Είναι κοντά τριάντα χρόνια που πρωτοδιάβασα ένα μικρό βιβλίο με τίτλο «Τα δρώμενα στην ελληνική φύση» (εκδ. Δελφίνι, 1993) και από τότε το τοποθέτησα στην ξεχωριστή βιβλιοθήκη όπου φυλάω τα χρήσιμα βιβλία στα οποία θέλω να έχω άμεση πρόσβαση. Δεν είναι καμία τρομερή μελέτη, αλλά μέσα σε 80 σελίδες μού έδωσε μια ζωντανή εικόνα της φύσης της Ελλάδας. Μήνα με το μήνα, πώς βλασταίνουν κι ανθίζουν τα λουλούδια, πώς ερωτεύονται, γεννάνε και αποδημούν τα εκατοντάδες είδη πουλιών που φιλοξενούνται στα δάση, στις όχθες των λιμνών, στο δέλτα των ποταμών και τους βάλτους, αλλά και μέσα στα χωριά και τις πόλεις της Ελλάδας. Μια τρυφερή αφήγηση από έναν άνθρωπο που έχει μεγάλη αγάπη για τη μεγάλη συμφωνία της φύσης, που ακούει, βλέπει, οσμίζεται και αγγίζει μία πανδαισία ζωντανών οργανισμών που είναι αδύνατο να περιγραφεί με λόγια. Τόσο πολύτιμη για τη ζωή στο σύνολό της, και ιδίως για την ανθρώπινη, που η αδυναμία κατανόησής της από τις κοινωνίες αποτελεί την καλύτερη απόδειξη για το ανεπαρκές επίπεδο πολιτισμού στο οποίο βρίσκεται η ανθρωπότητα. Για μένα, αυτό το λιτό πόνημα του Γρηγόρη Τσούνη αποτέλεσε ένα μικρό οδηγό, ένα φεγγίτη, σε ένα κόσμο θαυμαστό, που είναι γύρω μας, μας ευεργετεί και το μόνο που χρειάζεται από μας είναι γνώση, σεβασμό και αγάπη.
Αρχίζοντας από τον Ιανουάριο που οι γυπαετοί ερωτοτροπούν στον Παρνασσό και οι χρυσαετοί στον Όλυμπο, «οι γλάροι μαζεύονται κατά χιλιάδες στις παράκτιες περιοχές», με όλα τα υδρόβια πουλιά σε πλήρη δράση επειδή «δεν κρυώνουν γιατί κάτω απ’ τα εξωτερικά φτερά τους είναι εγκλωβισμένος ζεστός αέρας, που μονώνει το σώμα του πουλιού», η φύση προετοιμάζεται ήδη για την άνοιξη. Δεν ξέρω αν ακόμα υπάρχουν αρκούδες να γεννήσουν μετά από εγκυμοσύνη οκτώ μηνών στη Βόρεια Πίνδο και τη Ροδόπη ή έχουν κι αυτές εξαφανιστεί ή λιγοστέψει απελπιστικά όπως όλα τα μεγάλα θηλαστικά, ελάφια, ζαρκάδια και αγριόγιδα που κάποτε αφθονούσαν στη χώρα μας, στερώντας και τους λύκους από την αναγκαία τροφή τους. Η ανθρώπινη δραστηριότητα αλλοιώνει τη φύση ρίχνοντας παντού μπετά, κατατρώγοντας τα δάση και μολύνοντας το νερό και τον αέρα. Τον Φεβρουάριο, οι βασιλαετοί κυνηγούν το ταίρι τους στη Μακεδονία και τη Θράκη, σπάνιοι κι αυτοί, ενώ οι θαλασσαετοί που γεννούσαν μέσα στα πευκοδάση της Θράκης μπορεί να μην υπάρχουν πια. Στον ταλαιπωρημένο Αχελώο οι Κορμοράνοι ψάχνουν για ψάρια, ενώ σε όλη την Ελλάδα οι λαγοί που γλυτώνουν απ’ τους κυνηγούς ξεθαρρεύουν και καυγαδίζουν με τους ανταγωνιστές τους για τις ωραίες θηλυκές. Όπως γράφει ο συγγραφέας «ο Φλεβάρης είναι ο μήνας των σκληρών μαχών και του έρωτα».
Οργασμός
Ο Μάρτης χαρακτηρίζεται από τις αποδημίες των πουλιών. «Από τα 9.000 είδη που υπάρχουν στον πλανήτη μας», την άνοιξη, «πάνω από 4.500 είδη αποδημούν για καλύτερες συνθήκες διατροφής και αναπαραγωγής»! Οι κοκκινολαίμηδες ανεβαίνουν στα δροσερά δάση των βουνών για να βγάλουν το καλοκαίρι, ο κότσυφας κλωσάει τα αυγά του ελπίζοντας να γλυτώσει καθώς μόνο ο ένας στους τρεις θα αποφύγει τις συνέπειες από «την έλλειψη τροφής, το κρύο, τις γάτες, τα δίχτυα, τις παγίδες και τα τουφέκια»! Σε πολλά μέρη φυτρώνουν τα σαράντα είδη ορχιδέας που υπάρχουν στην Ελλάδα, οι πεταλούδες πίνουν το νέκταρ από τις ανθισμένες πικροδάφνες και οι τυφλοπόντικες προσπαθούν τρώγοντας τεράστιες ποσότητες τροφής να διαιωνίσουν το είδος τους.
Τον Απρίλιο, και ο σκαντζόχοιρος «αισθάνεται μέσα του ένα παράξενο ανακάτεμα. Είναι οι ορμόνες που άρχισαν να κυκλοφορούν…» Όλα τα ζώα που πέφτουν σε λήθαργο το χειμώνα ξυπνούν. Σκάνε μύτη από τις σχισμές των βράχων αγουροξυπνημένες οι σαύρες. Αλλά το σήμα της άνοιξης το δίνουν τα χελιδόνια που ερχόμενα από τη Λιβερία και το Κονγκό καπελώνουν με το συμβολισμό τους όλα τα αποδημητικά που έρχονται «από τις σαβάνες νότια της Σαχάρας, από την Κένυα, από τα δάση της Μοζαμβίκης ως και από τη Νότια Αφρική»! Καταφθάνουν τα «πιο όμορφα πουλιά της ελληνικής ορνιθοπανίδας. Μελισσοφάγοι, τσαλαπετεινοί, κεφαλάδες, κούκοι, οχθοχελίδονα, σπιτοχελίδονα, κιτρινοσουσουράδες και καρβουνιάρηδες. Στα μέσα του Απρίλη αρχίζει και το μεγάλο πέρασμα των τρυγονιών»! Κίτρινες μαργαρίτες, ροζ γλαδιόλες και άλλα εντυπωσιακά αγριολούλουδα, με τα αηδόνια στις ρεματιές να περιμένουν άδοντας τις αηδόνες που έρχονται με μικρή καθυστέρηση από την Αφρική και εκατομμύρια πεταλούδες ξεχύνονται ερωτικά παντού όπου υπάρχει άνθος, ενώ οι «ψαρίνες» γεννούν εκατομμύρια αυγά για να γονιμοποιηθούν από τους αρσενικούς που κοκκινίζουν για να γίνουν πιο ελκυστικοί. Σαΐνια, γκιώνηδες, μπούφοι και κουκουβάγιες κλωσούν τα αυγά τους και κάτω από τις ανθισμένες μηλιές ξεφυτρώνουν τα μανιτάρια ενώ στις όχθες των ρυακιών βγαίνουν οι νάρκισσοι.
Το Μάη, πελεκάνοι και γλαρόνια στις λιμνοθάλασσες του Αμβρακικού, «τα χιόνια λιώνουν στις πλαγιές της Πίνδου, στη Βάλια Κάλντα» και η αμφίβια σαλαμάνδρα «με το μαύρο γυαλιστερό χρώμα με τις ακανόνιστες κίτρινες κηλίδες σκορπισμένες ακανόνιστα στη ράχη, στην ουρά και το κεφάλι» βγαίνει στη γύρα άφοβα αφού η δηλητηριώδης ουσία που εκκρίνεται από αδένες στο δέρμα της κρατάει σε απόσταση τους πιθανούς εχθρούς της. Οι πυγολαμπίδες, οι λιβελούλες, τα αλογάκια, οι πασχαλίτσες, τα σκαθάρια, οι ιππόκαμποι, τα καβούρια, οι στρειδοφάγοι και τα δελφίνια είναι μερικά μόνο από τα ζωντανά που δραστηριοποιούνται στην ελληνική φύση και όλα μαζί, μικρά και μεγάλα, ιπτάμενα, υδρόβια και στεριανά, σε άμεση αλληλεξάρτηση με τα κάθε είδους φυτά συνθέτουν ένα κόσμο απερίγραπτα πλούσιο και ζωογόνο που δεν σταματάει ποτέ, όλο το εικοσιτετράωρο, όλο το χρόνο, εδώ και εκατομμύρια χρόνια. Ένας αδιάκοπος οργασμός στη φύση, μια ασύλληπτη κοσμογονία, μια αξεπέραστη ομορφιά, η ζωή σε πλήρη εκδήλωση και έκφραση.
Κέρδος εναντίον φύσης
Ο καπιταλισμός, η θεοποίηση του κέρδους, ο ανθρωποκεντρισμός των μονοθεϊστικών θρησκειών, ο ατομικισμός, η αμορφωσιά και η αλαζονεία του είδους μας που οδηγούν όχι μόνο στην αποκοπή από τη φύση, τη μήτρα μας και τη ζωοποιό μας δύναμη, αλλά και στην κακοποίησή της, έχουν ήδη θέσει την ύπαρξη μας σε άμεσο κίνδυνο κι ας μην γίνεται αυτό απ’ όλους αντιληπτό. Οι εκτροπές ποταμών, οι εξορύξεις υδρογονανθράκων, οι ανεμογεννήτριες, η βιομηχανική αλιεία, ο μαζικός τουρισμός κ.λπ. μόνο ζημιά προκαλούν στη φύση, στον πολιτισμό, αλλά και στην οικονομία.
Οι ολιγαρχίες που κυβερνούν τις κοινωνίες είναι αυτές που τυφλώνουν τους πολίτες και τους στρέφουν κατά της φύσης. Οι ολιγαρχίες είναι αυτές που εμποδίζουν με το πολιτικό προσωπικό το οποίο ελέγχουν να δοθεί προτεραιότητα στη γνώση, την αγάπη και την έγνοια για τη φύση στην παιδεία, γιατί ξέρουν ότι αυτό θα δημιουργούσε ευαίσθητα παιδιά που θα επαναστατούσαν, όπως ήδη βλέπουμε να εμφανίζονται μαχητικά νεανικά κινήματα σε πολλές ευρωπαϊκές, και όχι μόνο, χώρες, τα οποία αντιλαμβάνονται από τα ίδια τα φαινόμενα σε ποιο γκρεμό οδηγούν τα οργανωμένα συμφέροντα τις κοινωνίες και τη ζωή τους.
Πρόκειται για μια ριζική αλλαγή στις αντιλήψεις μας. Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να προσαρμόζουμε ολόκληρη τη φύση στο είδος μας. Αυτή η αντίληψη ανήκει από καιρό σε άλλη φάση της ιστορίας και εξαντλήθηκε σε βαθμό κακουργήματος. Πρέπει επιτακτικά να επανασυνδεθούμε αρμονικά με το περιβάλλον. Και να αναλάβουμε υπεύθυνα και ανυποχώρητα να προστατεύσουμε το κομμάτι που μας αναλογεί, την υπέροχη ελληνική φύση!
