Το 2014 θα είναι πέτρινο στην περιοχή Ασίας – Ειρηνικού. Του Andrew Hammond
Ο κυβερνήτης της Οκινάουα, Νακάιμα, ανακοίνωσε τη μετεγκατάσταση της τοπικής αμερικανικής στρατιωτικής βάσης, από τη Φουτένμα στο Χενόκο. Η εξέλιξη αυτή είναι πολύτιμη για τις ΗΠΑ, καθώς τις διασφαλίζει σε ένα ζήτημα κλειδί στη στροφή τους προς την Ασία-Ειρηνικό: την αναπλήρωση της Φουτένμα που ήταν προγραμματισμένη να κλείσει εντός δεκαετίας. Η Ιαπωνία είναι κρίσιμη για την επιτυχία της στρατηγικής των ΗΠΑ, γιατί ενισχύει την αμερικανική στρατιωτική παρουσία στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού και γιατί μοιράζεται τα κόστη τής υπό τον έλεγχο των ΗΠΑ ασφάλειας στην περιοχή.
Παράλληλα, η απόφαση αυτή αποτελεί πολιτική νίκη του πρωθυπουργού Άμπε, καθώς υπογραμμίζει τη συμμαχία με τις ΗΠΑ σε μια στιγμή μεγάλης έντασης στην Ασία. Ο Άμπε είχε συναντηθεί προσωπικά με τον Νακάιμα για να συζητήσουν το θέμα της βάσης που θα προκαλέσει νέες αντιδράσεις του λαού της Οκινάουα ενάντια συνεχιζόμενη αμερικανική στρατιωτική παρουσία.
Το τάιμινγκ της συμφωνίας για τη στρατιωτική βάση δεν είναι άσχετο με την αμφιλεγόμενη επίσκεψη Άμπε στο Μνημείο Γιακουσούνι. Το μνημείο που τιμά 14 ανώτερους αξιωματικούς του ιαπωνικού στρατού που είχαν καταδικαστεί ως εγκληματίες πολέμου καθώς και τα 2,5 εκατομμύρια αντρών, γυναικών και παιδιών που χάθηκαν στους πολέμους, θεωρείται σύμβολο των πολεμικών ακροτήτων της Ιαπωνίας. Η επίσκεψη Άμπε προκάλεσε τη διεθνή κριτική και ιδιαίτερα εξαγρίωσε το Πεκίνο και τη Σεούλ, που έχουν επανειλημμένα επισημάνει πως το Τόκιο έχει κάνει πολύ λίγα για να εξιλεωθεί από τα εγκλήματα που διέπραξε κατά τον πόλεμο.
Η Διοίκηση Ομπάμα εξέφρασε την «απογοήτευσή» της. Πέρα από την ήπια αυτή κριτική, δεν υπήρξε περαιτέρω αντίδραση από την Ουάσιγκτον για την επίσκεψη Άμπε, πόσο μάλλον σε μια στιγμή ήδη μεγάλης περιφερειακής έντασης.
Γνωρίζοντας ακριβώς αυτό, φαίνεται πως ο Άμπε υπολόγιζε πως η απόφαση μετεγκατάστασης της στρατιωτικής βάσης της Φουτένμα το λιγότερο θα άμβλυνε τις αντιδράσεις των ΗΠΑ και θα του παρείχε τον πολιτικό «χώρο» για την επίσκεψη. Για τον πρωθυπουργό αυτή ήταν μια σημαντική κίνηση ένα χρόνο μετά την εκλογή του, που ικανοποίησε τους εθνικιστές, ζωτική εκλογική του βάση. Υπογραμμίζει τη σημασία που έχει για την ατζέντα Άμπε η έμφαση στην εθνική υπερηφάνεια για το παρελθόν και κυρίως την επιθυμία του να ακυρώσει τα τελευταία νομικά και πολιτικά υπολείμματα της μεταπολεμικής ειρηνικής ταυτότητας της χώρας, ώστε αυτή να εμπλακεί πιο ενεργά στο διεθνές γεωπολιτικό στερέωμα.
Στο ευρύτερο πλαίσιο των τρεχουσών εντάσεων στην Ασία, είναι επίσης πιθανό ο Άμπε να είχε υπολογίσει πως το διπλωματικό κόστος από την επίσκεψη στο Γιακουσούνι θα ήταν μικρότερο αν γινόταν τώρα, ιδιαίτερα καθώς το Πεκίνο έχει πρόσφατα προβεί σε προκλήσεις εναντίον του Τόκιο. Από αυτή την άποψη, το οριακό διπλωματικό κόστος της επίσκεψης στο Γιακουσούνι ήταν χαμηλό στις διμερείς σχέσεις με την Κίνα που είναι παγωμένες, αλλά και με τη Σεούλ.
Ωστόσο, ελλοχεύει ο πραγματικός κίνδυνος το επεισόδιο να κάνει την ατμόσφαιρα στην περιοχή πιο απρόβλεπτη. Ήδη η Σεούλ ακύρωσε μια σειρά διμερών αμυντικών και στρατιωτικών ανταλλαγών με το Τόκιο, ενώ το Πεκίνο καταδίκασε απερίφραστα την επίσκεψη Άμπε στο Γιακουσούνι και δέχεται πιέσεις για αντίποινα.
Η διπλωματική θερμοκρασία είναι υψηλή την περίοδο αυτή εξαιτίας κυρίως της διαδοχής γεγονότων τις περασμένες εβδομάδες: τη μονομερή ανακήρυξη Ζώνης Εναερίου Ελέγχου από την Κίνα και την αντίστοιχη κίνηση της Σεούλ, την άρνηση του Πεκίνου να συμμετάσχει σε διαδικασία επιδιαιτησίας υπό τον ΟΗΕ σχετικά με διαφιλονικούμενη περιοχή με τις Φιλιππίνες, και την παραλίγο σύγκρουση κινεζικού θαλάσσιου πολεμικού σκάφους με αμερικανικό στη Νότια Θάλασσα της Κίνας. Οι εξελίξεις αυτές λαμβάνουν χώρα σε ένα πλαίσιο σημαντικών αλλαγών στην περιοχή, που περιλαμβάνουν την αλλαγή «γενιάς» στην ηγεσία του Πεκίνου, την εκλογή Άμπε και τη στροφή των ΗΠΑ προς την Ασία-Ειρηνικό. Σε αυτό το ρευστό περιβάλλον το γεωπολιτικό τοπίο μετατοπίζεται, καθώς όλες οι χώρες ελίσσονται για την απόκτηση πλεονεκτήματος.
Ένας πραγματικός κίνδυνος αυτή την περίοδο είναι συνεπώς η περίπτωση ενός λάθος υπολογισμού από ένα ή περισσότερα μέρη. Αυξάνονται οι πιθανότητες ενός επεισοδίου που θα πυροδοτήσει μια εκρηκτική παραπέρα κλιμάκωση ή ένταση.
* Αναδημοσίευση άρθρου του από τον Guardian
Μετάφραση: Γιώργος Τσίπρας
