Επιμέλεια: Γιάννης Σχίζας
Σε μια συναρπαστική ανατροπή των κοσμικών ιστοριών, μια νέα πιθανότητα προέκυψε στην αναζήτηση ενός φερόμενου ένατου πλανήτη στο ηλιακό μας σύστημα. Δύο θεωρητικοί φυσικοί, ο Harsh Mathur από το Case Western Reserve University και η Katherine Brown από το Hamilton College, πρότειναν μια εναλλακτική εξήγηση που αμφισβητεί την ύπαρξη αυτού του αινιγματικού πλανήτη.
Εδώ και μερικά χρόνια, οι επιστήμονες συναρπάζονται από ασυνήθιστα μοτίβα στον τρόπο με τον οποίο κινούνται ορισμένα αντικείμενα, μακριά στο ηλιακό μας σύστημα. Η περίεργη τροχιακή συμπεριφορά τους θεωρήθηκε ότι επηρεάζεται από έναν ακόμη ανεξερεύνητο ένατο πλανήτη που ασκεί βαρυτική δύναμη πάνω τους.
Αυτός ο υποθετικός ένατος πλανήτης πιστώθηκε τις περίεργα ευθυγραμμισμένες τροχιές αυτών των μακρινών αντικειμένων και έτσι ξεκίνησε ένα νέο κυνήγι. Ωστόσο, οι Mathur και Brown έχουν ανατρέψει αυτό το κοσμικό μυστήριο, προτείνοντας ότι ίσως, δεν είναι ένας κρυμμένος πλανήτης που προκαλεί αυτές τις ανωμαλίες, αλλά κάτι πιο θεμελιώδες – μια τροποποίηση στην κατανόηση της ίδιας της βαρύτητας.
Οι δύο θεωρητικοί φυσικοί εφάρμοσαν μια θεωρία γνωστή ως «Τροποποιημένη Νευτώνεια Δυναμική (MOND)» για να κατανοήσει τις παράξενες τροχιές των αντικειμένων στα εξωτερικά πεδία του ηλιακού μας συστήματος. Ο Σερ Ισαάκ Νεύτων διατύπωσε τον περίφημο Νόμο της παγκόσμιας έλξης, που περιγράφει πώς τα αντικείμενα έλκονται μεταξύ τους στο διάστημα. Ωστόσο, η MOND προτείνει μια ελκυστική πιθανότητα ότι ο νόμος του Νεύτωνα έχει τους περιορισμούς του. Η θεωρία αυτή προτείνει ότι όταν οι βαρυτικές δυνάμεις γίνονται αρκετά αδύναμες, όπως συμβαίνει στις τεράστιες αποστάσεις και τις μικρότερες μάζες του διαστήματος, τότε ξεκινάει ένα διαφορετικό είδος βαρυτικής συμπεριφοράς.
Στην πρόσφατη μελέτη τους, που δημοσιεύθηκε στο The Astronomical Journal, οι Mathur και Brown διαπίστωσαν ότι η MOND μπορεί επίσης να εφαρμοστεί και στο δικό μας ηλιακό σύστημα. Διαπίστωσαν ότι οι περίεργες τροχιές των μακρινών αντικειμένων του ηλιακού συστήματος δεν υποδεικνύουν απαραίτητα την επίδραση ενός ένατου πλανήτη, αλλά θα μπορούσαν να εξηγηθούν από τη MOND.
Ανακάλυψη φαίνεται να ανατρέπει θεμελιώδεις αστρονομικές θεωρίες
Το νεφέλωμα του Ωρίωνα (Orion Nebula), ένα λαμπερό νέφος σκόνης και αερίων, είναι ένα από τα φωτεινότερα νεφελώματα στον νυχτερινό ουρανό και αναγνωρίζεται ως το σπαθί στον αστερισμό του Ωρίωνα. Το νεφέλωμα βρίσκεται σε απόσταση 1.300 ετών φωτός από τη Γη και εδώ και καιρό προσφέρει στους αστρονόμους μια πληθώρα ουράνιων αντικειμένων προς μελέτη, όπως «δίσκους που σχηματίζουν πλανήτες» γύρω από νεαρά αστέρια και καφέ νάνους, ή αντικείμενα που έχουν μάζα όσο ένας πλανήτης ή όσο ένα άστρο.
Οι αστρονόμοι χρησιμοποίησαν την κάμερα υπέρυθρης ακτινοβολίας του Webb, που ονομάζεται NIRCam, για να καταγράψουν ψηφιδωτά του νεφελώματος του Ωρίωνα σε μικρά και μεγάλα μήκη κύματος του φωτός, αποκαλύπτοντας πρωτοφανείς λεπτομέρειες και απροσδόκητες ανακαλύψεις.
Όταν οι αστρονόμοι Samuel G. Pearson και Mark J. McCaughrean μελέτησαν την εικόνα του νεφελώματος, που είχε καταγραφεί σε μικρά μήκη κύματος του φωτός, έκαναν ζουμ στο σμήνος Trapezium, μια νεαρή περιοχή σχηματισμού άστρων ηλικίας περίπου 1 εκατομμυρίου ετών, γεμάτη με χιλιάδες νέα αστέρια. Εκτός από τα αστέρια, οι επιστήμονες εντόπισαν καφέ νάνους, οι οποίοι είναι πολύ μικροί για να ξεκινήσει πυρηνική σύντηξη στον πυρήνα τους ώστε να γίνουν αστέρια. Οι καφέ νάνοι έχουν μάζα που είναι κάτω από το 7% της μάζας του ήλιου.
Στο «κυνήγι» για άλλα απομονωμένα αντικείμενα χαμηλής μάζας, οι αστρονόμοι βρήκαν κάτι που δεν είχαν ξαναδεί: ζεύγη πλανητοειδών αντικειμένων με μάζες μεταξύ 0,6 και 13 φορές τη μάζα του Δία που φαίνεται να αψηφούν ορισμένες θεμελιώδεις αστρονομικές θεωρίες.
Οι επιστήμονες τα ονόμασαν Jupiter Mass Binary Objects, ή JuMBOs.
Οι αστρονόμοι βρήκαν 40 ζεύγη JuMBOs και δύο τριπλά συστήματα, όλα σε ευρείες τροχιές το ένα γύρω από το άλλο. Αν και υπάρχουν σε ζεύγη, τα αντικείμενα απέχουν συνήθως μεταξύ τους περίπου 200 αστρονομικές μονάδες, ή 200 φορές την απόσταση μεταξύ Γης και ήλιου. Τα αντικείμενα χρειάζονται από 20.000 έως 80.000 χρόνια για να ολοκληρώσουν μια τροχιά το ένα γύρω από το άλλο.
«Τα αστέρια σχηματίζονται από γιγαντιαία νέφη αερίου και σκόνης που καταρρέουν κάτω από τις βαρυτικές δυνάμεις. Η διαδικασία αυτή συνεχίζεται καθώς δίσκοι αερίου και σκόνης στροβιλίζονται γύρω από τα αστέρια, δημιουργώντας πλανήτες. Αλλά καμία υπάρχουσα θεωρία δεν εξηγεί πώς σχηματίστηκαν τα JuMBOs ή γιατί υπάρχουν στο νεφέλωμα του Ωρίωνα», δήλωσε ο McCaughrean.
Για παράδειγμα, κάποιοι μπορεί να θεωρήσουν ότι τα JuMBOs είναι σαν «ορφανοί πλανήτες» (rogue planets), ή αντικείμενα πλανητικής μάζας που ταξιδεύουν ελεύθερα στο διάστημα χωρίς να βρίσκονται σε τροχιά γύρω από αστέρια. Όμως πολλοί ορφανοί πλανήτες ξεκινούν από την τροχιά τους γύρω από άστρα προτού εκτοξευτούν, και θα ήταν δύσκολο να εξηγήσουμε πώς ζεύγη από αυτούς εκτοξεύτηκαν ταυτόχρονα, αλλά και το πώς παρέμειναν συνδεδεμένοι μεταξύ τους βαρυτικά.
«Οι παρατηρήσεις του νεφελώματος του Ωρίωνα που έχουν προγραμματιστεί για τις αρχές του 2024 θα μπορούσαν να δώσουν περισσότερες πληροφορίες για την ατμοσφαιρική σύνθεση των JuMBOs», δήλωσε ο Pearson.
1.000 πουλιά σκοτώθηκαν πέφτοντας σε γυάλινο κτίριο
«Ήταν σαν χαλί από νεκρά πουλιά κάτω από το παράθυρο» λέει ο ορνιθολόγος Ντέιβιντ Ουίλαρντ, ο πρώτος που είδε το μακάβριο θέαμα έξω από εκθεσιακό κέντρο στο Σικάγο.
«Στα 40 χρόνια που παρακολουθώ στο McCormick Place Lakeside Center δεν έχουμε ξαναδεί κάτι που πλησιάζει αυτές τις διαστάσεις» είπε στο Associated Press ο Ουίλαρντ, ο οποίος αν και συνταξιούχος φροντίζει τη συλλογή πουλιών στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας «Φιλντς» του Σικάγο και ελέγχει τη γύρω περιοχή για νεκρά πτηνά.
Το σβήσιμο των φώτων είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους να αποφευχθούν οι συγκρούσεις.
Το πρόβλημα της πρόσκρουσης πτηνών είναι γνωστό σε κάθε αμερικανική πόλη. Μελέτη της αμερικανικής Υπηρεσίας Ιχθύων και Άγριας Ζωής εκτιμούσε το 2014 ότι 365 έως 988 εκατομμύρια πτηνά σκοτώνονται πέφτοντας σε κτήρια κάθε χρόνο.
Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος για μικρά μεταναστευτικά πτηνά που πετούν στη διάρκεια της νύχτας για να αποφύγουν τους θηρευτές και τις ατμοσφαιρικές αναταράξεις. Τα είδη αυτά συχνά προσανατολίζονται με βάση τα άστρα και μπερδεύονται από τα νυχτερινά φώτα.
Στο Σικάγο, τα εκατοντάδες πτηνά που βρέθηκαν νεκρά, συνολικά 33 διαφορετικά είδη, φαίνεται ότι έπεσαν θύματα ενός συνδυασμού παραγόντων: η κακοκαιρία των προηγούμενων ημερών τα είχε εμποδίσει να ξεκινήσουν το μεταναστευτικό ταξίδι προς το νότο, μέχρι που ένας ούριος βόρειος άνεμος εμφανίστηκε για να δώσει το σήμα της εκκίνησης την περασμένη Πέμπτη.
Η πρωινή βροχή ανάγκασε τα σμήνη να κατέβουν σε πιο χαμηλό ύψος και να πέσουν τελικά στα παράθυρα του τριώροφου κτηρίου.
Επιπλέον, τα φώτα είχαν μείνει αναμμένα εκείνο το βράδυ λόγω έκθεσης που πραγματοποιούταν στο συνεδριακό κέντρο.
Το σβήσιμο των φώτων μέχρι τις πρωινές ώρες είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους να αποφευχθούν οι συγκρούσεις.
Ουρανοξύστες στη Νέα Υόρκη, τη Βοστώνη και περίπου 50 ακόμα πόλεις στις ΗΠΑ και τον Καναδά συμμετέχουν στο εθελοντικό πρόγραμμα «Τα Φώτα Σβήνουν», το οποίο λάνσαρε το 1999 η ορνιθολογική εταιρεία «Όντομπιν». Εκπρόσωπος του McCormick Place δήλωσε ότι το εκθεσιακό κέντρο συμμετέχει στο πρόγραμμα και σβήνει τα φώτα όταν δεν χρειάζονται.
Το 2020, το δημοτικό συμβούλιο του Σικάγο ενέκρινε νέους κανόνες που επιβάλλουν τη λήψη μέτρων για την προστασία των πτηνών σε νέα κτίρια, όπως την τοποθέτηση ειδικών σημάνσεων στα τζάμια. Μέχρι σήμερα όμως οι κανόνες δεν έχουν τεθεί σε ισχύ.
«Είναι ένα παράξενο κτίριο» σχολίασε ο Ουίλαρντ για το εκθεσιακό κέντρο. «Όταν χτίστηκε, ο κόσμος δεν λάμβανε υπόψη την ασφάλεια των πτηνών. Ακόμα δεν τη λαμβάνουν υπόψη στην αρχιτεκτονική».
