Του Κώστα Δουζίνα. Σπάνια μια εκλογική αναμέτρηση έχει την ιστορική σημασία των εκλογών της 17ης Ιουνίου.
Σημασία για όλους τους Έλληνες πρώτα. Μετά για τους πολλούς αποκλεισμένους και κατατρεγμένους ανάμεσά μας, τους ανέργους, τους χαμηλόμισθους, τους μετανάστες, όλους αυτούς που τα τελευταία τρία χρόνια θυσιάστηκαν στο βωμό της σωτηρίας του συστήματος εξουσίας. Τέλος, ακόμη μεγαλύτερη σημασία έχουν οι εκλογές για τους αριστερούς.
Το διακύβευμα για κάθε πολίτη, πέρα από ιδεολογικές εντάξεις, είναι η επιβίωση του λαού μας, το μέλλον της εθνικής ανεξαρτησίας και η αναβίωση της δημοκρατίας. Η 17 Ιουνίου θα καθορίσει αν η Ελλάδα θα εξακολουθήσει την αποικιακή πορεία που της επιβλήθηκε ή αν θα αποκτήσει ξανά τη δυνατότητα να αποφασίζει τις τύχες της μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες.
Σ’ αυτά τα προφανή και βασικά, όλοι μας, αριστεροί κεντρώοι και δεξιοί, βρισκόμαστε στην ίδια πλευρά. Η κοινή πολιτική επιθυμία που εκφράστηκε στις πλατείες βρήκε στις 6 Μαΐου, την ενότητα πολιτικής εκπροσώπησης.Είμαστε το 99% που δουλεύει, παράγει, αγαπάει τη ζωή και την τέχνη, νοιάζεται για τους ανθρώπους. Έχουμε απέναντι το παρασιτικό 1% που απομυζά τη ζωή και τα όνειρα μας, βγάζει παράλογα και παράνομα κέρδη, εξάγει τους απλήρωτους φόρους στην Ελβετία και το Λονδίνο. Στο 99% ανήκουν συλλογικά τα κοινά αγαθά. Τα φυσικά αγαθά, νερό, ατμόσφαιρα, περιβάλλον, ενέργεια, θάλασσα. Τα κοινωνικά αγαθά, λόγος και ιδέες, επικοινωνία και τέχνες, λογοτεχνία και επιστήμη, το μεγαλύτερο κεφάλαιο της Ελλάδας. Τέλος τα κοινά αγαθά της συνεργασίας και της δικτύωσης, της έμπνευσης και της πρωτοτυπίας. Όταν τα κοινά ιδιωτικοποιούνται ή κρατικοποιούνται, τότε όλοι πτωχεύουμε γιατί οι κοινές πηγές και πόροι ζωής στερεύουν. Στην υποστήριξη αυτών των βασικών που σηματοδοτούν τη θέληση να ζούμε μαζί, να είμαστε Έλληνες, δεν υπάρχουν διαφορές. Όταν τα κοινά χαθούν, όλοι χάνουμε.
Ποτέ σε περίοδο ειρήνης δεν έχει υπάρξει τέτοια συλλογική εξαθλίωση ενός λαού. Σ’αυτή την κατάσταση, ιδεολογικές διαφορές και ιστορικές καταβολές εξανεμίζονται. Ο άνεργος δεξιός και ο άνεργος αριστερός δεν διαφέρουν όταν ψάχνουν για δουλειά που δεν υπάρχει. Ο πατριώτης και ο διεθνιστής δεν διαφέρουν όταν απολύονται ή ευτελίζονται. Ο άπορος νέος και ο ανήμπορος γέρος υποφέρουν το ίδιο όταν κοιμούνται νηστικοί. Η αξιοπρέπεια του καταδιωγμένου μετανάστη και του περιφρονημένου άστεγου δεν διαφέρουν. Αν όλοι είμαστε άνθρωποι με δικαιώματα, όπως μας λένε συνταγματολόγοι και φιλάνθρωποι, η πρώτη μας υποχρέωση είναι να χτυπήσουμε τον αποκλεισμό και την άρνηση της βασικής ανθρωπιάς. Αυτή είναι, λοιπόν, η δεύτερη διαχωριστική γραμμή, πιο βαθιά από την πρώτη: χωρίζει εκείνους που ρητορικά υπόσχονται ευημερία και την παραβιάζουν διαρκώς απ’ αυτούς που κρίνουν ηθικά και αγωνίζονται πολιτικά να καταργήσουν διακρίσεις και αποκλεισμούς και να επεκτείνουν τη δημοκρατία σ’ όλες τις πλευρές της κοινωνικής ζωής.
Για τους αριστερούς υπάρχει πρόσθετο διακύβευμα. Η σήψη του συστήματος οικονομικής, πολιτικής και επικοινωνιακής εξουσίας έφτασε τα όρια της. Η κατάρρευση του θα σημάνει όχι το τέλος της μεταπολίτευσης αλλά το τέλος της παντοδυναμίας και αυθαιρεσίας του μετεμφυλιακού πολιτικού καθεστώτος. Η άρρητη συμφωνία 60 χρόνων μεταξύ διοικούντων και των ξένων προστατών τους ότι η Αριστερά θα μείνει στο περιθώριο ανήμπορη και διαιρεμένη, άλλοθι και έμμεση νομιμοποίηση της εξουσίας, μπορεί να ανατραπεί.
Οι εκλογές δεν οδηγούν σε επαναστάσεις αλλά μπορούν να γίνουν το έναυσμα για μεγάλες αλλαγές. Ο καπιταλισμός αλλάζει τα ρούχα του συνεχώς, προσαρμόζεται στο περιβάλλον και τις κοινωνικές συνθήκες, διαλύοντας κάθε σταθερή αξία και υπονομεύοντας κάθε κοινότητα. Η καπιταλιστική αναδιοργάνωση που ξεκίνησε πριν από τρία χρόνια βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο. Είναι ακόμη εύθραυστη, η λαϊκή αντίδραση την έχει καθυστερήσει και μπορεί να την ανακόψει. Αν δεν μπει ανάχωμα τώρα, σύντομα οι ανθρωποφάγες αλλαγές θα σταθεροποιηθούν. Ο καπιταλισμός είναι αδίστακτος, δεν περιμένει και δεν υπομένει. Οι λίγες κατακτήσεις, δικαιώματα και ευαισθησίες που ακόμη θεωρούμε δεδομένες, θα γίνουν αναμνήσεις και αντικείμενα μελέτης για μελαγχολικούς ιστορικούς.
Για την Αριστερά της ήττας, η άμυνα και η περιχαράκωση ήταν πρόσφορη στρατηγική. Σήμερα τα πράγματα είναι διαφορετικά -για λίγο. Η καπιταλιστική κρίση έβαλε την ενωτική Αριστερά στη σκηνή. Ευκαιρία μοναδική, απρόσμενη, δύσκολα επαναλαμβανόμενη. Οι ναρκισσισμοί των μικρών διαφορών βοηθούν να κερδίζουμε μια πρόσκαιρη καθαρότητα ψυχής και να χάνουμε τον παράδεισο.
Μετά τη Μεταρρύθμιση, οι καταδιωγμένοι καθολικοί στην προτεσταντική Ευρώπη αποτάσσονταν τον Πάπα δημόσια για να σωθούν από την πυρά, λέγοντας μέσα τους ότι το κάνουν για τη νίκη της πίστης. Καλώ, λοιπόν, αριστερούς και κομμουνιστές να κάνουν το ίδιο: να ψηφίσουν την ενότητα της Αριστεράς, διατηρώντας στο απόλυτο τις κομμουνιστικές τους πίστεις. Αν το εγχείρημα αποτύχει, η Αριστερά θα ’ναι πάλι στη γωνία και τίποτα δεν θα ’χει χαθεί – ή κερδηθεί. Αν πετύχει, η παράβαση του (κομματικού) νόμου θα έχει υπηρετήσει την ιστορία – όπως ξέρουμε ο πρώτος κανόνας κάθε επανάστασης, η πρώτη ρήξη κάθε επαναστάτη είναι να πει ένα μικρό «όχι».
Τέλος, προσκαλώ τους διανοούμενους να αναλάβουν την ευθύνη της σκέψης και την ηθική της απόφασης. Όχι βέβαια αυτούς που γυρίζουν στα κανάλια σε μια απέλπιδα προσπάθεια να δώσουν μεταθανάτια νομιμοποίηση στο κουφάρι της εξουσίας, ταυτίζοντας προσωπικά συμφέροντα με τη δημόσια αρετή. Απευθύνομαι σ’ αυτούς τους σεμνούς και ήπιους, αυτούς που δεν μίλησαν όχι γιατί φοβηθήκαν αλλά γιατί υπηρετούν την αισθητική μοναχικότητα (χωρίς να είναι Εγελιανές «όμορφες ψυχές»), την πολυπλοκότητα του ήθους και την αξιοπρέπεια της σκέψης. Σας καλώ, νυκτερινοί φίλοι, να παίξετε και ’σεις το πασκαλικό στοίχημα δίνοντας, με επιφυλάξεις και αμφιβολίες, μια ευκαιρία στην Αριστερά της ενότητας. Δεν μπορώ να υποσχεθώ τίποτα άλλο εκτός του ότι θα βρεθούμε πάλι μαζί στους δρόμους της αντίστασης οποιαδήποτε και να ’ναι η νέα ή παλιά εξουσία. Η επιμέλεια εαυτού και αντίστασης είναι, φίλοι υπόγειοι, το πρώτο καθήκον της σκέψης.
Ο σπόρος για τα αποτελέσματα του Μαΐου σπάρθηκε στο Σύνταγμα και τις λαϊκές συνελεύσεις, στην Κερατέα και τα διόδια. Xωρίς τις πλατείες, το σύστημα εξουσίας πιθανότατα θα είχε πετύχει την μεταθανάτια επιβίωσή του. Ο ρόλος της πλατείας και των άλλων κινημάτων αντίστασης ήταν καθοριστικός. Γενιές άνεργων και μη απασχολήσιμων, γυναίκες και άντρες, πολίτες και ξένοι, νέοι και γέροι, από διαφορετικές πολιτικές ιδεολογίες και ιστορικές καταβολές ξεσηκώθηκαν και έμαθαν τη σημασία της ανυπακοής ως υπέρτατης πολιτικής πράξης. Στις 6 Μαΐου, το πλήθος έγινε λαός και ψήφισε αποφασιστικά ΣΥΡΙΖΑ. Τώρα απομένει να αποτελειώσουμε ό,τι αρχίσαμε. Η 17 Ιουνίου θα αποτελέσει το τέλος της δεύτερης πράξης της ελληνικής τραγωδίας. Η πρώτη έληξε με την παραίτηση Παπανδρέου, τον Νοέμβρη, διωγμένου από τη λαϊκή αγανάκτηση. Η τρίτη πράξη που ανοίγει τη Δευτέρα μπορεί να οδηγήσει στην κάθαρση. Κανένας Έλληνας, κανένας αποκλεισμένος και καταδιωγμένος, κανένας αριστερός ή σκεπτόμενος δεν μπορεί να χάσει αύτη την ευκαιρία.
Το διακύβευμα για κάθε πολίτη, πέρα από ιδεολογικές εντάξεις, είναι η επιβίωση του λαού μας, το μέλλον της εθνικής ανεξαρτησίας και η αναβίωση της δημοκρατίας. Η 17 Ιουνίου θα καθορίσει αν η Ελλάδα θα εξακολουθήσει την αποικιακή πορεία που της επιβλήθηκε ή αν θα αποκτήσει ξανά τη δυνατότητα να αποφασίζει τις τύχες της μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες.
Σ’ αυτά τα προφανή και βασικά, όλοι μας, αριστεροί κεντρώοι και δεξιοί, βρισκόμαστε στην ίδια πλευρά. Η κοινή πολιτική επιθυμία που εκφράστηκε στις πλατείες βρήκε στις 6 Μαΐου, την ενότητα πολιτικής εκπροσώπησης.Είμαστε το 99% που δουλεύει, παράγει, αγαπάει τη ζωή και την τέχνη, νοιάζεται για τους ανθρώπους. Έχουμε απέναντι το παρασιτικό 1% που απομυζά τη ζωή και τα όνειρα μας, βγάζει παράλογα και παράνομα κέρδη, εξάγει τους απλήρωτους φόρους στην Ελβετία και το Λονδίνο. Στο 99% ανήκουν συλλογικά τα κοινά αγαθά. Τα φυσικά αγαθά, νερό, ατμόσφαιρα, περιβάλλον, ενέργεια, θάλασσα. Τα κοινωνικά αγαθά, λόγος και ιδέες, επικοινωνία και τέχνες, λογοτεχνία και επιστήμη, το μεγαλύτερο κεφάλαιο της Ελλάδας. Τέλος τα κοινά αγαθά της συνεργασίας και της δικτύωσης, της έμπνευσης και της πρωτοτυπίας. Όταν τα κοινά ιδιωτικοποιούνται ή κρατικοποιούνται, τότε όλοι πτωχεύουμε γιατί οι κοινές πηγές και πόροι ζωής στερεύουν. Στην υποστήριξη αυτών των βασικών που σηματοδοτούν τη θέληση να ζούμε μαζί, να είμαστε Έλληνες, δεν υπάρχουν διαφορές. Όταν τα κοινά χαθούν, όλοι χάνουμε.
Ποτέ σε περίοδο ειρήνης δεν έχει υπάρξει τέτοια συλλογική εξαθλίωση ενός λαού. Σ’αυτή την κατάσταση, ιδεολογικές διαφορές και ιστορικές καταβολές εξανεμίζονται. Ο άνεργος δεξιός και ο άνεργος αριστερός δεν διαφέρουν όταν ψάχνουν για δουλειά που δεν υπάρχει. Ο πατριώτης και ο διεθνιστής δεν διαφέρουν όταν απολύονται ή ευτελίζονται. Ο άπορος νέος και ο ανήμπορος γέρος υποφέρουν το ίδιο όταν κοιμούνται νηστικοί. Η αξιοπρέπεια του καταδιωγμένου μετανάστη και του περιφρονημένου άστεγου δεν διαφέρουν. Αν όλοι είμαστε άνθρωποι με δικαιώματα, όπως μας λένε συνταγματολόγοι και φιλάνθρωποι, η πρώτη μας υποχρέωση είναι να χτυπήσουμε τον αποκλεισμό και την άρνηση της βασικής ανθρωπιάς. Αυτή είναι, λοιπόν, η δεύτερη διαχωριστική γραμμή, πιο βαθιά από την πρώτη: χωρίζει εκείνους που ρητορικά υπόσχονται ευημερία και την παραβιάζουν διαρκώς απ’ αυτούς που κρίνουν ηθικά και αγωνίζονται πολιτικά να καταργήσουν διακρίσεις και αποκλεισμούς και να επεκτείνουν τη δημοκρατία σ’ όλες τις πλευρές της κοινωνικής ζωής.
Για τους αριστερούς υπάρχει πρόσθετο διακύβευμα. Η σήψη του συστήματος οικονομικής, πολιτικής και επικοινωνιακής εξουσίας έφτασε τα όρια της. Η κατάρρευση του θα σημάνει όχι το τέλος της μεταπολίτευσης αλλά το τέλος της παντοδυναμίας και αυθαιρεσίας του μετεμφυλιακού πολιτικού καθεστώτος. Η άρρητη συμφωνία 60 χρόνων μεταξύ διοικούντων και των ξένων προστατών τους ότι η Αριστερά θα μείνει στο περιθώριο ανήμπορη και διαιρεμένη, άλλοθι και έμμεση νομιμοποίηση της εξουσίας, μπορεί να ανατραπεί.
Οι εκλογές δεν οδηγούν σε επαναστάσεις αλλά μπορούν να γίνουν το έναυσμα για μεγάλες αλλαγές. Ο καπιταλισμός αλλάζει τα ρούχα του συνεχώς, προσαρμόζεται στο περιβάλλον και τις κοινωνικές συνθήκες, διαλύοντας κάθε σταθερή αξία και υπονομεύοντας κάθε κοινότητα. Η καπιταλιστική αναδιοργάνωση που ξεκίνησε πριν από τρία χρόνια βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο. Είναι ακόμη εύθραυστη, η λαϊκή αντίδραση την έχει καθυστερήσει και μπορεί να την ανακόψει. Αν δεν μπει ανάχωμα τώρα, σύντομα οι ανθρωποφάγες αλλαγές θα σταθεροποιηθούν. Ο καπιταλισμός είναι αδίστακτος, δεν περιμένει και δεν υπομένει. Οι λίγες κατακτήσεις, δικαιώματα και ευαισθησίες που ακόμη θεωρούμε δεδομένες, θα γίνουν αναμνήσεις και αντικείμενα μελέτης για μελαγχολικούς ιστορικούς.
Για την Αριστερά της ήττας, η άμυνα και η περιχαράκωση ήταν πρόσφορη στρατηγική. Σήμερα τα πράγματα είναι διαφορετικά -για λίγο. Η καπιταλιστική κρίση έβαλε την ενωτική Αριστερά στη σκηνή. Ευκαιρία μοναδική, απρόσμενη, δύσκολα επαναλαμβανόμενη. Οι ναρκισσισμοί των μικρών διαφορών βοηθούν να κερδίζουμε μια πρόσκαιρη καθαρότητα ψυχής και να χάνουμε τον παράδεισο.
Μετά τη Μεταρρύθμιση, οι καταδιωγμένοι καθολικοί στην προτεσταντική Ευρώπη αποτάσσονταν τον Πάπα δημόσια για να σωθούν από την πυρά, λέγοντας μέσα τους ότι το κάνουν για τη νίκη της πίστης. Καλώ, λοιπόν, αριστερούς και κομμουνιστές να κάνουν το ίδιο: να ψηφίσουν την ενότητα της Αριστεράς, διατηρώντας στο απόλυτο τις κομμουνιστικές τους πίστεις. Αν το εγχείρημα αποτύχει, η Αριστερά θα ’ναι πάλι στη γωνία και τίποτα δεν θα ’χει χαθεί – ή κερδηθεί. Αν πετύχει, η παράβαση του (κομματικού) νόμου θα έχει υπηρετήσει την ιστορία – όπως ξέρουμε ο πρώτος κανόνας κάθε επανάστασης, η πρώτη ρήξη κάθε επαναστάτη είναι να πει ένα μικρό «όχι».
Τέλος, προσκαλώ τους διανοούμενους να αναλάβουν την ευθύνη της σκέψης και την ηθική της απόφασης. Όχι βέβαια αυτούς που γυρίζουν στα κανάλια σε μια απέλπιδα προσπάθεια να δώσουν μεταθανάτια νομιμοποίηση στο κουφάρι της εξουσίας, ταυτίζοντας προσωπικά συμφέροντα με τη δημόσια αρετή. Απευθύνομαι σ’ αυτούς τους σεμνούς και ήπιους, αυτούς που δεν μίλησαν όχι γιατί φοβηθήκαν αλλά γιατί υπηρετούν την αισθητική μοναχικότητα (χωρίς να είναι Εγελιανές «όμορφες ψυχές»), την πολυπλοκότητα του ήθους και την αξιοπρέπεια της σκέψης. Σας καλώ, νυκτερινοί φίλοι, να παίξετε και ’σεις το πασκαλικό στοίχημα δίνοντας, με επιφυλάξεις και αμφιβολίες, μια ευκαιρία στην Αριστερά της ενότητας. Δεν μπορώ να υποσχεθώ τίποτα άλλο εκτός του ότι θα βρεθούμε πάλι μαζί στους δρόμους της αντίστασης οποιαδήποτε και να ’ναι η νέα ή παλιά εξουσία. Η επιμέλεια εαυτού και αντίστασης είναι, φίλοι υπόγειοι, το πρώτο καθήκον της σκέψης.
Ο σπόρος για τα αποτελέσματα του Μαΐου σπάρθηκε στο Σύνταγμα και τις λαϊκές συνελεύσεις, στην Κερατέα και τα διόδια. Xωρίς τις πλατείες, το σύστημα εξουσίας πιθανότατα θα είχε πετύχει την μεταθανάτια επιβίωσή του. Ο ρόλος της πλατείας και των άλλων κινημάτων αντίστασης ήταν καθοριστικός. Γενιές άνεργων και μη απασχολήσιμων, γυναίκες και άντρες, πολίτες και ξένοι, νέοι και γέροι, από διαφορετικές πολιτικές ιδεολογίες και ιστορικές καταβολές ξεσηκώθηκαν και έμαθαν τη σημασία της ανυπακοής ως υπέρτατης πολιτικής πράξης. Στις 6 Μαΐου, το πλήθος έγινε λαός και ψήφισε αποφασιστικά ΣΥΡΙΖΑ. Τώρα απομένει να αποτελειώσουμε ό,τι αρχίσαμε. Η 17 Ιουνίου θα αποτελέσει το τέλος της δεύτερης πράξης της ελληνικής τραγωδίας. Η πρώτη έληξε με την παραίτηση Παπανδρέου, τον Νοέμβρη, διωγμένου από τη λαϊκή αγανάκτηση. Η τρίτη πράξη που ανοίγει τη Δευτέρα μπορεί να οδηγήσει στην κάθαρση. Κανένας Έλληνας, κανένας αποκλεισμένος και καταδιωγμένος, κανένας αριστερός ή σκεπτόμενος δεν μπορεί να χάσει αύτη την ευκαιρία.
* Ο Κώστας Δουζίνας είναι Καθηγητής και Διευθυντής του Ινστιτούτου
Ανθρωπιστικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Birkbeck του Λονδίνου.
Σχόλια
