του Ηλία Φιλιππίδη*
Ο Οδυσσέας Ελύτης μας άφησε παρακαταθήκη τους στοίχους του:
Όλα χάνονται, του καθενός έρχεται η ώρα
όλα μένουν, εγώ φεύγω, εσείς να δούμε τώρα
Τα θέματα που θέτει ο Ελύτης είναι:
- Η αέναη κίνηση του κύκλου της ζωής, που περιλαμβάνει τόσο την ροή του χρόνου προς την έξοδο από το παρόν, όσο και την αέναη αναπλήρωση του παρόντος.
- Η αναπλήρωση του παρόντος δεν σημαίνει επανάληψη αλλά συνέχεια, ανανέωση, αλλαγή.
- Όλα χάνονται αλλά και όλα μένουν.
Πρόκειται για την αέναη ανακύκλωση της διαχρονικότητας, της αιωνιότητας της υπάρξεως. Σε αυτό τον νόμο υπάγονται τρεις οντότητες που διαθέτουν αυτή την διπλή ικανότητα, και να χάνονται και να μένουν: α) η φύση, β) ο άνθρωπος και γ) οι ιδέες. Ποια είναι η σχέση μεταξύ τους:
Ο άνθρωπος έχει ανάγκη την φύση. Ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει χωρίς την φύση. Αντιθέτως η φύση μπορεί να ζήσει χωρίς τον άνθρωπο και μάλιστα πολύ καλύτερα. Γι’ αυτό πρέπει να είμαστε ευγνώμονες στην φύση, να την αγαπάμε και να την προσέχουμε.
Η σχέση ανθρώπου και ιδεών είναι πιο στενή. Ούτε οι ιδέες μπορούν να ζήσουν χωρίς τον άνθρωπο άλλα ούτε και ο άνθρωπος χωρίς ιδέες. Από την στιγμή που ο άνθρωπος έσπασε το φράγμα του ενστίκτου και δεν μπορεί να διαμορφώσει ένα «φυσικό» σύστημα οργανώσεως της κοινωνίας του, είναι υποχρεωμένος να γεννά ιδέες. Από τις ιδέες του ο άνθρωπος αντλεί την ευτυχία του αλλά και η δυστυχία του έχει ως μία βασική αιτία την θέληση του να επιβάλει τις ιδέες του και τις επιθυμίες του.
Το χρέος του ανθρώπου έγκειται στην ποιοτική διαφορά ανάμεσα σε αυτά που φεύγουν και σε αυτά που μένουν. Πρέπει να φροντίζουμε, ώστε αυτά που μένουν να είναι καλύτερα από αυτά που φεύγουν. Αυτό γίνεται με δύο τρόπους:
α) Εμείς του σήμερα να είμαστε καλύτεροι από αυτούς που έφυγαν και να φροντίζουμε, ώστε αυτοί που έρχονται να γίνουν καλύτεροι από εμάς. Άρα πρέπει να δίνουμε μεγάλη σημασία στην παιδεία.
β) Να δίνουμε μεγάλη σημασία στον πολιτισμό, διότι ο πολιτισμός αποτελεί την προστιθέμενη αξία που έχει δημιουργήσει η κάθε γενεά των ανθρώπων. Είναι η κοινή μας Τράπεζα. Οι αναλήψεις μας εξαρτώνται από τις καταθέσεις μας. Οι τόκοι που προστίθενται είναι ο ενισχυμένος πολλαπλασιαστής της συλλογικής μας διαχρονικότητας.
Άρα αυτά που μένουν είναι η επένδυση ποιότητας που έχουμε κάνει για το μέλλον των παιδιών μας και της πατρίδας μας. Η ποιότητα είναι η μόνη επένδυση που δεν πάει χαμένη, αποδίδει πολλαπλάσια.
Εγώ φεύγω, εσείς να δούμε τώρα: Το «τώρα» είναι η σκυτάλη της ευθύνης, που παραδίδει η μια γενεά στην άλλη. Η σημερινή μας παρακμή οφείλεται στο ότι πετάξαμε την ευθύνη στο ποτάμι του παρασιτικού ευδαιμονισμού (όρος του Π. Κονδύλη). Νομίζαμε, ότι μπορούμε να περνάμε καλά: Χωρίς να επενδύουμε. Δίνοντας προτεραιότητα στην ποσότητα και όχι την ποιότητα. Μεταθέτοντας την ευθύνη μας στους αχαΐρευτους πολιτικούς μας, οι οποίοι με την σειρά τους έκαναν και αυτοί το ίδιο: άφησαν όλες τις ευθύνες του κράτους μας στους Ξένους, οι οποίοι φόρεσαν το κοστούμι των «Δανειστών» και ήλθαν να πάρουν… το οικόπεδο!
Τι περιμένει να «δει» ο ποιητής; Εάν το γωνιακό και πλούσιο οικόπεδο της Ελλάδας κατοικείται ακόμη και αν αυτός ο λαός είναι αποφασισμένος να αγωνισθεί για την συλλογική του επιβίωση.
* Ο Ηλίας Φιλιππίδης έχει διατελέσει πανεπιστημιακός καθηγητής κοινωνιολογίας, νομικός (filippidis103@yahoo.gr)
