ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον Σταμάτη Μαυροειδή
Οι πρώτες κινήσεις της νέας ελληνικής κυβέρνησης εντός και εκτός συνόρων υπήρξαν και παραμένουν ενδιαφέρουσες σε επίπεδο πολιτικών συμβολισμών. Μέλλει να απαντηθεί από την εξέλιξη των πραγμάτων αν αυτές θα «εξαερωθούν» ή θα αποδειχθούν χειρονομίες με διάρκεια και στρατηγικό βάθος. Αν συμβεί το δεύτερο, η τραγωδία που έζησε ο ελληνικός λαός στα πέντε τελευταία χρόνια θα κλείσει με κάθαρση. Στην αντίθετη περίπτωση, θα προστεθεί ένα ακόμη αδικαίωτο τραύμα στο σώμα της Δημοκρατίας και του τόπου. Δεν θα είναι πρωτόγνωρο βέβαια, αφού κάθε φορά που πάει να γίνει κάτι καλό, ξένοι και εγχώριοι δεσμοφύλακες με όπλο τον εκβιασμό και τις απειλές επιβάλλονται, δυστυχώς, στη βούληση του λαού μας. Παρότι η σύγκρουση που εξελίσσεται είναι εκ προοιμίου άνιση, δεν πρέπει να το βάλουμε κάτω. Και αυτό, γιατί «είναι η πρώτη φορά που η Ελλάδα εισέρχεται στην Ευρώπη ως πραγματικός εταίρος, η πρώτη φορά που εμφανίζεται ενώπιον των εταίρων με έγκυρο κριτικό και θαρραλέο λόγο», όπως με έμφαση σημειώνει ο Αντώνης Ζέρβας. Η φωνή του συνομιλητή μας αποκτά ιδιαίτερη σημασία για έναν επιπρόσθετο λόγο. Ο Α. Ζέρβας θήτευσε επί 30 και πλέον χρόνια στην Κομισιόν, στην καρδιά και «φωλιά της Ευρώπης», εκεί όπου επωάζεται και αποθεώνεται η γλώσσα των λογιστών και των αριθμών τους. Ας τον ακούσουμε…
Θεωρείτε ότι υπάρχει κάποιο νέο ποιοτικό στοιχείο (στην ελληνική αλλά και στην ευρωπαϊκή σκηνή) ή μήπως εξελίσσεται ένα παραλλαγμένο σχέδιο προσαρμογής, οι προεκτάσεις του οποίου δεν είναι ακόμη ορατές στην κοινή γνώμη;
Είναι απίστευτο κι όμως αληθινό! Για πρώτη φορά από την ένταξή της στην ΕΟΚ, η Ελλάδα κατορθώνει να εκφέρει δικό της λόγο. Για πρώτη φορά λαμβάνονται σοβαρά υπ’ όψιν τα ερωτήματα και οι προτάσεις της, παρά τις ανελέητες προσπάθειες που καταβάλλονται για την απαξίωσή τους εντός και εκτός της εθνικής επικράτειας. Τα ερωτήματα δεν είναι εύπεπτα, διότι θέτουν σε αμφισβήτηση όχι μόνο την τρέχουσα ευρωπαϊκή πολιτική, η οποία έτσι κι αλλιώς, έχει αποτύχει και στην πράξη και στη θεωρία. Θέτουν σε αμφισβήτηση την ίδια την πορεία της Ε.Ε. Είναι όντως εξοργιστική η στάση της, τη στιγμή που όλα τα κράτη- μέλη συναντούν δυσχέρειες και γνωρίζουν κοινωνικές αναταραχές. Και πιο εξοργιστική ακόμη, τη στιγμή που έχει επίγνωση πλέον του χάσματος που την χωρίζει από τους ίδιους τους λαούς της.
Ανεξαρτήτως απαντήσεως όμως, για πρώτη φορά στην «ενωσιακή» της Ιστορία, η Ελλάδα εμφανίζεται ενώπιον των εταίρων της με έγκυρο κριτικό λόγο, επειδή ακριβώς έπαθε. Οπωσδήποτε φέρει ευθύνη για την κατάσταση στην οποία περιήλθε, πλην όχι όλη την ευθύνη. Το γεγονός είναι ότι παρά τις αιματηρές θυσίες που επιβλήθηκαν στον τόπο, η οικονομική πολιτική της λιτότητας απέτυχε παταγωδώς. Δεν υπάρχει διέξοδος, πρόκειται για την επιβίωση της χώρας. Άρα, επιβάλλεται αναθεώρηση.
Κανείς άλλος πολιτικός ηγέτης δεν είχε το σθένος αλλά και την κατάλληλη ψυχική προετοιμασία για να βγει θαρραλέα στη μέση και να εκθέσει το πρόβλημα.
Απ’ τις πρώτες κιόλας πρωτοβουλίες της νέας κυβέρνησης η ταπεινωμένη υπερηφάνεια και η αξιοπρέπεια των Ελλήνων φαίνεται ότι επανέκαμψαν. Είναι το φρόνημα του λαού ουσιαστικός όρος ώστε να ελπίζουμε σε κάποια πολιτική μετατόπιση των πραγμάτων;
Σε αντίθεση με τους μνημονιακούς, οι οποίοι εκόντες-άκοντες μετέτρεψαν την εθνική κρίση σε λογιστικό πρόβλημα, η νέα ελληνική κυβέρνηση έθεσε τον δάκτυλον επί των ήλων: Τι είναι επιτέλους η Ευρωπαϊκή Ένωση. Ένας οικονομικός συνασπισμός που θυσιάζει τα πάντα στον βωμό της αποδόσεως ή ένα δημοκρατικό σχέδιο ειρήνης, συνεργασίας και ευημερίας των ευρωπαϊκών λαών; Πώς είναι δυνατόν να επιδεικνύεται τέτοια πεισματική προσήλωση σε ένα οικονομικό πρόγραμμα που αγγίζει τα όρια του παραλογισμού, προξενώντας τόση δυστυχία και ερημωτική υποτέλεια; Πώς είναι δυνατόν να αγνοούνται τα θεμελιώδη δημοκρατικά δικαιώματα των λαών και να παραγνωρίζονται οι συνταγματικές ελευθερίες τους από την ίδια την Ε.Ε. Είναι τάχα η δημοκρατία μύθευμα;
Η λογιστική, όπως και κάθε γλώσσα των αριθμών, μπορεί να οδηγήσει σε τερατουργίες. Το σχεδιαζόμενο ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας εξέπληξε και αυτούς ακόμη τους εταίρους μας. Και ακριβώς. Από τη ρεάλ πολιτίκ των αριθμών πάσχει σήμερα η Ευρώπη, γενικότερα. Αλλά αυτό που συμφέρει μία επιχείρηση δεν είναι κατ’ ανάγκην προς συμφέρον της κοινωνίας. Είναι εγκληματικό να χαράσσονται οικονομικές πολιτικές ερήμην της κοινωνίας. Ο Ντελόρ που ώθησε την Ευρώπη προς αυτή την κατεύθυνση, το μετάνιωσε. Ήταν, όμως, αργά.
Εδώ και δύο αιώνες, ο οικονομικός φιλελευθερισμός που αποβλέπει στη συρρίκνωση και την τελική κατάργηση του κράτους, επαναλαμβάνει τον ίδιο σκοπό: «Δεν μας αφήσατε να ολοκληρώσουμε το απορρυθμιστικό μας έργο». Η πάγια θέση του οικονομικού φιλελευθερισμού ότι η δημιουργία πλούτου χάρη στην άνευ κωλυμάτων επιχειρηματικότητα ευνοεί τελικώς την κοινωνία, αποδεικνύεται κάθε φορά μια φούσκα. Δεν χρειάζεται μεγάλη φαντασία για να καταλάβει κανείς τι θα γινόταν αν κυβερνούσαν οι επιχειρήσεις.
Η νέα ελληνική κυβέρνηση έδειξε χειροπιαστά προς πάσαν κατεύθυνση τον απόλυτο παραλογισμό στον οποίον οδηγεί ο άκρατος οικονομικός ρασιοναλισμός της ισχύος, όπως εκπροσωπείται σήμερα από τη Γερμανία και τους συμμάχους της.
Δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε ότι σήμερα και μόνο σήμερα εισήλθε η Ελλάδα στην Ε.Ε. ως εταίρος. Η Ευρώπη που δεκαετίες τώρα προβάλλεται στον τόπο μας, είναι η Ευρώπη των διαφημίσεων, η Ευρώπη με τη μορφή pin up. Αυτή σερβίρουν και αυτή λαχταρούν. Αλλά δεν γίνεσαι Ευρωπαίος με σαββατοκύριακα στα ξενοδοχεία 5 αστέρων και στα κυλικεία των Βρυξελλών.
Η φωνή του Τσίπρα και του επιτελείου του προήλθε από τη σκεπτόμενη Ευρώπη η οποία δεν είναι ορατή, όπως η Ευρώπη των λογιστικών μετρήσεων.
Είναι πράγματι εντυπωσιακή η απήχηση του Τσίπρα στον απλό πολίτη της Ένωσης που βλέπει καθημερινά τα αποτελέσματα των ιδιωτικοποιήσεων, την καλπάζουσα ανεργία, την ασφυκτική οργάνωση της καθημερινότητας. Τέτοιους ηγέτες ονειρεύεται και όχι τους Γιούνκερ των φορολογικών παραδείσων ή όσους αποτυγχάνουν στον τόπο τους για να επιβραβευθούν με ηγετικά πόστα στην Κομισιόν, όπως ο κ. Μοσκοβισί. Κι έπειτα παραπονούνται για τις αντιευρωπαϊκές εξάρσεις των πολιτών.
Παραταύτα οι… Βρυξέλλες επιμένουν ότι η κρίση στην Ελλάδα οφείλεται στην ασυδοσία των τεμπέληδων Ελλήνων, του διογκωμένου δημοσίου και της διαφθοράς του εγχώριου πολιτικού συστήματος. Μήπως αυτή η επιμονή προϊδεάζει για την συνολική αλλαγή στο κοινωνικό υπόδειγμα της Ευρώπης που γνωρίσαμε;
Δεν υπάρχει αλλαγή υποδείγματος! Η Ε.Ε. είναι βεβαίως υποχρεωμένη να αναθεωρήσει την πολιτική της και θα το πράξει με τον ένα ή άλλον τρόπο. Η τρόικα θα εξαφανισθεί προς μεγάλη λύπη των μνημονιακών. Αλλά το κυρίαρχο οικονομικό υπόδειγμα δεν πρόκειται να αλλάξει έτσι εύκολα. Η οικονομική βαρύτητα της Ελλάδας δεν αποτελεί ανυπέρβλητο εμπόδιο. Το μέγα εμπόδιο είναι οι δεσπόζουσες οικονομικές αρχές του σύνολου οικοδομήματος. Η κρατούσα αντίληψη περί αναπτύξεως, περί καινοτομίας, περί αποδόσεως και εκμετάλλευσης των πηγών ενέργειας. Όλα τούτα αποτελούν την ισχύ του δυτικού πνεύματος που κυριαρχεί σε πλανητικό επίπεδο. Αλλά αν η ισχύς του δυτικού πνεύματος έγκειται στην ορθολογική οργάνωση, το μεγαλείο της αθέατης Ευρώπης απορρέει από τις δυνάμεις που αντιστέκονται και πασκίζουν να εξισορροπήσουν τις καταστροφικές ροπές του ρασιοναλισμού της. Η σκέψη και η τέχνη στάθηκαν ανέκαθεν τα μεγάλα οχυρά του ευρωπαϊκού πνεύματος εναντίον του ίδιου του εαυτού του. Μεγάλος είναι ο πολιτισμός που γνωρίζει να κρίνει τον εαυτό του. Η ισχύς και μόνο είναι αδιέξοδη. Αγαπάμε τη γερμανική σκέψη και τέχνη πλην αποστρεφόμαστε το σημερινό πρόσωπο της χώρας. Αυτό θα γεράσει, η σκέψη και η τέχνη της Γερμανίας θα μείνουν. Γι’ αυτό και το αίτημα των αποζημιώσεων αποκτά ζωτικότατη σημασία. Υπενθυμίζει, στιγματίζοντας, την αλαζονεία της ισχύος. Η Γερμανία δεν μπορεί να στηρίζεται στη νομική παραγραφή των ευθυνών της ενόσω μένει ανυποχώρητη στις υπεράνθρωπες αξιώσεις της. Τα κόκκαλα του Γκαίτε τρίζουν στα χείλη του Σόιμπλε. Κανά-δυο χρόνια πριν, η γαλλική εταιρία σιδηροδρόμων αναγκάσθηκε να καταβάλει υψηλότατο πρόστιμο κατά τη σύναψη μιας εμπορικής συμφωνίας με τις ΗΠΑ, διότι τα τρένα της είχαν χρησιμοποιηθεί ως «βαγόνια του θανάτου». Κανείς δεν διανοήθηκε να προβάλει το επιχείρημα ότι «παρήλθαν 70 χρόνια».
Όπως και να έχει πάντως, οι αναπτυξιακές προοπτικές της Ευρώπης είναι μάλλον περιορισμένες. Αργά ή γρήγορα, θα πρέπει να αλλάξει η κρατούσα καταναλωτική, οικονομίστικη αντίληψη. Και γι’ αυτό η Ελλάδα δεν πρέπει να βιάζεται. Δεν διαθέτουμε ισχύ, διαθέτουμε όμως μία αντιωφελιμιστική και αντιρασιοναλιστική παράδοση που δεν πρέπει να θυσιασθεί στο βωμό του αλόγιστου προοδευτισμού. Ο «καλός» διαφωτισμός εναντίον του «κακού» μεσαίωνα δεν είναι μόνο προτάσεις επιστημονικά αβάσιμες, διαιωνίζουν το μέγα μύθευμα της προόδου, την ιδεολογία της Προόδου.
Εδώ είναι ο κόμπος. Είναι επιτακτική ανάγκη να επαναπροσδιορισθεί το περιεχόμενο της προόδου, δηλαδή το περιεχόμενο του εξορθολογισμού και της ανάπτυξης. Το πρόβλημα του καπιταλισμού δεν επιλύεται απλώς με την κοινωνική δικαιοσύνη. Το μέγα ζήτημα σήμερα δεν είναι η τιθάσευση της φύσεως, αλλά η τιθάσευση της προόδου που ταυτίζεται με την οικονομοτεχνική ισχύ και μετατρέπει τις κοινωνίες σε ασφυκτικά οργανωμένους καταυλισμούς.
Είναι η πρώτη φορά στη σύγχρονη Ελληνική Ιστορία που η Αριστερά αναλαμβάνει ευθύνη διακυβέρνησης. Οι ώς τώρα κυβερνήτες και το πολιτικό προσωπικό τους ισορροπούσαν επιλέγοντας τον πλουτισμό και τη δόξα αδιαφορώντας για τις ανάγκες των πολιτών. Για ποιο λόγο υπάρχει ή πρέπει να υπάρχει το ελληνικό κράτος κ. Ζέρβα;
Σύμφυτο με το ερώτημα τι είναι σήμερα η Ε.Ε., είναι και το ερώτημα γιατί υπάρχει το ελληνικό κράτος. Ο Τσίπρας καλείται να εμφυσήσει πνεύμα εθνικής ομοψυχίας. Όπως ακριβώς πέτυχε να συνθέσει τα διεστώτα με την περίτρανη εκλογική του νίκη, έτσι θα πρέπει και να αποβλέψει σε μία νέα πνευματική σύνθεση του Ελληνισμού. Χωρίς μία νέα ελληνική ιδέα δεν μπορεί να ορθοποδήσει τίποτε.
Οι αριστερές, προοδευτικές ιδεοληψίες πρέπει να μετριασθούν αλλά και να σαρωθούν οι συντηρητικές ακαμψίες. Το ζητούμενο είναι η σύνθεση ενός ήπιου εκσυγχρονισμού και φωτεινής συντήρησης.
Το πρόβλημα της παιδείας όπως και το πρόβλημα της ορθόδοξης εκκλησίας είναι εξαιρετικώς λεπτά ζητήματα.
Εάν με τον όρο «αριστεία» εννοείται ο υπερτεχνολογικός προσανατολισμός με γνώμονα το IQ, τότε ας καταργηθεί. Χρειάζονται όμως σχολεία αρίστων, όπου η έμφαση δεν θα δίδεται στη διάνοια και στον εγκέφαλο, όπως θέλει σήμερα η Ε.Ε. Παιδεία αρίστων είναι η παιδεία των ερωτημάτων. Εγκέφαλοι και διάνοιες επεξεργάζονται τα τραπεζικά προγράμματα και χαράσσουν τις οικονομικές πολιτικές. Η τεχνική καθιστά τον πολίτη τάμπουλα ράζα. Πώς να αντιμετωπίσει ο υπερτεχνολογικός προσανατολισμός της εκπαίδευσης τα φιλοσοφικά και ιστορικά ερωτήματα που ενσκήπτουν με τόση δριμύτητα στις μέρες μας;
Ένα δεν πρέπει να λησμονείται: το ελληνικό κράτος δεν προέκυψε από τη μακροχρόνια και βίαιη διεργασία εκκοσμίκευσης του Χριστιανισμού και της θεολογίας του που θα οδηγούσε στη διαμόρφωση των σύγχρονων δυτικών κρατών και της πολιτικής φιλοσοφίας τους γενικότερα.
Μια μικρή χώρα με περιορισμένα παραγωγικά μέσα και ιδιαίτερη παραγωγική νοοτροπία έχει ανάγκη από ένα δίκαιο κράτος. Εάν αφεθεί στο έλεος της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, δεν θα μείνει τίποτε. Σκεφθείτε μόνο το προοδευτικό πνεύμα των αιρετών της τοπικής αυτοδιοίκησης που με τον όρο ανάπτυξη εννοούν τη μεταφύτευση του Λος Άντζελες και της ισπανικής Ριβιέρας στις περιοχές τους. Η λογική αυτή πρέπει να καταπολεμηθεί πάση θυσία, όποια κι αν είναι τα βραχυπρόθεσμα οφέλη της.
