Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος το Βrexit, το προσφυγικό και η Τουρκία
του Σπύρου Παναγιώτου
Η εποχή που οι συνεδριάσεις των ευρωπαϊκών οργάνων ασχολούνταν αποκλειστικά με τα θέματα της οικονομίας και το μοναδικό ζητούμενο ήταν η προσαρμογή της Ε.Ε. και ιδιαίτερα των «απείθαρχων» οικονομιών του Νότου στις απαιτήσεις των αγορών έχουν παρέλθει. Όλο και πιο πολύ στους υπολογισμούς του ευρωπαϊκού διευθυντηρίου υπεισέρχονται θέματα γεωπολιτικής και οι αντιπαραθέσεις αφορούν στον αναγκαίο προσανατολισμό της Ε.Ε. στο εξαιρετικά ταραγμένο τοπίο των διεθνών εξελίξεων. Άλλωστε και οι ίδιες οι χώρες της Ευρωζώνης διαπερνιούνται από προβλήματα και αντιθέσεις που σχετίζονται με τις διεθνείς εξελίξεις.
Έτσι, η πρόσφατη σύνοδος κορυφής της Ε.Ε. πραγματοποιήθηκε σε μια ιδιαίτερη κρίσιμη συγκυρία για το μέλλον και τη σταθερότητα της Ένωσης. Η κρίση που διαπερνά το Ισπανικό κράτος με αφορμή το δημοψήφισμα στην Καταλονία και το ασαφές τοπίο στις διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό κυβέρνησης στη Γερμανία έρχονται να προστεθούν σε μια σειρά διεθνή ζητήματα για τα οποία δεν υπάρχει ακόμα σαφής προσανατολισμός και συμφωνίες.
Όχι τυχαία, η προσοχή της ηγεσίας της Ε.Ε. στράφηκε κυρίως γύρω από τα προβλήματα που παρουσιάζουν οι διαπραγματεύσεις για το Brexit, το προσφυγικό και οι σχέσεις με την Τουρκία. Όλα αυτά έχουν την οικονομική πλευρά τους αλλά επιχειρούν παράλληλα να διευθετήσουν γενικότερα ζητήματα ισχύος και επιλογών σε ένα σύνθετο περιβάλλον
Το κόστος του Brexit και το μήνυμα
Οι διαπραγματεύσεις για την διαδικασία επίσπευσης των συζητήσεων για το Brexit αποτέλεσαν ένα ακόμα αγκάθι της πρόσφατης συνόδου κορυφής. Τα 40 δισεκατομμύρια ευρώ που χωρίζουν τις εκτιμήσεις της Ε.Ε. και της Μ. Βρετανίας για τις επιστροφές που είναι υποχρεωμένη να καταβάλλει η κυβέρνηση Μέι δεν είναι βέβαια μικρό ποσό. Δεν είναι όμως και το μοναδικό πρόβλημα.
Η διάψευση των προσδοκιών ότι το Brexit θα σήμαινε παράλληλη κατάρρευση της βρετανικής οικονομίας, αναγκάζει το ευρωπαϊκό ιερατείο σε μια στροφή. Έναντι της βρετανικής εμμονής, επιλέγει να στείλει ένα ισχυρό μήνυμα σε κάθε επίδοξο μελλοντικό μιμητή της βρετανικής στάσης: όποιος διανοηθεί έξοδο από την Ε.Ε. θα υποχρεωθεί να καταβάλει υψηλό τίμημα.
Και την ίδια στιγμή, μέσω της επιβολής υψηλού τιμήματος για την έξοδο, επιχειρούν να δημιουργήσουν όρους που θα εξαναγκάσουν τη Βρετανία να αποδεχθεί την «παράδοση» σημαντικών δραστηριοτήτων του χρηματοπιστωτικού και ναυτιλιακού τομέα της στις Βρυξέλλες, και τη μεταφορά μέρους αυτών των δραστηριοτήτων στη Γερμανία και τη Γαλλία. Εξαιρετικά φιλόδοξος στόχος με άγνωστα αποτελέσματα.
Θωράκιση της Ε.Ε. έναντι των προσφυγικών ροών
Η συνέχιση του πολέμου στη Συρία και η οικονομική και κοινωνική ανατίναξη χωρών της Αφρικής τροφοδοτούν ακατάπαυστα τις προσφυγικές ροές προς τις χώρες της Ε.Ε. Η Τουρκία, χώρα υποδοχής ενός τεράστιου τμήματος των συνολικών ροών, χρησιμοποιεί την ανθρώπινη απελπισία ως γεωστρατηγικό όπλο εκβιασμού για την αποδοχή των σχεδιασμών της στην περιοχή. Η όξυνση των σχέσεων της Τουρκίας με ΗΠΑ και Ε.Ε. καθιστούν την, κατά κύματα, «χαλάρωση της στρόφιγγας» παράγοντα σοβαρών ανισορροπιών. Οι μέχρι σήμερα συνταγές, δηλαδή η όρθωση φραγμών στα ευρωπαϊκά σύνορα, δεν απέτρεψαν ούτε την ιδιότυπη «ανταρσία» των χωρών της Βίσεγκραντ –και την όλο και πιο ισχυρή πρόσδεση τους στον αμερικάνικο παράγοντα, εξέλιξη πιο επικίνδυνη και από αυτήν ακόμα την «ανταρσία»– ούτε την ισχυροποίηση ακροδεξιών ξενοφοβικών κομμάτων στην Ευρώπη. Τα πρόσφατα αποτελέσματα των εκλογών στην Αυστρία και στην ίδια τη Γερμανία πιστοποιούν τις συντελούμενες μεταστροφές.
Παρά την παταγώδη αποτυχία της «συνταγής», οι Ευρωπαίοι ηγέτες επιμένουν ακόμα στην ίδια κατεύθυνση. Επιθυμούν ανάσχεση της ανεξέλεγκτης μετακίνησης προσφύγων, αλλά ελεγχόμενη ροή κυρίως σε ειδικευμένους εργαζόμενους που μπορούν να καλύψουν ανάγκες σε εργατικό προσωπικό. Σχεδιάζουν, έτσι, αυστηρούς ελέγχους των ροών στα εσωτερικά και εξωτερικά σύνορα, περιορισμούς των μετεγκαταστάσεων στις χώρες της Ευρώπης και επιστροφή των ανεπιθύμητων προσφύγων στις χώρες πρώτες υποδοχής. Με αυτά τα δεδομένα η Ελλάδα, και κυρίως τα νησιά του Β.Α. Αιγαίου, θα παραμείνουν βασικός χώρος υποδοχής και «αποθήκευσης» του προσφυγικού κύματος. Και η Ελλάδα του Τσίπρα προσυπέγραψε τις αποφάσεις χωρίς αντιρρήσεις.
Υποκρισίες και αδιέξοδα απέναντι στη Τουρκία
Η μεγαλοκρατική επιθετική στάση του Ερντογάν και η αναζήτηση πρωταγωνιστικού ρόλου της Τουρκίας στα μέτωπα της Μ. Ανατολής, έχει οδηγήσει στα άκρα τις σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση και την Ε.Ε. Η όλο και μεγαλύτερη εμβάθυνση των σχέσεων της Τουρκίας με τη Ρωσία και η εύθραυστη συμμαχία με Ιράκ, Ιράν, δημιουργούν πρόσθετα προβλήματα στις ηγεσίες του Δυτικού κόσμου και αναγκάζουν σε συνεχείς διευθετήσεις για αναζήτηση νέων ισορροπιών.
Η Ε.Ε. και η ίδια η Γερμανία αναγκάζονται σήμερα, με πρόσχημα την παραβίαση του ευρωπαϊκού κεκτημένου, να ανακοινώσουν σχέδια παγώματος των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας, την ίδια στιγμή που διατηρούν τις χρηματοδοτήσεις της συμφωνίας για τις προσφυγικές ροές.
Πρόκειται για βαθιά υποκριτική στάση. Η Ε.Ε. γνωρίζει ότι οι απαιτήσεις του Ερντογάν και οι νέοι προσανατολισμοί της εξωτερικής του πολιτικής αφορούν ζητήματα στα οποία τον κύριο λόγο έχουν οι ΗΠΑ. Οι ίδιες οι χώρες της Ε.Ε., σε προηγούμενη περίοδο, είχαν αποδεχθεί τις τουρκικές βλέψεις στη Συρία χωρίς πρόβλημα, αλλά και χωρίς δυνατότητα να τις ικανοποιήσουν. Έτσι, οι τόνοι μεταξύ Ε.Ε. και Τουρκίας ανέβηκαν, ως παράπλευρη απώλεια μιας διελκυστίνδας στην οποία η Ε.Ε. δεν παίζει καθοριστικό ρόλο.
Σήμερα, η πολιτική της Ε.Ε. παίρνει υπόψη της ότι, στην τρέχουσα συγκυρία, η ένταξη δεν αποτελεί προτεραιότητα του καθεστώτος Ερντογάν. Αποφασίζουν λοιπόν, σχετικά εύκολα, την διακοπή των ενταξιακών συνομιλιών και την ίδια στιγμή κάθε χώρα χωριστά αναζητά την υπογραφή διμερών οικονομικών σχέσεων με την Τουρκία. Η οικονομική δύναμη και η γεωπολιτική θέση της Τουρκίας δε μπορεί να χαριστεί ούτε στη Ρωσία ούτε στη Μ. Βρετανία που έσπευσε πρώτη να υπογράψει μεγάλη οικονομική συμφωνία με το καθεστώς Ερντογάν. Η «σκληρή» στάση της Γερμανίας συνυπάρχει με τη διαρκή προσπάθεια ανακάλυψης γεφυρών συνεννόησης, γεγονός που γνωρίζει και εκμεταλλεύεται με «μαεστρία» ο Ερντογάν. Και στη βάση θα δυναμώνουν οι εκβιασμοί και οι παλινωδίες.
Πολεμικοί σχεδιασμοί από το ΝΑΤΟ
Στις 8 και 9 Νοέμβρη συνεδριάζουν στις Βρυξέλλες οι υπουργοί εξωτερικών του ΝΑΤΟ με αντίστοιχη ατζέντα. Ο ίδιος ο Γ. Γ, της Ατλαντικής Συμμαχίας περιέγραψε ως στόχους της συνεδρίασης τη σύσφιξη των σχέσεων Ε.Ε και ΗΠΑ ως απάντηση στις «κλιμακούμενες απειλές» της Ρωσίας. Προανήγγειλε την ενίσχυση των πολυεθνικών δυνάμεων που έχουν αναπτυχθεί στα σύνορα της Ρωσίας, αλλά και τη συνέχιση της παρουσίας του ΝΑΤΟ στα μέτωπα της Μ. Ανατολής, από τη Συρία μέχρι το Αφγανιστάν. Στο τραπέζι των συζητήσεων θα μπει και η ΝΑΤΟϊκή παρουσία στα Δυτικά Βαλκάνια, η στενή διασύνδεση Αλβανίας- Κοσσόβου και η άσκηση πιέσεων για πλήρη ενσωμάτωση στη συμμαχία της ΠΓΔΜ, σε αντιπαράθεση με τις προσπάθειες της Ρωσίας να παρέμβει στην περιοχή. Ψηλά στις προτεραιότητες του ΝΑΤΟ παραμένει η εμπλοκή του στην Αν. Μεσόγειο, τη Βόρειο Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Αναμένεται να συζητηθούν, επίσης, οι σχεδιασμοί για τη συγκρότηση ενός κόμβου συγκέντρωσης και ανάλυσης πληροφοριών για τα λεγόμενα τρομοκρατικά δίκτυα. Σε όλους αυτούς τους σχεδιασμούς η Ελλάδα των Τσίπρα-Καμμένου έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον να παραχωρήσει χώρους και υποδομές που θα φιλοξενούν τους φιλοπόλεμους αμερικανικούς σχεδιασμούς.
