Δεν υπάρχει υποστήριξη και «αέρας» για την προώθηση της αξιολόγησης μέσα στα σχολεία. Ακόμα και τα γνωστά και διαχρονικά επιχειρήματα όλων των κυβερνήσεων για τους «τεμπέληδες και άχρηστους εκπαιδευτικούς που φοβούνται την αξιολόγηση» δε φαίνεται πια ότι μπορούν να δημιουργήσουν κάποια σοβαρή συναίνεση από μεριάς της κοινωνίας. Το γενικό φόντο σκουραίνει τόσο που οι «κοινωνικοί αυτοματισμοί» μιας προηγούμενης περιόδου δεν λειτουργούν με τόση αποτελεσματικότητα. Με όλα όσα νομοθετούν στην Παιδεία ‒και παρά το γενικό μούδιασμα‒ δεν είναι εύκολο να πειστεί κανείς ότι τα πράγματα μένουν στάσιμα ή χειροτερεύουν γιατί απλά κάποιοι δάσκαλοι και καθηγητές δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους. Όταν χιλιάδες μαθητές κόβονται από το δημόσιο πανεπιστήμιο για να τους υποδεχτούν με ανοιχτές αγκάλες τα ιδιωτικά κολλέγια, όταν σχολές και τμήματα φυτοζωούν ή κλείνουν, όταν τα σχολεία συνεχίζουν να λειτουργούν με «ό,τι τους βρίσκεται» σε προσωπικό και υποδομές, ε τότε ακόμα και οι πιο καχύποπτοι καταλαβαίνουν ότι το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι. Αν σε αυτά προσθέσουμε το ότι η Πολιτεία ονόμασε μάθημα το κινητό με το Webex στον καναπέ, αρνούμενη φανατικά οποιοδήποτε άλλο μέτρο θα κρατούσε ζωντανό το σχολείο, τότε τα πράγματα γίνονται λίγο ακόμα καθαρότερα.
Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ είναι όμως αποφασισμένη να προχωρήσει. Με μοναδικά όπλα τους εκφοβισμούς διαφόρων ειδών, την καταστολή και το χρόνο. Άλλωστε η Κεραμέως παραμένει σταθερά –και ίσως προκλητικά‒ στη θέση της, πράγμα ενδεικτικό όχι μόνο για το στρατηγικό βάθος αυτών των επιλογών αλλά και για τον επείγοντα χαρακτήρα τους. Οι πανδημικές χρονιές βοήθησαν πολλαπλώς στο σάρωμα της εκπαίδευσης, με διαφορετικό τρόπο σε κάθε βαθμίδα. Το σχολείο που ξέραμε άλλαξε και αλλάζει, το πανεπιστήμιο παρομοίως. Αλλάζουν δηλαδή οι νέοι άνθρωποι, η μόρφωση και η διαμόρφωσή τους, οι χώροι τους, τα μελλοντικά τους σχέδια αλλά και η σχέση τους με αυτά. Οι επιλογές και οι προσδοκίες τους στενεύουν. Μαζί με αυτά αλλάζει και η χώρα αφού τα ερωτήματα που ξεπηδούν είναι αμείλικτα: Χρειαζόμαστε τελικά τα πανεπιστήμια και την ακαδημαϊκότητα; Δασκάλους και καθηγητές που να μην είναι απλώς υπάλληλοι; Μαθητές που να μορφώνονται και να μην «εκγυμνάζονται» ή απλά να «απασχολούνται»; Επιστήμες που κάτι να έχουν να προσφέρουν την κοινωνία και τη χώρα; Γνώση εκτός αγοροπωλησίας του τύπου κολλεγίου; Κοινωνία που να μην θεωρεί την Παιδεία ως κάτι ασήμαντο και προαιρετικό ή ως ένα εφόδιο ανόδου και αποκατάστασης μόνο όμως για τους όλο και λιγότερο «τυχερούς»;
Ό,τι κλέβεται από τα παιδιά εξαιτίας ενός τρόπου ζωής –εντός και εκτός σχολείου- που δυσκολεύει, θα τους «επιστρέφεται» ως μάθηση δεξιοτήτων. Το σχολείο θα γίνεται είτε αφιλόξενο είτε πάρκινγκ για να περνά η ώρα, όλα τα βαθιά στοιχεία μόρφωσης και κοινωνικοποίησης που εκπορεύονται από την ίδια του τη «ζωντανή ζωή» θα φθίνουν, για να κάνουμε έπειτα μάθημα στα παιδιά περί… διαπροσωπικών σχέσεων, προσαρμοστικότητας και διαχείρισης του χρόνου
Τα νομοσχέδια για την αξιολόγηση σε δημοτικά, γυμνάσια και λύκεια, σπρώχνουν τα πράγματα προς αυτές ακριβώς τις κατευθύνσεις. Αφήνοντας εκτός παιχνιδιού όλα εκείνα που καθορίζουν σε χοντρές γραμμές την εκπαίδευση. «Μα είναι κακό να αξιολογείται ένα σχολείο;». Ναι, είναι. Αν μάλιστα ήμαστε ρομαντικοί θα λέγαμε «μα είναι δυνατόν να βαθμολογηθεί μια οικογένεια;». Πώς γίνεται ένας τέτοιος θεσμός, το σχολείο, μια κοινωνία το ίδιο «με τα όλα της», τα καλά και τα στραβά της, να μετρηθεί με δείκτες και νούμερα, να πάρει βαθμό και εντέλει να κοπεί; Πώς εδώ που έρχονται τα παιδάκια και οι έφηβοι για να γίνουν άνθρωποι, δεν θα αφήνεται ο παραμικρός χώρος για κατανόηση, φροντίδα και μόρφωση, αφού θα πρέπει να τρέχουμε για να προφτάσουμε κάτι άλλο, που έρχεται «απ’ έξω», κάποιον πήχη. Ποια συνείδηση επιτρέπει να πει κάποιος «κακό σχολείο» ‒ και με τη βούλα πια; Η αξιολόγηση θα κάνει το σχολείο έναν χώρο πιο απρόσωπο, γεμάτο «σχέδια δράσης», «πλάνα» και «τράπεζες θεμάτων», την ώρα που τα πραγματικά θέματα –αδιαφορία για τη γνώση, απόρριψη, εγκατάλειψη, αμορφωσιά– θα «λύνονται» κι αυτά με ανάλογους ειδικούς και μετρήσεις και κρύβοντας επιμελώς τις βαθιές κοινωνικές τους αιτίες. Οι Σύλλογοι Διδασκόντων θα γίνουν ένα άθροισμα υπαλλήλων όπου ο καθένας θα φροντίζει να μαζεύει επιμορφώσεις, να τρέχει «προγράμματα», να ψάχνει χορηγούς, να είναι αρεστός κ.ο.κ., πράγματα που ελάχιστη σχέση έχουν με τη «βελτίωση της ποιότητας της παιδαγωγικής και μαθησιακής λειτουργίας» που αναφέρει το νομοσχέδιο. Όπως λέγεται και στην καθομιλουμένη «μάζευε χαρτιά» και «συμπλήρωνε τη χαρτούρα». Αύριο-μεθαύριο μπορεί άλλωστε και να απολυθείς ως «μη ικανός». Κι έτσι η εκπαίδευση δε θα ‘ναι πια ένας οργανωμένος, κρατικός, δημόσιος και δωρεάν θεσμός και θα μετατραπεί σε μια υπηρεσία μέσα στις τόσες άλλες. Θα μπορεί ο μαθητής-πελάτης να διαλέγει εκπαίδευση/σχολείο μαζί με τον ενήλικο γονιό, εννοείται ανάλογα με το «κεφάλαιο» –όχι μόνο τα χρήματα– που διαθέτει. Άλλη μια μεγάλη κατηγοριοποίηση προ των πυλών, με μπόλικες ιδεολογικές συνδηλώσεις περί «αρίστων» και «πλέμπας».
ΑΣ ΠΟΥΜΕ όμως ότι δεν είμαστε ρομαντικοί. Μέσω λοιπόν της συγκεκριμένης αξιολόγησης το κράτος προχωρά σε μια μεγάλων διαστάσεων ρύθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος με ιδεολογικές, οικονομικές και κοινωνικές συνεπαγωγές και στοχεύσεις. Η κατεύθυνση είναι δεδομένη, διακηρυγμένη και εφαρμόζεται ήδη κι όχι μόνο από την τωρινή κυβέρνηση. Το κράτος θέλει πάση θυσία ένα σχολείο πολύ φθηνότερο από το σημερινό. Φθηνιάρικο. Ένα σχολείο που ή θα λειτουργεί με τα μίνιμουμ ή θα ψάχνει χρηματοδοτήσεις σε μαθητές-πελάτες και άλλους φορείς ή απλά θα κλείνει/συρρικνώνεται ως ασύμφορο. Σε αυτό το δεδομένο πλαίσιο ‒και όχι σε κάποιο άλλο φανταστικό‒ καλούμαστε να αξιολογηθούμε. Θα είμαστε καλοί αν τα καταφέρνουμε, ακόμα καλύτεροι αν το ενισχύουμε. Αν για παράδειγμα κρινόμαστε ως «μη επαρκείς» στο δείκτη «Παρακολούθηση και μείωση της άτακτης/σποραδικής φοίτησης και σχολικής διαρροής» φαντάζεται κανείς ότι θα παρθεί κάποιο μέτρο αντιστροφής; Όχι. Απλά η Πολιτεία, όπως σε όλα τα μεγάλα ζητήματα, θα έχει πετάξει το μπαλάκι της ευθύνης στο σχολείο, έχοντας στο πίσω μέρος του μυαλού της το «ε ας κλείσουμε μερικά τμήματα, να γλυτώσουμε και κάνα καθηγητή». Παρομοίως και για το δείκτη «Αξιοποίηση του εκπαιδευτικού προσωπικού». Δεν πιστεύει βέβαια κανείς ότι θα πάρει καλό βαθμό ο Διευθυντής (ηγεσία λέγεται πια) που θα πρήζει τους Προϊσταμένους και το Υπουργείο για περισσότερους καθηγητές ώστε να καλυφθούν τα κενά, αλλά μάλλον αυτός που θα βρίσκει τον κάθε απίθανο τρόπο για να βγαίνουν/εγκρίνονται οι ώρες με το υπαρκτό προσωπικό. Κι ας κάνει βρε αδερφέ και ο γεωπόνος λίγη χημεία, δε χάλασε ο κόσμος, έτσι κι αλλιώς το επίπεδο είναι χαμηλό…
Ποια συνείδηση επιτρέπει να πει κάποιος «κακό σχολείο» -και με τη βούλα πια; Η αξιολόγηση θα κάνει το σχολείο έναν χώρο πιο απρόσωπο, γεμάτο «σχέδια δράσης», «πλάνα» και «τράπεζες θεμάτων», την ώρα που τα πραγματικά θέματα –αδιαφορία για τη γνώση, απόρριψη, εγκατάλειψη, αμορφωσιά – θα «λύνονται» κι αυτά με ανάλογους ειδικούς και μετρήσεις και κρύβοντας επιμελώς τις βαθιές κοινωνικές τους αιτίες.
Μαζί με αυτά, μπαίνουν και σε διαφορετικές ράγες η δομή της σχολικής ζωής αλλά και το ίδιο περιεχόμενο των μαθημάτων. Μιλάμε τόσο για μια μεγάλη ρευστοποίηση –«πραγματάκια να γίνονται»- όσο και για την έμφαση στις περιβόητες «δεξιότητες του 21ου αιώνα». Διαβάζουμε για παράδειγμα στο νόμο, στην κατηγορία που αφορά τη «Διδασκαλία και τη Μάθηση», τους δείκτες προς αποτίμηση: «Εφαρμογή καινοτόμων διδακτικών πρακτικών – Ενίσχυση ήπιων και ψηφιακών δεξιοτήτων μαθητών/τριών – Εφαρμογή πρακτικών διαφοροποιημένης μάθησης». Ό,τι δηλαδή κλέβεται από τα παιδιά εξαιτίας ενός τρόπου ζωής –εντός και εκτός σχολείου- που δυσκολεύει, θα τους «επιστρέφεται» ως μάθηση δεξιοτήτων. Το σχολείο θα γίνεται είτε αφιλόξενο είτε πάρκινγκ για να περνά η ώρα, όλα τα βαθιά στοιχεία μόρφωσης και κοινωνικοποίησης που εκπορεύονται από την ίδια του τη «ζωντανή ζωή» θα φθίνουν, για να κάνουμε έπειτα μάθημα στα παιδιά περί… διαπροσωπικών σχέσεων, προσαρμοστικότητας και διαχείρισης του χρόνου. Παραμόρφωση υπό τις επιταγές ενός νέου τύπου ανθρώπου, πολίτη, εργαζόμενου. Και βέβαια, δεν πειράζει που δεν θα έχεις καθηγητή, θα σου δώσουμε λάπτοπ με σούπερ εκπαιδευτικό λογισμικό. Κι αν τέλος δεν πολυσκαμπάζεις, υπάρχει και η διαφοροποιημένη διδασκαλία. Όχι βέβαια αυτή «που λέει η θεωρία», αυτή δηλαδή που θέτει στο επίκεντρο τις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε μαθητή για να τους τραβήξει όλους μαζί ψηλότερα, αλλά αυτή που θέλει να βιδώσει τον καθένα στη θέση του, παρακάμπτοντας προκλητικά το «γιατί δεν πολυσκαμπάζει».
ΟΜΩΣ ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ του Υπουργείου συναντούν αντίσταση από τους καθηγητές και τους δασκάλους. Η απεργία-αποχή από τις διαδικασίες της αξιολόγησης έχει μεγάλη συμμετοχή. Σε γενικές γραμμές η τρομοκρατία περί κυρώσεων δεν έπιασε τόπο, οι νεοδιόριστοι δεν φοβήθηκαν τη μη μονιμοποίησή τους, οι παλιότεροι έδειξαν ευαισθησίες αφού είτε ως εργαζόμενοι είτε ως δάσκαλοι διαισθάνονται πως όλο αυτό θα κάνει το σχολείο από δυσλειτουργικό έως πολύ χειρότερο. Κι όλα αυτά, ενώ στην πραγματικότητα ούτε υπήρξε, ούτε υπάρχει κάποιο σοβαρό σχέδιο από τις συνδικαλιστικές ηγεσίες του κλάδου, οι οποίες περισσότερο ενδιαφέρονται για το γρατζούνισμα ή μη της κυβέρνησης παρά για το να δοθεί ένας αγώνας με προοπτική. Αν ήταν έτσι, η συζήτηση και η αντιπαράθεση δεν θα έπρεπε να αναλωθεί στο νομικό και δικαστικό κομμάτι περί κυρώσεων αλλά θα επιδίωκε να πολιτικοποιήσει όλες αυτές τις μικρές δηλώσεις αντίστασης. Δηλαδή να προσπαθήσει έστω να κάνει το δίκιο των δασκάλων δίκιο του σχολείου, των νέων και ολόκληρης της κοινωνίας. Η εικόνα των ΜΑΤατζήδων που βαράνε τις πεσμένες κάτω δασκάλες δείχνει από την ανάποδη το τι χρειαζόμαστε.
Πρώτο παιδαγωγικό κριτήριο: Τη Δευτέρα απεργούμε…
Περί τίνος πρόκειται; Στην αρχή κάθε σχολικής χρονιάς, οι Σύλλογοι Διδασκόντων προχωρούν σε ετήσιο προγραμματισμό. Εκπονούνται Σχέδια και δημιουργούνται Ομάδες Δράσης στη βάση ορισμένων αξόνων και ανάλογων δεικτών που αφορούν τρεις βασικές λειτουργίες του σχολείου: την παιδαγωγική/μαθησιακή, τη διοικητική καθώς και τη λειτουργία του ως επαγγελματική κοινότητα μάθησης που προωθεί την επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών. Στο τέλος της χρονιάς, ο Σύλλογος Διδασκόντων αξιολογεί σε τετράβαθμη κλίμακα το έργο του σχολείου ως προς κάθε λειτουργία και άξονα. Αυτή η διαδικασία είναι η «εσωτερική αξιολόγηση» και από αυτή απέχουν οι καθηγητές και οι δάσκαλοι αυτές τις μέρες. Στις διάφορες φάσεις της, οι Σύμβουλοι Εκπαίδευσης μπορούν να παρεμβαίνουν διατυπώνοντας παρατηρήσεις, ενώ μετά το πέρας της προχωρούν στην «εξωτερική αξιολόγηση» η οποία τελικά καταλήγει σε μια συνολική αποτίμηση σε δεκαβάθμια κλίμακα.
Και πού είναι το κακό; Αν κάποιος μελετήσει τους δείκτες που αναφέρονται στο ΦΕΚ θα βρει: Πρώτον, πράγματα που στρέφουν το σχολείο, τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση και ποιότητα. Δεύτερον, πράγματα αυτονόητα στη σχολική καθημερινότητα που όμως τώρα έρχονται να βαθμολογηθούν. Τρίτον, στόχους, η υλοποίηση των οποίων θα αφορούσε κεντρικές επιλογές μιας Πολιτείας, πράγμα όμως που δεν προβλέπεται. Έτσι, η αξιολόγηση, παρά τα παχιά λόγια, δεν έρχεται να βελτιώσει το παραμικρό, αλλά τουναντίον να δρομολογήσει μια σειρά εξελίξεων. Από την άμεση και έμμεση ιδιωτικοποίηση πλευρών της εκπαιδευτικής διαδικασίας μέχρι τη ρευστοποίηση της σχολικής ζωής, από τη χρέωση όλων των «αρνητικών» σε επίπεδο σχολικής μονάδας και από την μετέπειτα… αξιοκρατική τιμωρία σε διάφορες εκδοχές, από κλεισίματα και συρρικνώσεις μέχρι την καταγραφή των αχρείαστων για το Υπουργείο εκπαιδευτικών ως «άχρηστων».
Η Κεραμέως εδώ και πολύ καιρό κυβερνά με κατηργημένη την παιδαγωγική επιστήμη, με μίσος σε καθετί δημόσιο, με διαρκές και προκλητικό μέτωπο απέναντι στους εκπαιδευτικούς και με μοναδικό τρόπο «διαλόγου» την προσφυγή πότε στη δικαιοσύνη και πότε στα ΜΑΤ. Την Παρασκευή, το Υπουργείο κατέθεσε νέα αγωγή –αυτή τη φορά στην ΑΔΕΔ‒ για τη στήριξη της απεργίας-αποχής των εκπαιδευτικών. Στο κλείσιμο της αγωγής διαβάζουμε: «Το δικαίωμα στην απεργία είναι απολύτως σεβαστό, αρκεί η κινητοποίηση να είναι νόμιμη και να μην επιχειρεί ακύρωση νόμων που έχουν ψηφιστεί από τη Βουλή των Ελλήνων». Έχουν μαζευτεί πολλά, πάρα πολλά. Τη Δευτέρα, δάσκαλοι και καθηγητές απεργούμε…
