Επανάκτηση του Θεάτρου «Εμπρός»
«Σήμερα, 11 Νοεμβρίου 2011, μπαίνουμε στο “Εμπρός” -χώρο ανεκμετάλλευτο από το υπουργείο Πολιτισμού- με σκοπό να το επαναλειτουργήσουμε με ίδια μέσα. Η αρχική πιλοτική μας πρόταση περιλαμβάνει προγραμματισμό 12 ημερών με καίριες δράσεις θεωρητικού και πρακτικού χαρακτήρα από καλλιτέχνες των παραστατικών τεχνών και θεωρητικούς».
Με αυτή τη λιτή ανακοίνωση η ομάδα καλλιτεχνών Κίνηση Μαβίλη επανέκτησε το κλειστό, από το 2006, Θέατρο «Εμπρός», με αίτημα την παραχώρησή του για να γίνει πειραματική εστία καλλιτεχνών.
«Το δωδεκαήμερο ήταν πάρα πολύ θετικό, πολύ ζωντανό, ξεπέρασε τις προσδοκίες μας… ένιωθες ότι έχει έναν παλμό και μια φοβερή ανταπόκριση και από τον καλλιτεχνικό χώρο και από τον κόσμο. Θα ήταν χαζό να το κλείσουμε και να πάει ο καθένας στο σπίτι του», μας λέει ο Βασίλης Νούλας, ένα από τα παιδιά της Κίνησης που συνεχίζει να διατηρεί ανοιχτό και ζωντανό το «Εμπρός». Στον ίδιο χώρο συναντήσαμε τον Κώστα Κουτσολέλα, από τους εμπνευστές της Κίνησης Μαβίλη, όπως και την Αργυρώ Χιώτη και την Γεωργία Μαυραγάνη μπλεγμένες με καλώδια, ενισχυτές και προτζέκτορες να προετοιμάζουν τη σκηνή για τα «αυτογκόλ» της βραδιάς.
Η κίνηση «προέκυψε από μια αίσθηση να πάμε κόντρα στην απομόνωση που υπήρχε. Νιώθαμε ότι ο καθένας είναι μόνος του, παλεύει μόνος, ο ένας δεν βλέπει τη δουλειά του άλλου, ούτε ξέρει ποιος είναι ο άλλος, η αγορά είναι κατακερματισμένη…», λέει ο Βασίλης. Έτσι, σιγά-σιγά δημιουργήθηκε «μια παρέα 6-7 ατόμων, που στη βάση ότι όλοι παλεύουμε με ίδια προβλήματα και τους ίδιους προβληματισμούς». Πρώτο βήμα της Κίνησης ήταν μία επιστολή (ολόκληρη στο https://anoixtiepistoli.blogspot.com/p/blog-page.html) υπογεγραμμένη από 400 καλλιτέχνες, προς τον τότε υπουργό Πολιτισμού Γερουλάνο, για την υπεράσπιση του «νέου ελληνικού ερευνητικού θεάτρου» κόντρα στον αποκλεισμό του και με αφορμή τις θεατρικές επιδοτήσεις. Η επιστολή, όμως, έθετε γενικότερα ερωτήματα: «Αναρωτιόμαστε προς τα πού οφείλει να οδηγηθεί η πολιτιστική πολιτική της χώρας. Θα πρέπει το ΥΠΠΟΤ να υποστηρίζει το θέατρο ως επιχείρηση;».
Μάταια ερωτήματα; «Είχαμε από νωρίς στο μυαλό μας αυτή την ιδέα για την επανάκτηση του “Εμπρός”, που δεν είναι ένας τυχαίος χώρος… Έγινε μια προσπάθεια να δοθεί κατά καιρούς σε ομάδες… αλλά τίποτα δεν γινόταν, δεν ήτανε δηλαδή μια τυχαία κίνηση», μας λέει ο Κώστας εξηγώντας πώς φτάσανε στην κατάληψη. Ο Βασίλης τονίζει το μεγάλο πρόβλημα στέγης των θεατρικών ομάδων, «αναγκασμένες να πληρώνουν φοβερά νοίκια, πάντα σε μια αναζήτηση, σε ένα ζόρι με τους θεατρώνηδες. Οπότε η κατάληψη ενός χώρου απαντούσε με έναν τρόπο σε αυτό, αλλά δεν θέλαμε να περιοριστεί σε αυτό. Θέλαμε να δημιουργηθεί κάτι σαν πυρήνας συσπείρωσης περισσότερων δυνάμεων».
Έτσι, μετά το πετυχημένο πείραμα του δωδεκαήμερου ο χώρος «λειτουργεί με βάση εβδομαδιαία residencies», συνεχίζει ο Βασίλης, «δηλαδή φιλοξενία καλλιτεχνών που δουλεύουν εδώ μέσα και κάθε Παρασκευή ή και Πέμπτη, ανοίγει ο χώρος και παρουσιάζονται δουλειές αλλά και θεωρητικές συζητήσεις ή άλλες δράσεις, προβολές κ.λπ. Αυτή την περίοδο έχουμε αυτό τον τρόπο λειτουργίας, αλλά για τον Μάρτη σκεφτόμαστε κάτι τελείως διαφορετικό».
Το πρόγραμμα του «Εμπρός» εκπλήσσει όχι μόνο λόγω ποικιλίας και πρωτοτυπίας, αλλά και για την εισαγωγή νέων λέξεων στον χώρο, όπως το «αυτογκόλ». Ρωτάμε πώς προέκυψαν; Για τη Γεωργία «ακόμα και η χρήση νέων όρων δείχνει μία νέα τάση, μια νέα ανάγκη και δεν προέκυψε τυχαία. Προέκυψε από μία ανάγκη για αλλαγή, μία ανάγκη να βρεθούνε νέες φόρμες. Αισθανόμουνα ότι η λέξη παράσταση δεν καλύπτει ακριβώς αυτό που κάνουμε, αυτό που κάνουν οι ομάδες εδώ. Δεν μπορούσε να καλύψει επαρκώς έργα μικρής διάρκειας, με ελάχιστα μέσα, όρων δηλαδή που καμιά φορά δυσκολεύουν εξαιρετικά τον καλλιτέχνη, σαν να κάνει ένα πείραμα με τον εαυτό του, κι έτσι προέκυψε η λέξη αυτογκόλ». «Είναι μία λέξη που παίζει με το μέσο» συμπληρώνει η Αργυρώ. «Να έχω δηλαδή τη δυνατότητα να παίξω και να φτάσω στα όρια το μέσο μου».
Νέες λέξεις, νέες έννοιες, ορίζουν και χαρακτηριστικά μίας νέας καλλιτεχνικής προσέγγισης; «Νομίζω ότι το πρώτο χαρακτηριστικό είναι μία διέξοδος έρευνας», απαντάει η Γεωργία. «Δηλαδή, τι μπορώ να κάνω με το μέσο μου, πώς μπορώ να το χρησιμοποιήσω, μέχρι πού μπορώ να φτάσω. Το δεύτερο είναι να συνεργαστώ με άλλα πεδία, δηλαδή να μην κλείσω τα όρια μου αυστηρά, π.χ. κάνω μόνο θέατρο. Να μπορώ να συνεργαστώ με έναν εικαστικό ή να ξεφύγω και τελικά το αποτέλεσμά μου να είναι περισσότερο εικαστικό και λιγότερο θεατρικό».
«Κι επίσης νομίζω μία αμφισβήτηση των στεγανών», λέει η Αργυρώ, «των δεδομένων που έχει ο καθένας και στην αντίληψη και στην τέχνη του, που έχει να κάνει και με το πώς εγώ δουλεύω αλλά και πώς βλέπω ως θεατής. Γι’ αυτό ψάχνουμε νέους όρους, άλλους κώδικες, άλλα μοντέλα, μία συνεχή επανατοποθέτηση». Το εγχείρημα του «Εμπρός» δεν αφορά μόνο τους δημιουργούς. Κάθε «αυτογκόλ» ακολουθείται από ζωντανή συζήτηση με το κοινό, κάποιες φορές μεγαλύτερης διάρκειας από την παράσταση και πιο ενδιαφέρουσα. «Θέλουμε να γίνεται αυτό», λέει η Γεωργία γιατί συνήθως «δεν συνομιλούν ούτε οι δημιουργοί, ούτε το κοινό. Δεν λένε: τι έγινε, τι ήθελα να πετύχω, τι δεν πέτυχα, για μια άλλη αντίληψη, ένα άλλο κοινό σε σχέση με το θέατρο και την τέχνη».
Τι διεκδικεί πλέον η επανάκτηση του «Εμπρός»; «Δεν έχουμε κάποια συγκεκριμένα αιτήματα», λέει η Αργυρώ. «Προσπαθούμε μέσα από τη δράση, μέσα από αυτό που δημιουργούμε εδώ να προωθήσουμε τι θέλουμε και να προτείνουμε κάτι. Δεν έχουμε, προς το παρόν, άλλο πεδίο δράσης ή άλλο μέσο για να απαντήσουμε σε διάφορα ζητήματα που μας απασχολούν και καλλιτεχνικά και γενικά».
Σχετίζεται η όλη προσπάθεια με το περιβάλλον της κρίσης ρωτάμε. Το θέμα της κρίσης «προκύπτει από μόνο του, συνέχεια», όπως λέει η Γεωργία, μέσα σε πολλά αυτογκόλ. «Σίγουρα αυτό που κάνουμε δεν είναι άσχετο με την κατάσταση. Κάνει και τα δύο: και κρίνει την κατάσταση και προτείνει κάτι άλλο». Η Αργυρώ τονίζει ότι «η απόλυτη έκπτωση και αίσθηση διάλυσης του οτιδήποτε και από πλευράς εργασίας και σε όλους τους τομείς ίσως έσπρωξε τα πράγματα να πάνε πιο γρήγορα. Είμαστε σε μία κατάσταση: “Εντάξει, τι είχαμε τι χάσαμε!”. Ας κάνουμε εμείς μόνοι μας ό,τι μπορούμε. Να κάνουμε τουλάχιστον κάτι, ας μπούμε κι εμείς μέσα σε όλον αυτόν τον κυκεώνα και στον πολιτικό στίβο, ας πούμε, προτείνοντας τουλάχιστον κάτι που να είναι κόντρα στην αποστασιοποίηση και απογοήτευση».
Με αυτή τη λιτή ανακοίνωση η ομάδα καλλιτεχνών Κίνηση Μαβίλη επανέκτησε το κλειστό, από το 2006, Θέατρο «Εμπρός», με αίτημα την παραχώρησή του για να γίνει πειραματική εστία καλλιτεχνών.
«Το δωδεκαήμερο ήταν πάρα πολύ θετικό, πολύ ζωντανό, ξεπέρασε τις προσδοκίες μας… ένιωθες ότι έχει έναν παλμό και μια φοβερή ανταπόκριση και από τον καλλιτεχνικό χώρο και από τον κόσμο. Θα ήταν χαζό να το κλείσουμε και να πάει ο καθένας στο σπίτι του», μας λέει ο Βασίλης Νούλας, ένα από τα παιδιά της Κίνησης που συνεχίζει να διατηρεί ανοιχτό και ζωντανό το «Εμπρός». Στον ίδιο χώρο συναντήσαμε τον Κώστα Κουτσολέλα, από τους εμπνευστές της Κίνησης Μαβίλη, όπως και την Αργυρώ Χιώτη και την Γεωργία Μαυραγάνη μπλεγμένες με καλώδια, ενισχυτές και προτζέκτορες να προετοιμάζουν τη σκηνή για τα «αυτογκόλ» της βραδιάς.
Η κίνηση «προέκυψε από μια αίσθηση να πάμε κόντρα στην απομόνωση που υπήρχε. Νιώθαμε ότι ο καθένας είναι μόνος του, παλεύει μόνος, ο ένας δεν βλέπει τη δουλειά του άλλου, ούτε ξέρει ποιος είναι ο άλλος, η αγορά είναι κατακερματισμένη…», λέει ο Βασίλης. Έτσι, σιγά-σιγά δημιουργήθηκε «μια παρέα 6-7 ατόμων, που στη βάση ότι όλοι παλεύουμε με ίδια προβλήματα και τους ίδιους προβληματισμούς». Πρώτο βήμα της Κίνησης ήταν μία επιστολή (ολόκληρη στο https://anoixtiepistoli.blogspot.com/p/blog-page.html) υπογεγραμμένη από 400 καλλιτέχνες, προς τον τότε υπουργό Πολιτισμού Γερουλάνο, για την υπεράσπιση του «νέου ελληνικού ερευνητικού θεάτρου» κόντρα στον αποκλεισμό του και με αφορμή τις θεατρικές επιδοτήσεις. Η επιστολή, όμως, έθετε γενικότερα ερωτήματα: «Αναρωτιόμαστε προς τα πού οφείλει να οδηγηθεί η πολιτιστική πολιτική της χώρας. Θα πρέπει το ΥΠΠΟΤ να υποστηρίζει το θέατρο ως επιχείρηση;».
Μάταια ερωτήματα; «Είχαμε από νωρίς στο μυαλό μας αυτή την ιδέα για την επανάκτηση του “Εμπρός”, που δεν είναι ένας τυχαίος χώρος… Έγινε μια προσπάθεια να δοθεί κατά καιρούς σε ομάδες… αλλά τίποτα δεν γινόταν, δεν ήτανε δηλαδή μια τυχαία κίνηση», μας λέει ο Κώστας εξηγώντας πώς φτάσανε στην κατάληψη. Ο Βασίλης τονίζει το μεγάλο πρόβλημα στέγης των θεατρικών ομάδων, «αναγκασμένες να πληρώνουν φοβερά νοίκια, πάντα σε μια αναζήτηση, σε ένα ζόρι με τους θεατρώνηδες. Οπότε η κατάληψη ενός χώρου απαντούσε με έναν τρόπο σε αυτό, αλλά δεν θέλαμε να περιοριστεί σε αυτό. Θέλαμε να δημιουργηθεί κάτι σαν πυρήνας συσπείρωσης περισσότερων δυνάμεων».
Έτσι, μετά το πετυχημένο πείραμα του δωδεκαήμερου ο χώρος «λειτουργεί με βάση εβδομαδιαία residencies», συνεχίζει ο Βασίλης, «δηλαδή φιλοξενία καλλιτεχνών που δουλεύουν εδώ μέσα και κάθε Παρασκευή ή και Πέμπτη, ανοίγει ο χώρος και παρουσιάζονται δουλειές αλλά και θεωρητικές συζητήσεις ή άλλες δράσεις, προβολές κ.λπ. Αυτή την περίοδο έχουμε αυτό τον τρόπο λειτουργίας, αλλά για τον Μάρτη σκεφτόμαστε κάτι τελείως διαφορετικό».
Το πρόγραμμα του «Εμπρός» εκπλήσσει όχι μόνο λόγω ποικιλίας και πρωτοτυπίας, αλλά και για την εισαγωγή νέων λέξεων στον χώρο, όπως το «αυτογκόλ». Ρωτάμε πώς προέκυψαν; Για τη Γεωργία «ακόμα και η χρήση νέων όρων δείχνει μία νέα τάση, μια νέα ανάγκη και δεν προέκυψε τυχαία. Προέκυψε από μία ανάγκη για αλλαγή, μία ανάγκη να βρεθούνε νέες φόρμες. Αισθανόμουνα ότι η λέξη παράσταση δεν καλύπτει ακριβώς αυτό που κάνουμε, αυτό που κάνουν οι ομάδες εδώ. Δεν μπορούσε να καλύψει επαρκώς έργα μικρής διάρκειας, με ελάχιστα μέσα, όρων δηλαδή που καμιά φορά δυσκολεύουν εξαιρετικά τον καλλιτέχνη, σαν να κάνει ένα πείραμα με τον εαυτό του, κι έτσι προέκυψε η λέξη αυτογκόλ». «Είναι μία λέξη που παίζει με το μέσο» συμπληρώνει η Αργυρώ. «Να έχω δηλαδή τη δυνατότητα να παίξω και να φτάσω στα όρια το μέσο μου».
Νέες λέξεις, νέες έννοιες, ορίζουν και χαρακτηριστικά μίας νέας καλλιτεχνικής προσέγγισης; «Νομίζω ότι το πρώτο χαρακτηριστικό είναι μία διέξοδος έρευνας», απαντάει η Γεωργία. «Δηλαδή, τι μπορώ να κάνω με το μέσο μου, πώς μπορώ να το χρησιμοποιήσω, μέχρι πού μπορώ να φτάσω. Το δεύτερο είναι να συνεργαστώ με άλλα πεδία, δηλαδή να μην κλείσω τα όρια μου αυστηρά, π.χ. κάνω μόνο θέατρο. Να μπορώ να συνεργαστώ με έναν εικαστικό ή να ξεφύγω και τελικά το αποτέλεσμά μου να είναι περισσότερο εικαστικό και λιγότερο θεατρικό».
«Κι επίσης νομίζω μία αμφισβήτηση των στεγανών», λέει η Αργυρώ, «των δεδομένων που έχει ο καθένας και στην αντίληψη και στην τέχνη του, που έχει να κάνει και με το πώς εγώ δουλεύω αλλά και πώς βλέπω ως θεατής. Γι’ αυτό ψάχνουμε νέους όρους, άλλους κώδικες, άλλα μοντέλα, μία συνεχή επανατοποθέτηση». Το εγχείρημα του «Εμπρός» δεν αφορά μόνο τους δημιουργούς. Κάθε «αυτογκόλ» ακολουθείται από ζωντανή συζήτηση με το κοινό, κάποιες φορές μεγαλύτερης διάρκειας από την παράσταση και πιο ενδιαφέρουσα. «Θέλουμε να γίνεται αυτό», λέει η Γεωργία γιατί συνήθως «δεν συνομιλούν ούτε οι δημιουργοί, ούτε το κοινό. Δεν λένε: τι έγινε, τι ήθελα να πετύχω, τι δεν πέτυχα, για μια άλλη αντίληψη, ένα άλλο κοινό σε σχέση με το θέατρο και την τέχνη».
Τι διεκδικεί πλέον η επανάκτηση του «Εμπρός»; «Δεν έχουμε κάποια συγκεκριμένα αιτήματα», λέει η Αργυρώ. «Προσπαθούμε μέσα από τη δράση, μέσα από αυτό που δημιουργούμε εδώ να προωθήσουμε τι θέλουμε και να προτείνουμε κάτι. Δεν έχουμε, προς το παρόν, άλλο πεδίο δράσης ή άλλο μέσο για να απαντήσουμε σε διάφορα ζητήματα που μας απασχολούν και καλλιτεχνικά και γενικά».
Σχετίζεται η όλη προσπάθεια με το περιβάλλον της κρίσης ρωτάμε. Το θέμα της κρίσης «προκύπτει από μόνο του, συνέχεια», όπως λέει η Γεωργία, μέσα σε πολλά αυτογκόλ. «Σίγουρα αυτό που κάνουμε δεν είναι άσχετο με την κατάσταση. Κάνει και τα δύο: και κρίνει την κατάσταση και προτείνει κάτι άλλο». Η Αργυρώ τονίζει ότι «η απόλυτη έκπτωση και αίσθηση διάλυσης του οτιδήποτε και από πλευράς εργασίας και σε όλους τους τομείς ίσως έσπρωξε τα πράγματα να πάνε πιο γρήγορα. Είμαστε σε μία κατάσταση: “Εντάξει, τι είχαμε τι χάσαμε!”. Ας κάνουμε εμείς μόνοι μας ό,τι μπορούμε. Να κάνουμε τουλάχιστον κάτι, ας μπούμε κι εμείς μέσα σε όλον αυτόν τον κυκεώνα και στον πολιτικό στίβο, ας πούμε, προτείνοντας τουλάχιστον κάτι που να είναι κόντρα στην αποστασιοποίηση και απογοήτευση».
Περισσότερες πληροφορίες για τις δράσεις στο «Εμπρός» (Ρήγα Παλαμήδου 2, Ψυρρή) και την Κίνηση Μαβίλη στο https://kinisimavili.blogspot.com/. Η χρήση του χώρου όπως και οι παραστάσεις είναι χωρίς αντίτιμο.
Χρήστος Γιοβανόπουλος
Σχόλια
