του Κώστα Μελά*
1.
Οι οικονομικές κυρώσεις που επέβαλε η Ε.Ε. στη Ρωσία ως αντίποινα για την εισβολή της τελευταίας στην Ουκρανία και τον πόλεμο που διεξάγεται, σαφέστατα είναι σκληρές, αλλά, έχω την εντύπωση, ότι δεν πρόκειται να σταματήσουν τη Ρωσία έως ότου επιτύχει τους στρατιωτικούς στόχους που έχει θέσει. Το σχέδιο θα εκτελεστεί έστω και με χρονικές αποκλίσεις από ό,τι είχε προκαθοριστεί.
Οι συνέπειες για την οικονομία της Ρωσίας σαφέστατα θα είναι σοβαρές, και το μέγεθός τους εξαρτάται από τη χρονική διάρκεια που αυτές θα ισχύσουν. Σαφέστατα επιδιώκεται να βρεθεί σε δύσκολη θέση η κυβέρνηση Πούτιν, όχι μόνο στο οικονομικό επίπεδο, αλλά και στο πολιτικό διαμέσου της αύξησης των κοινωνικών αντιδράσεων από τη διαμορφούμενη συγκυρία.
Η επιδιωκόμενη αποκοπή-απομόνωση της Ρωσίας από το παγκόσμιο γίγνεσθαι, περιλαμβάνει όχι μόνο οικονομικά μέτρα, αλλά αντιστοίχως μέτρα που άπτονται των πολιτιστικών και αθλητικών δραστηριοτήτων καθώς και επικοινωνίας και μεταφοράς.
Οι οικονομικές κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στη Ρωσία είναι ένα μαχαίρι διπλής όψης. Ενώ υιοθετούνται για να πλήξουν τη ρωσική οικονομία, λόγω της υπάρχουσας αλληλεξάρτησης των οικονομιών θα πλήξουν και τις οικονομίες των χωρών που τις επιβάλλουν
Από τις οικονομικές κυρώσεις, η πιο σημαντική φαίνεται να είναι ο αποκλεισμός των ρωσικών τραπεζών από το SWIFT (ακρωνύμιο του Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication) που είναι το αντίστοιχο του Gmail για το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα. Είναι ένας κωδικός που εγγυάται την ασφαλή αποστολή οικονομικών μηνυμάτων ανάμεσα σε πάνω από έντεκα χιλιάδες ιδρύματα και εταιρείες σε περισσότερες από διακόσιες χώρες. Με «μηνύματα» –τα οποία αγγίζουν τα 42 εκατομμύρια την ημέρα– δηλαδή παραγγελίες, επιβεβαιώσεις πληρωμών, συναλλαγές και ανταλλαγές συναλλάγματος. Η Δύση έχει ήδη απειλήσει τη Ρωσία με αποκλεισμό από το SWIFT το 2014, τη χρονιά της προσάρτησης της Κριμαίας. Τότε ο Alexei Kudrin, υπουργός Οικονομικών, στενός συνεργάτης του Βλαντιμίρ Πούτιν, υπολόγιζε ότι το ρωσικό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν θα είχε μια ετήσια απώλεια της τάξης του 5%.
Από τον αποκλεισμό του SWIFT φαίνεται να έχει εξαιρεθεί η τράπεζα Gazprombank που ανήκει στον ρωσικό ενεργειακό κολοσσό Gazprom, και μέσω της οποίας πραγματοποιούνται όλες οι συναλλαγές που αφορούν το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο που εξάγεται στις χώρες της Δύσης. Πρόκειται για μια απόφαση συνοδευτική της απόφασης που αφήνει εκτός κυρώσεων τις εξαγωγές φυσικού αερίου και πετρελαίου. Ως γνωστόν οι χώρες της ΕΕ προμηθεύονται περίπου το 42% της κατανάλωσης φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι και οι ΗΠΑ εισάγουν πετρέλαιο από τη Ρωσία αξίας περίπου 20 δισ. δολαρίων τον χρόνο.
Επίσης σημαντικός φαίνεται να είναι και ο αποκλεισμός από την προμήθεια υψηλού τεχνολογικού υλικού, απαραίτητου για τη λειτουργία της οικονομίας. Π.χ. ημιαγωγοί.
Οι πρώτες συνέπειες των κυρώσεων έχουν ήδη γίνει εμφανείς με την πτώση της αξίας του ρωσικού νομίσματος (ρούβλι) έναντι του δολαρίου. Η ισοτιμία του ρουβλιού με το δολάριο διαμορφώνεται στα 105 ρούβλια ανά δολάριο, με την υποτίμηση του ρωσικού νομίσματος από τις αρχές του 2022 να διαμορφώνεται στο 40%. Η μεγάλη υποτίμηση που υφίσταται το ρούβλι θα έχει σοβαρό κόστος για τη ρωσική οικονομία, πλήττοντας τον ήδη υψηλό πληθωρισμό που τρέχει με 8,7% και πιθανότατα προκαλώντας περαιτέρω αυξήσεις των επιτοκίων από τη ρωσική κεντρική τράπεζα, μετά την πρόσφατη αύξηση στο 20,0% από 9,0%. Υπολογίζεται ότι η μείωση του ρωσικού ΑΕΠ το τρέχον τρίμηνο μπορεί να ανέλθει στο 20,0% σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο.
2.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ρωσίας. Ως ποσοστό αντιπροσωπεύει το 37% του παγκόσμιου εμπορίου της το 2020.
Για την ΕΕ η Ρωσία είναι ο 5ος εμπορικός εταίρος, αντιπροσωπεύοντας το 5% του συνολικού εμπορίου της Ευρώπης.
Το συνολικό εμπόριο αγαθών μεταξύ ΕΕ και Ρωσίας ανήλθε, το 2020, σε 174,3 δισ. ευρώ. Οι συνολικές εισαγωγές της ΕΕ ήταν 95,3 δισ. ευρώ και κυριαρχούνταν από ενεργειακά και ορυκτά προϊόντα – ενεργειακά προϊόντα: 67,3 δισ. ευρώ ή 70,6%, αγροτικά και πρώτες ύλες: 4,3 δισ. ευρώ ή 4,5%, χημικά: 4,1 δισ. ευρώ ή 4,3%, και σίδηρο και ατσάλι: 4 δισ. ευρώ ή 4,1%. Οι συνολικές εξαγωγές της ΕΕ ήταν 79,0 δισ. ευρώ αποτελούμενες από μηχανικό και μεταφορικό εξοπλισμό: 35 δισ. ευρώ ή 44,1%, χημικά: 16,7 δισ. ευρώ ή 21,1%, μεταποιητικά προϊόντα: 7,6 δισ. ευρώ ή 9,6%, αγροτικά και πρώτες ύλες: 6,9 δισ. ευρώ ή 8,7%.
Το συνολικό εμπόριο υπηρεσιών, το ίδιο έτος, ανήλθε σε 27,7 δισ. ευρώ. Οι εισαγωγές από τη Ρωσία ανήλθαν σε 8,9 δισ. ευρώ και οι εξαγωγές σε 18,8 δισ. ευρώ.
Επίσης η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος επενδυτής στη Ρωσία. Το 2019, το απόθεμα των ευρωπαϊκών ΑΞΕ ανερχόταν σε 311,4 δισ. ευρώ, ενώ οι αντίστοιχες ρωσικές σε 136 δισ. ευρώ. Τα στοιχεία είναι από την Eurostat.
Τα στοιχεία για τις ΑΞΕ δείχνουν ότι για δεκαετίες η Ρωσία ήταν βασικός προορισμός για ευρωπαϊκές εταιρείες σε μια σειρά βιομηχανιών, συμπεριλαμβανομένων των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, της γεωργίας και των τροφίμων, της ενέργειας, της αυτοκινητοβιομηχανίας, της αεροδιαστημικής και των προϊόντων πολυτελείας.
Ορισμένες ευρωπαϊκές εταιρείες, ειδικά στη Γερμανία, είχαν επιχειρηματικούς δεσμούς με τη Ρωσία εδώ και αιώνες. Η Deutsche Bank και η Siemens, δραστηριοποιούνται εκεί από τα τέλη του 19ου αιώνα. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, οι οικονομικοί δεσμοί θεωρήθηκαν ως ένας τρόπος διατήρησης των σχέσεων με τη ΣΕ. Όλες εκτός από δύο από τις 40 εταιρείες που περιλαμβάνονται στον δείκτη DAX στη Φρανκφούρτη έχουν επενδύσεις στη Ρωσία. Επίσης, 35 από τις 40 μεγαλύτερες γαλλικές εταιρείες που είναι εισηγμένες στο χρηματιστήριο CAC 40 της χώρας έχουν σημαντικές ρωσικές επενδύσεις, από τα σούπερ μάρκετ Auchan στους δρόμους της Μόσχας έως τις δραστηριότητες υγροποιημένου φυσικού αερίου του γαλλικού ενεργειακού κολοσσού Total Energies στη χερσόνησο Γιαμάλ. Περίπου 700 γαλλικές θυγατρικές δραστηριοποιούνται στη Ρωσία σε διάφορους κλάδους που απασχολούν πάνω από 200.000 εργαζόμενους, σύμφωνα με το γαλλικό υπουργείο Οικονομικών.
Οι οικονομικές κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στη Ρωσία είναι ένα μαχαίρι διπλής όψης. Ενώ υιοθετούνται για να πλήξουν τη ρωσική οικονομία, λόγω της υπάρχουσας αλληλεξάρτησης των οικονομιών θα πλήξουν και τις οικονομίες των χωρών που τις επιβάλλουν.
Οι χώρες της ΕΕ θα είναι οι πρώτες που θα πληγούν από τις υψηλότερες τιμές ενέργειας, κάτι που θα επιβαρύνει τις ήδη αυξανόμενες πληθωριστικές πιέσεις. Επίσης θα πληγεί σε μακροοικονομικό επίπεδο το εξωτερικό εμπόριο των αγαθών και των υπηρεσιών των χωρών της ΕΕ με αρνητικές συνέπειες στον ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ. Σε μικροοικονομικό επίπεδο θα πληγούν μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων που εξάγουν τα προϊόντα τους στην Ρωσία (ζήτηση) ή που εισάγουν τις απαραίτητες πρώτες ύλες ή ημικατεργασμένα που είναι απαραίτητα για την παραγωγή των προϊόντων.
Αυτό το πρόβλημα έχει ήδη πλήξει τη Volkswagen, η οποία δήλωσε ότι θα αναστείλει τη λειτουργία της για αρκετές ημέρες σε δύο εργοστάσια στην Γερμανία που κατασκευάζουν ηλεκτρικά οχήματα, επειδή οι παραδόσεις κρίσιμων εξαρτημάτων από τη δυτική Ουκρανία έχουν διακοπεί λόγω μαχών.
Η Volkswagen θα μπορούσε επίσης να πληγεί από τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, όπου από το 2009 έχει ένα εργοστάσιο στην Καλούγκα που απασχολεί περίπου 4.000 άτομα που παράγει τα μοντέλα της Tiguan και Polo, καθώς και τα Audi Q8 και Q9 και το Skoda Rapid. Η Mercedes-Benz έχει ένα εργοστάσιο έξω από τη Μόσχα, ενώ η BMW συνεργάζεται με έναν τοπικό συνεργάτη.
Επίσης σειρά τραπεζικών ιδρυμάτων ευρωπαϊκών χωρών έχουν υψηλά ανοίγματα στη ρωσική αγορά και θα βρεθούν εκτεθειμένες με βάση την αδυναμία των ρωσικών επιχειρήσεων και τραπεζών να αντεπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, οι ιταλικές τράπεζες (κυρίως Unicredit και Intesa Sanpaolo) είναι οι πλέον εκτεθειμένες με συνολικό ύψος περίπου 25,3 δισ. δολάρια. Οι γαλλικές τράπεζες 25,1 δισ. δολάρια, οι αυστριακές 17,5 δισ. δολάρια, οι τράπεζες ΗΠΑ 14,6 δισ. και οι γερμανικές 8 δισ. Τα στοιχεία είναι από την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών.
