Αύριο, Κυριακή 16 Ιουλίου στις 10.15 πμ, η «Αδελφότητα των οικογενειών των εν Χαρβατίω Αττικής την 21η Ιουλίου 1944 απαγχονισθέντων υπό των Γερμανών Πεντήκοντα Τεσσάρων Ελλήνων Πατριωτών» οργανώνει το ετήσιο μνημόσυνο στη μνήμη των 54 θυμάτων των Γερμανών κατακτητών. Το μνημόσυνο θα πραγματοποιηθεί στο χώρο του μνημείου των πεσόντων (19ο χλμ. Λεωφ. Μαραθώνος προς Ραφήνα – στον Τύμβο δεσπόζει μεγάλος σταυρός και βρίσκεται δίπλα στα γραφεία της οινοποιίας Μπουτάρη)
Με την ευκαιρία αυτή είχαμε μια συζήτηση με τον κύριο Γιώργο Μώρο, δραστήριο μέλος της Αδελφότητας και δισέγγονο ενός εκ των 54 μαρτύρων, του Μιχαήλ Μάνου.
Με τον κύριο Μώρο γνωριστήκαμε με αφορμή το βιβλίο του Κώστα Αγγελή, «Μιχαήλ Μάνος (1898-1944) -Η ζωή, το έργο και η θυσία ενός αληθινού πατριώτη» (εκδόσεις Historical Quest), μια εξαιρετική ερευνητική δουλειά στην οποία συνέβαλε σημαντικά ο ίδιος και αναδεικνύει με μοναδικό τρόπο την ξεχωριστή προσωπικότητα του Μιχαήλ Μάνου, αλλά και το μαρτυρικό του τέλος.
Ένας νέος άνθρωπος, με πάθος για την έρευνα αλλά και συγκροτημένη σκέψη, άξιος συνεχιστής μια ιστορικής οικογένειας…
«Οι 54 απαγχονισθέντες, έδωσαν παράδειγμα εναντίωσης στην τυραννία και τη δουλεία. Στη μνήμη τους οφείλουμε ταπεινότητα και προκοπή για να κληροδοτήσουμε στα παιδιά μας έναν καλύτερο τόπο»
Θα θέλατε να μας μιλήσετε για την Αδελφότητα των οικογενειών των 54 Ελλήνων πατριωτών;
Η «Αδελφότητα των οικογενειών των εν Χαρβατίω Αττικής την 21η Ιουλίου 1944 απαγχονισθέντων υπό των Γερμανών Πεντήκοντα Τεσσάρων Ελλήνων Πατριωτών», όπως ήταν η ιδρυτική ονομασία της, αποτελεί ιδιωτικό σωματείο συγγενών μαρτύρων της Κατοχής. Ιδρυθείσα τον Ιούνιο του 1945, η Αδελφότητα αποτελεί τον θεματοφύλακα τόσο της μνήμης όσο και του μνημείου, της τελευταίας δηλαδή κατοικίας, των προγόνων μας. Επί 78 ολόκληρα χρόνια, η Αδελφότητα διατηρεί το ψυχικό δεσμό μεταξύ των οικογενειών των μαρτύρων και αναλαμβάνει τη διοργάνωση και λειτουργία της ετήσιας εθνικής τελετής, επιμνημόσυνης δέησης, στη μνήμη των 54 μαρτύρων στο Πικέρμι.
Τι περιλαμβάνει η αυριανή εκδήλωση;
Η αυριανή εκδήλωση, όπως κάθε χρόνο, περιλαμβάνει το προβλεπόμενο θρησκευτικό μνημόσυνο για την ανάπαυση των μαρτυρικών πεσόντων καθώς και σύντομους χαιρετισμούς τόσο από πλευράς Αδελφότητας όσο και από θεσμικούς φορείς και εκπροσώπους της Πολιτείας και Αυτοδιοίκησης. Αποτελεί ουσιαστική εθνική εκδήλωση καθώς στη μνήμη των αδικοχαμένων θυμάτων συγκεντρώνονται, με πνεύμα κατάνυξης και συγκίνησης κάτω από τη Σημαία μας, οικογένειες των 54 πεσόντων από πολλά μέρη της Αττικής αλλά και της επαρχίας όπως και εκπρόσωποι πολλών μαρτυρικών Δήμων. Παράλληλα, η αυριανή τελετή εξακολουθεί να επιτελεί το ρόλο του συνδετικού κρίκου μεταξύ των οικογενειών, κάτι το οποίο είναι κρίσιμο για το μέλλον της Αδελφότητας.
Ανάμεσα στους εκτελεσθέντες ήταν κι ο πατέρας του Φιλοποίμενα Φίνου. Η περίπτωσή του παρουσιάζει μια ιδιαιτερότητα απ’ όσο ξέρω…
Μεταξύ των πεσόντων υπήρξε πράγματι και ο πατέρας του Φιλοποίμενα, Ιωάννης Φίνος, ιατρός ετών 67. Λέγεται πως ο πατέρας έθεσε ο ίδιος τον εαυτό του στη θέση του Φιλοποίμενα προκειμένου να γλυτώσει ο τελευταίος από τον θάνατο. Αποτελεί αναμφίβολα τραγικό και λαμπρό παράδειγμα της αυτοθυσίας του γονέα για το παιδί του.
Έχετε κάνει μια σημαντική έρευνα για τον προπάππου σας και προέκυψε κι ένα βιβλίο από τον Κώστα Αγγελή. Ποια θεωρείτε ως κομβικά σημεία της ιστορίας του;
Μεταξύ των 54 απαγχονισθέντων ήταν και ο προπάππους μου, Μιχαήλ Μάνος, κτηματίας και διατελέσας κοινοτικός σύμβουλος Χαλανδρίου, ένας λαμπρός άνθρωπος με ιδιαίτερα σημαντική και ανιδιοτελή προσφορά στους συνανθρώπους του. Μαζί με τον συγγραφέα Κώστα Αγγελή, παραδώσαμε πέρσι στο αναγνωστικό κοινό και ιδίως στην κοινωνία του Χαλανδρίου τη βιογραφία του Μιχαήλ Μάνου, καρπό πολυετούς και ιδιαίτερα διεξοδικής ερευνητικής και συγγραφικής προσπάθειας και επιμέλειας. Από τα κομβικά σημεία της ζωής του Μιχαήλ Μάνου υπήρξαν η εθελοντική του συμμετοχή στη Μικρασιατική Εκστρατεία προς εκπλήρωση του οράματος της Μεγάλης Ελλάδας του πολιτικού του ινδάλματος, του Ελευθερίου Βενιζέλου, μιας εμπειρίας που του απέφερε διακρίσεις αλλά και τον έφερε σε επαφή με το δράμα των Ελλήνων προσφύγων της Μικράς Ασίας. Στη συνέχεια, ο γάμος με την εκλεκτή της καρδιάς του, την Αγγελική Κόκκορη, κόρη καταξιωμένου ξενοδοχειακού επιχειρηματία της εποχής, έθεσε τις βάσεις για τη δημιουργία μιας όμορφης και ευτυχισμένης οικογένειας, στηριζόμενης στις αξίες της φιλοπατρίας και της χριστιανικής αλληλεγγύης. Από τη δεκαετία του 1930 ο Μιχαήλ Μάνος αρχίζει να ξεδιπλώνει ένα ευρύ πλέγμα κοινωνικής δράσης. Το πλέον σημαντικό ορόσημο της δράσης αυτής αποτέλεσε, χωρίς αμφιβολία, η πρωτοβουλία του να ιδρύσει και λειτουργήσει ιδίοις πόροις ορφανοτροφείο – οικοτροφείο στο Χαλάνδρι (στη σημερινή οδό Κατσουλιέρη) υπό την αιγίδα του Εθνικού Οργανισμού Χριστιανικής Αλληλεγγύης, δίνοντας με αυτόν τον ουσιαστικό τρόπο το «παρών» στην εθνική σταυροφορία του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού προκειμένου να στηριχθεί η πλέον ευάλωτη κοινωνική ομάδα από τον φονικό Λιμό – η παιδική ηλικία. Η πρωτοβουλία, το έργο και η αναγνώριση στο πρόσωπό του αποτέλεσαν τους λόγους για την τοποθέτηση του ως Προέδρου της 662ης Προσχολικής Εστίας του ΕΟΧΑ. Σε συνεργασία με τις αποστολές του Διεθνούς και του Ελβετικού Ερυθρού Σταυρού κατάφερε, πέρα από το ορφανοτροφείο, να επιτηρεί δομή συσσιτίου του ΕΟΧΑ. Χωρίς να λογαριάζει κόπο ή χρήματα, έβρισκε τρόπους να βοηθά όπου υπήρχε ανάγκη, κάτι που αποδεικνύεται από πολλά τεκμήρια και μαρτυρίες. Δυστυχώς, όμως, φθόνος και ψευδείς κατηγορίες από οικογένεια Χαλανδραίων που προσπαθούσαν να αποποιηθούν δικές τους ευθύνες οδήγησαν στη σύλληψη του από τους Γερμανούς. Ακολούθησε εγκλεισμός, άνευ δίκαιης δίκης, στο κολαστήριο του στρατοπέδου των SS στο Χαϊδάρι όπου έμεινε μέχρι την αποφράδα ημέρα της 21ης Ιουλίου 1944 όταν έζησε τις τελευταίες μαρτυρικές του στιγμές στο Πικέρμι.
Ο παππούς έχαιρε εκτίμησης και η μνήμη του μένει ακόμη ζωντανή στους Μικρασιάτες του Χαλανδρίου. Πού οφείλεται αυτό;
Ο Μιχαήλ Μάνος, έχοντας ζήσει από κοντά τη Μικρασιατική Εκστρατεία και το δράμα του ξεριζωμού των Ελλήνων της Ιωνίας, ένιωθε έναν ιδιαίτερο δεσμό μαζί τους. Επομένως, από νωρίς πήρε πρωτοβουλίες για να στηρίξει τους Μικρασιάτες στο Χαλάνδρι, καθώς ζούσαν στην ίδια ευρύτερη γειτονιά. Είναι ιδιαίτερα συγκινητικό όταν, στην κοινωνία του «παλαιού Χαλανδρίου»’, επιβιώνουν πολλές ανάλογες μνήμες και μαρτυρίες καθώς αποτελούν ουσιαστική αναγνώριση των αγώνων και θυσιών του αδικοχαμένου και ηρωικού πατριάρχη μας. Γι’αυτό το λόγο, γνωρίζοντας από πρώτο χέρι πρόσωπα και ιστορίες του Συνοικισμού του Χαλανδρίου, ο Σύνδεσμος Μικρασιατών Κωνσταντινουπολιτών Χαλανδρίου «Ρίζες» ανακήρυξε με ομόφωνη απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου τον Μιχαήλ Μάνο ως ευεργέτη των Μικρασιατών προσφύγων στο Χαλάνδρι. Αναγνώριση που, θα μου επιτρέψετε να πω, είναι ιδιαιτέρως σημαντική καθώς προέρχεται από την πραγματική ζωή και όχι από θεσμικές παρεμβάσεις, καθώς ο Δήμος Χαλανδρίου στο πέρασμα των δεκαετιών φαίνεται να έχει λησμονήσει την προσωπικότητα και θυσία του Μιχαήλ Μάνου. Οι μνήμες, οι καταγραφές και ο Τύμβος του Πικερμίου στέκουν ως μάρτυρες πως για άλλη μια φορά στην μακραίωνη ελληνική ιστορία ήρωες, όπως οι 54 απαγχονισθέντες, έδωσαν παράδειγμα εναντίωσης στην τυραννία και τη δουλεία. Στη μνήμη τους οφείλουμε ταπεινότητα και προκοπή για να κληροδοτήσουμε στα παιδιά μας έναν καλύτερο τόπο.
