συνέλευση για την Προστασία της Ελληνικής Τάφρου: Μην ανησυχείτε, ο λύκος θα φυλάει τα πρόβατα!, ecoher.gr
[2] Υδρογονάνθρακες: Τα εμπόδια που απειλούν με καθυστέρηση το πρόγραμμα ερευνών στις ελληνικές παραχωρήσεις παρά τη σπουδή των εταιρειών – Η γραφειοκρατία και οι εκλογές, energypress.gr
[3] Ενεργειακό Μείγμα Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας, rae.gr
[4] Το «πρασίνισμα» της πυρηνικής ενέργειας δεν είναι κεραυνός εν αιθρία!, edromos.gr
[5] Κοινές αγορές αερίου, μηχανισμοί αλληλεγγύης, νέο benchmark, fast track για ΑΠΕ: Η συμφωνία για το πλαφόν ξεμπλοκάρει ριζοσπαστικά μέτρα της Ε.Ε. για την ενέργεια, energypress.gr
[6] Κανονισμός (ΕΕ) 2022/2577 του Συμβουλίου της 22ας Δεκεμβρίου 2022 σχετικά με τη θέσπιση πλαισίου για την επιτάχυνση της ανάπτυξης ανανεώσιμης ενέργειας, eur-lex.europa.eu
[7] Αμφισβητούνται κρίσιμες προβλέψεις του REPowerEU, edromos.gr
[8] Δελτίο Τύπου: Επείγοντα μέτρα έκτακτης ανάγκης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την επιτάχυνση των Α.Π.Ε., eletaen.gr
[9] Νέος Ευρωπαϊκός Κανονισμός για την ανάπτυξη των ΑΠΕ: Ένα αντιπεριβαλλοντικό, αντιδημοκρατικό και νομικά ελέγξιμο κείμενο, ornithologiki.gr
