Επιμέλεια: Γιάννης Σχίζας
Οι εικόνες που προσφέρει το υπερσύγχρονο διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb είναι εκπληκτικές, όμως προκαλούν σύγχυση στους επιστήμονες καθώς για κάποιους φαίνεται να ανατρέπουν όσα γνώριζαν μέχρι σήμερα.
Γράφει ο φυσικός Eric J. Lerner: «Σε όλους όσους τις βλέπουν, οι νέες εικόνες του σύμπαντος από το νέο διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb (JWST) προκαλούν δέος. Αλλά για τους περισσότερους επαγγελματίες αστρονόμους και κοσμολόγους, είναι επίσης εξαιρετικά αναπάντεχες – δεν δείχνουν καθόλου αυτό που προβλεπόταν από τη θεωρία. Στα αμέτρητα τεχνικά αστρονομικά έγγραφα και μελέτες που δημοσιεύτηκαν στο διαδίκτυο από τις 12 Ιουλίου, οι συγγραφείς αναφέρουν επανειλημμένως ότι οι εικόνες δείχνουν εκπληκτικά πολλούς γαλαξίες, γαλαξίες που είναι εξαιρετικά ομαλοί, απίστευτα μικροί και εκπληκτικά παλιοί. Είναι γεμάτες εκπλήξεις και όχι απαραίτητα ευχάριστες. Ο τίτλος μιας εφημερίδας ξεκινά με το επιφώνημα: «Πανικός!»
Η αλήθεια που δεν αναφέρουν τα έγγραφα είναι ότι οι εικόνες του JWST (James Webb) είναι κατάφωρα και επανειλημμένα αντικρουόμενες με την υπόθεση του Big Bang, ότι δηλαδή το σύμπαν ξεκίνησε πριν από 14 δισεκατομμύρια χρόνια σε μια απίστευτα καυτή, πυκνή κατάσταση και από τότε διαστέλλεται.
Δεδομένου ότι η συντριπτική πλειοψηφία των κοσμολόγων και θεωρητικών φυσικών υπερασπίζονται αυτή την υπόθεση για δεκαετίες ως αναμφισβήτητη αλήθεια, τα νέα δεδομένα έχουν προκαλέσει πανικό σε πολλούς από αυτούς.
Αν και συνήθως δεν ακούγαμε τον θόρυβο, υπάρχει μία δυσαρέσκεια με το Καθιερωμένο Πρότυπο ή το Καθιερωμένο Μοντέλο από τότε που προτάθηκε για πρώτη φορά από τον Ζωρζ Λεμαίτρ πριν από σχεδόν έναν αιώνα και το οποίο ξεκινά με τη Μεγάλη Έκρηξη. Κανείς όμως δεν περίμενε ότι το διαστημικό τηλεσκόπιο James Webb θα… συνείσφερε στη συζήτηση.
Ο Eric J. Lerner βεβαίως είναι ο συγγραφέας ενός βιβλίου με τον τίτλο «The Big Bang Never Happened» (1992) και αν και είναι άμεσα ενδιαφερόμενος, εντούτοις δεν σημαίνει ότι είναι λάθος σε όσα ισχυρίζεται. Ο φυσικός και συγγραφέας θα μιλήσει στο φεστιβάλ «How The Light Gets In» που θα πραγματοποιηθεί στις 17-18 Σεπτεμβρίου στο Λονδίνο στην Αγγλία και χρηματοδοτείται από το Ινστιτούτο Τέχνης και Ιδεών (IAI). Ο Eric J. Lerner θα συμμετέχει στη συζήτηση «Cosmology and the Big Bust».
Η συζήτηση, στην οποία συμμετέχουν, πέρα από τον Eric J. Lerner, ο φιλόσοφος της επιστήμης Bjørn Ekeberg και ο αστροφυσικός από το Πανεπιστήμιο του Yale, Priyamvada Natarajan περιγράφεται ως εξής:
«Η θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης εξαρτάται αποφασιστικά από την υπόθεση του “πληθωρισμού” ότι στην αρχή το σύμπαν επεκτάθηκε πολλές τάξεις μεγέθους ταχύτερα από την ταχύτητα του φωτός. Αλλά τα πειράματα απέτυχαν να αποδείξουν στοιχεία για τον κοσμικό πληθωρισμό και από την αρχή της, η θεωρία ήταν κατακλυσμένη από βαθιές απορίες και παζλ. Τώρα, ένας από αυτούς που τη διατύπωσαν, ο Paul Steinhardt καταγγέλλει τη θεωρία ως εσφαλμένη και “επιστημονικά ανούσια”».
Παρακάτω ακολουθεί μια συζήτηση για αυτό το θέμα από το περσινό φεστιβάλ (τότε ωστόσο δεν υπήρχαν τα νέα δεδομένα από το James Webb) στην οποία συμμετέχουν η θεωρητική φυσικός Sabine Hossenfelder, συγγραφέας του Lost in Math: How Beauty Leads Physics Astray μαζί με τον Bjørn Ekeberg και τον σωματιδιακό φυσικό Sam Henry.
Οπότε ναι, πρόκειται για ένα σοβαρό θέμα συζήτησης που απασχολεί πολύ τους επιστήμονές μας. Ο πειραματικός φυσικός Rob Sheldon προτείνει μία λύση:
Σύμφωνα με την τρέχουσα θεωρία, η εποχή της νουκλεοσύνθεσης της Μεγάλης Έκρηξης παρήγαγε 75% Υδρογόνο και 25% Ήλιο (κατά βάρος) και λίγη ποσότητα λιθίου, αλλά όχι πολλά άλλα. Στη συνέχεια, μετά από 300 χιλιάδες χρόνια, το σύμπαν ψύχθηκε αρκετά ώστε να παράγει άτομα και η βαρυτική έλξη ξεκίνησε να δημιουργεί αργά-αργά αστέρια. Τα πρώτα ήταν αρκετά μεγάλα για να εκραγούν και τα ωστικά κύματα που στάλθηκαν μέσω του αερίου υδρογόνου προκάλεσαν τη δημιουργία θυλάκων που άρχισαν να δημιουργούν αστέρια.
Παρόλα αυτά, χρειάστηκαν ακόμα 500 εκατομμύρια χρόνια για να αποκτήσουμε αρκετά αστέρια για έναν γαλαξία. Όσο πιο νωρίς ωστόσο σχηματίζεται ένας γαλαξίας, τόσο πιο πίσω στον χρόνο και τόσο πιο μακριά βρίσκεται σήμερα από τους αστρονόμους, και όσο πιο μακριά βρίσκεται τόσο πιο γρήγορα απομακρύνεται από εμάς. Αυτή η κίνηση προκαλεί μετατόπιση του φωτός στο φάσμα του ερυθρού. Και είναι τόσο ισχυρή αυτή η σχέση, που οι αστρονόμοι αντικαθιστούν τον «χρόνο» με τη «ερυθρά μετατόπιση» (είναι η παρατηρούμενη αλλαγή στο χρώμα του εκπεμπόμενου φωτός από ένα αστέρι ή άλλο ουράνιο σώμα καθώς αυτό απομακρύνεται από τη Γη).
Το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble μπορούσε να δει μόνο το ορατό φως. Επομένως, όλοι αυτοί οι πρώτοι, γερασμένοι γαλαξίες ήταν τόσο μετατοπισμένοι στο ερυθρό που ήταν «ορατοί» μόνο στο υπέρυθρο, εκεί δηλαδή που διαπρέπει το τηλεσκόπιο James Webb. Έτσι, ένας από τους στόχους του τηλεσκοπίου James Webb ήταν να δει τους πρώτους γαλαξίες, και πράγματι, βλέπουνε πολλούς.
Γνωρίζουμε ότι κάτι είναι επιστήμη όταν πάντα θέτει προκλήσεις. Οπότε θα μπορούσε το σύμπαν να υπήρχε από πάντα; Το πρόβλημα είναι ότι αν το σύμπαν υπήρχε για άπειρο χρονικό διάστημα, οτιδήποτε θα μπορούσε να συμβεί, θα πρέπει να έχει ήδη συμβεί άπειρες φορές, συμπεριλαμβανομένου και του ότι δεν υπάρχουμε και δεν υπήρξαμε ποτέ. Αλλά ξέρουμε ότι υπάρχουμε!
Όπως έχει επισημάνει ο Robert J. Marks, όταν κάνεις παιχνίδια με το άπειρο καταλήγεις σύντομα σε παραλογισμό. Για να κάνουμε επιστήμη, πρέπει να δεχτούμε ότι ορισμένα γεγονότα είναι πραγματικά και όχι αμοιβαίως αντιφατικά. Μπορούμε λοιπόν να υποθέσουμε ότι το σύμπαν πράγματι άρχισε κάποια στιγμή να υπάρχει. Απλώς τώρα είμαστε λιγότερο σίγουροι για το πώς ακριβώς συνέβη αυτό.
Σωτήρης Καλογεράκης
Οι τρεις όροι της ΔΕΗ για την «αξιοποίηση» λιγνίτη
Η μέγιστη αξιοποίηση του λιγνίτη συνοδεύεται, όπως έχει γράψει το Energypress, από σειρά προϋποθέσεων, όπως η κατά προτεραιότητα είσοδο των λιγνιτικών μονάδων στο σύστημα. Ακριβώς επειδή οι λιγνιτικές μονάδες δεν είναι το ίδιο ευέλικτες με αυτές του φυσικού αερίου, όταν για λόγους που συνδέονται με τις καιρικές συνθήκες οι ΑΠΕ δεν παράγουν ενέργεια, τότε είναι οι μονάδες αερίου εκείνες που προσφέρουν στο σύστημα την ευστάθεια που χρειάζεται. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι λιγνιτικές μένουν εκτός. Η ΔΕΗ λοιπόν έχει θέσει ως πρώτη προϋπόθεση οι λιγνιτικές μονάδες να εισέρχονται στο σύστημα κατά προτεραιότητα.
Δεύτερη προϋπόθεση την οποία έχει βάλει η ΔΕΗ είναι η κατάργηση της υποχρέωσης, που έχει εδώ και αρκετά έτη, να διαθέτει στην προθεσμιακή αγορά το 50% της λιγνιτικής της παραγωγής της προηγούμενης χρονιάς.
Και η τρίτη προϋπόθεση συνδέεται με τις δαπάνες που θα κληθεί να καταβάλει για τις πολλές εργολαβίες εκσκαφών τις οποίες έχει ξεκινήσει να αναθέτει για να διπλασιάσει τη λιγνιτική της παραγωγή. Οι εργολάβοι ζητούν ως γνωστόν take or pay commitments. Στο σενάριο όμως που τελειώσει ο πόλεμος, αποκλιμακωθεί η ενεργειακή κρίση και υποχωρήσουν οι τιμές, ο συσσωρευμένος στις αυλές των μονάδων λιγνίτης δεν θα χρειαστεί να αξιοποιηθεί. Απέναντι σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, η ΔΕΗ έχει απαιτήσει ένα ποσό ως εγγύηση, της τάξης των 150 εκατ. ευρώ.
Γιώργος Φιντικάκης
