Συνέντευξη του Αλί Φαγιάντ στον Γιώργο Τζαφέρη και στον Ερρίκο Φινάλη
Στη χθεσινή σας ομιλία αναφερθήκατε εκτενώς στο ρόλο της θρησκείας στον αραβικό κόσμο, αλλά και την επίδρασή της στις διεθνείς γεωπολιτικές εξελίξεις…
Υπάρχουν πράγματι χώρες όπου η θρησκευτική παράμετρος έχει ειδικό βάρος. Για παράδειγμα η απόλυτη μοναρχία της Σαουδικής Αραβίας διακρίνεται για τον ακραίο θρησκευτικό δογματισμό της. Και βάσει αυτού καθοδηγεί φανατικές ομάδες, από τις οποίες ξεπήδησε το πλέον εκφυλιστικό φαινόμενο στους κόλπους του Ισλάμ: τρομοκρατικές οργανώσεις όπως η Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος. Ή η Τουρκία, ιδίως υπό τον Ερντογάν, αντιμετωπίζει τη θρησκεία ως κοινωνικοπολιτική ταυτότητα που θα συμβάλει στην αναβίωση του σουλτανικού οθωμανικού σχεδίου. Πρέπει όμως να αναρωτηθούμε για τα βαθύτερα αίτια των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή, που δεν μπορούν να εξηγηθούν μονάχα με τη θρησκευτική παράμετρο. Αυτή είναι ένας μόνο παράγοντας μέσα σε πολλούς.
Τι λοιπόν παίζει καθοριστικό ρόλο;
Οι γεωστρατηγικές επιδιώξεις κάθε διεθνούς και περιφερειακής δύναμης, το πετρέλαιο, το Ισραήλ… είναι πολλά τα αίτια για όσα ζούμε στον αραβικό κόσμο και στην ευρύτερη περιοχή, και μάλιστα σε ένα διεθνές φόντο επιστροφής σε ψυχροπολεμικές εποχές. Υπενθυμίζω την ορολογία που εισήγαγαν εδώ και χρόνια οι ΗΠΑ, μιλώντας για τη δημιουργία μιας Νέας Μέσης Ανατολής. Ο αραβικός κόσμος γίνεται έτσι εστία στρατηγικού αναβρασμού, με δύο μεγάλα στρατόπεδα: από τη μια ΗΠΑ, Ισραήλ, Τουρκία, Σαουδική Αραβία κ.ά. χώρες, κι από την άλλη Ρωσία, Ιράν, Συρία, Χεζμπολά και, σε κάποιο βαθμό, Κίνα και Ιράκ. Φυσικά καθένα από αυτά τα δύο βασικά στρατόπεδα δεν διέπεται από εσωτερική αρμονία: υπάρχουν αποκλίνουσες στρατηγικές και τακτικές μεταξύ των συνιστωσών τους. Επιπλέον, δρα και ένας τρίτος παράγοντας με δικό του σχέδιο: το Ισλαμικό Κράτος και παρεμφερείς εκφυλισμένες οργανώσεις, κατά καιρούς σε αλληλοδιαπλοκή με τις ΗΠΑ, την Τουρκία, τη Σαουδική Αραβία, το Κατάρ κ.ά. Αυτές οι ομάδες έχουν αποδείξει ιστορικά την ικανότητά τους να αξιοποιούν όσο μπορούν τις διεθνείς δυνάμεις, και σε κάποια στιγμή να αυτονομούνται. Εν πάση περιπτώσει, βασικός παράγοντας της έντασης είναι η διεθνής αντιπαράθεση για ηγεμονία, της οποίας πεδίο μάχης είναι η Μέση Ανατολή. Η πολυπλοκότερη εστία της αντιπαράθεσης αυτή τη στιγμή είναι η Συρία, κι όσα συμβαίνουν εκεί θα επιδράσουν στο περιφερειακό και διεθνές σύστημα σχέσεων.
Γιατί κατά τη γνώμη σας βρέθηκε στο επίκεντρο αυτή η χώρα;
Το συριακό εξερράγη αφού η εξουσία στο Ιράκ μεταφέρθηκε από τη σουνιτική παράταξη στους σιίτες, οπότε ενοποιήθηκε ένας άξονας στρατηγικής σημασίας για τη Μέση Ανατολή: Τεχεράνη-Βαγδάτη-Δαμασκός-Βηρυτός, έως και τα παράλια της Μεσογείου. Πρόκειται για έναν άξονα που αντιμάχεται το Ισραήλ και τις ΗΠΑ, γεγονός το οποίο δεν μπορούν να αποδεχθούν αυτές οι δυνάμεις, όπως και η Σαουδική Αραβία. Άρα με μια έννοια ήταν επιβεβλημένη η συριακή κρίση, ώστε να σπάσει την εδαφική συνέχεια αυτού του άξονα. Η υλοποίηση του ρήγματος επί συριακού εδάφους ανατέθηκε σε ακραίες σουνιτικές ομάδες, κάποια στιγμή και στο Ισλαμικό Κράτος, και τώρα είμαστε στη φάση που η Ουάσιγκτον επιδιώκει να έχει η ίδια άμεσο έλεγχο των συνόρων Συρίας-Ιράκ. Αν πετύχει ο διαμελισμός, θα εξαπλωθεί ως επιδημία σε όλη την περιοχή. Στρατιωτικά και πολιτικά όμως, μέχρι στιγμής, αποτυγχάνει. Το χειρότερο δυνατό σενάριο θα ήταν μια γενικευμένη σύρραξη μεταξύ σουνιτών και σιιτών, κι αυτό ακριβώς επιδιώκουν οι λεγόμενοι τζιχαντιστές.
Επιστρέφουμε δηλαδή στη θρησκευτική παράμετρο;
Δεν είναι έτσι. Όπως είπαμε, η θρησκεία και οι διάφορες θρησκευτικές σέχτες αποτελούν μία μόνο από τις παραμέτρους. Στην πραγματικότητα κυριαρχεί η πολιτική, γεωπολιτική αντιπαράθεση για το μέλλον της περιοχής. Σ’ αυτή τη διαμάχη πολλές δυνάμεις δεν διαλέγουν πλευρά με βάση τη θρησκευτική τους ταυτότητα. Για παράδειγμα οι Παλαιστίνιοι, που στην πλειοψηφία τους είναι σουνίτες, αποτελούν βασική δύναμη της Αντίστασης. Ή στην Υεμένη, πολλοί σουνίτες πολεμούν εναντίον της σαουδαραβικής επέμβασης. Υπάρχουν και αντίστροφα παραδείγματα: μια σειρά ρεπορτάζ της ίδιας της ισραηλινής τηλεόρασης αποκάλυψαν σε όλον τον κόσμο ότι το σιωνιστικό κράτος παρέχει νοσοκομειακή περίθαλψη σε μαχητές της Αλ Κάιντα και άλλων παρεμφερών οργανώσεων. Γι’ αυτό κι εμείς επιμένουμε στην πολιτική ανάλυση, που λαμβάνει υπόψη όλους τους παράγοντες: στρατηγικούς, τακτικούς, πρωτεύοντες και δευτερεύοντες. Αν θέλουμε να δούμε την ευρύτερη εικόνα, αυτό που βιώνουμε είναι μια εποχή μεγάλων αλλαγών και στρατηγικού αναβρασμού, αστάθειας και ταραχών σε βάθος δεκαετίας, που θα επηρεάσουν και τους Ευρωπαίους γείτονές μας και τη διεθνή ασφάλεια και ειρήνη…
Ποιος είναι ο ρόλος της Χεζμπολά σε αυτό το περιβάλλον;
Η Χεζμπολά έχει εξέχουσα θέση στο ισλαμικό ρεύμα Αντίστασης, όπως το αποκαλούμε στον αραβικό κόσμο. Πρόκειται για μια πολιτική και κοινωνική δύναμη βαθιά ριζωμένη στο λαό του Λιβάνου, με μετριοπαθείς, ανεκτικές θέσεις και ανοιχτό ιδεολογικό πρίσμα, που καθορίζει τον προσανατολισμό και τις αποφάσεις της με πολιτικά κριτήρια. Έτσι, αντιπαλεύοντας το Ισραήλ και τις εκφυλισμένες ένοπλες τζιχαντιστικές ομάδες και δίνοντας μεγάλη σημασία στο Παλαιστινιακό Ζήτημα, δημιουργούμε ένα δίκτυο συμμαχιών που υπερβαίνει τις θρησκείες και τις ιδεολογίες. Δεν είναι τυχαίο ότι οι μεγαλύτεροι σύμμαχοί μας είναι χριστιανικά και κομμουνιστικά κόμματα. Η δε συμβολή του ισλαμικού ρεύματος Αντίστασης στη συριακή σύγκρουση εδράζεται στην καταπολέμηση των τζιχαντιστών και την απόρριψη του διαμελισμού της Συρίας που, όπως είπαμε, θα έχει καταστροφικές επιπτώσεις σε όλη την περιοχή. Σήμερα όλο και περισσότεροι αντιλαμβάνονται ότι αυτό που θέλει το δυτικό στρατόπεδο και οι περιφερειακοί σύμμαχοί του είναι μια Συρία διαμελισμένη και αδύναμη. Γι’ αυτό μετέτρεψαν το συριακό πρόβλημα σε μια διεθνοποιημένη περιφερειακή σύρραξη, και εκτιμούμε ότι οι ΗΠΑ οδεύουν σε ακόμη μεγαλύτερη, άμεση στρατιωτική εμπλοκή στη συριακή κρίση.
Αυτή η εκτίμηση ηχεί κάπως περίεργα σήμερα, που πολλοί μιλούν για έστω προσωρινή προσέγγιση του Τραμπ με τον Πούτιν…
Ο Τραμπ έχει εξτρεμιστές συμβούλους που στην πραγματικότητα βάζουν στο στόχαστρο το Ιράν, και άρα θα πιεστεί να κλιμακώσει την επέμβαση των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή. Θα αυξηθεί κι άλλο η ένταση και η αστάθεια στην περιοχή, καθώς οι ΗΠΑ πραγματοποιούν σημαντική στροφή στην πολιτική τους, προσανατολιζόμενες και σε απευθείας στρατιωτική δράση – δηλαδή όχι πια μόνο μέσω των ντόπιων συμμάχων τους. Χρειάζεται βέβαια χρόνος για να αποσαφηνιστεί πλήρως η ακόμη θολή και ασταθής στρατηγική της προεδρίας Τραμπ. Π.χ. προεκλογικά είχε στραφεί και εναντίον της Σαουδικής Αραβίας, ενώ τώρα ανέκρουσε πρύμνα στα πλαίσια της νέας υπό διαμόρφωση επεμβατικής στρατηγικής της Ουάσιγκτον. Αν πάντως υπάρχει μία σταθερά στην πολιτική του Τραμπ, αυτή είναι η υποστήριξη του Ισραήλ με ακραίο τρόπο, χάρη και στη στελέχωση του επιτελείου του από ακροδεξιούς, συντηρητικούς και παράγοντες του σιωνιστικού λόμπι. Όλα αυτά είναι που μας οδηγούν στην εκτίμηση ότι η γενική τάση είναι προς επερχόμενη κλιμάκωση στη Μέση Ανατολή.
