του Νίκου Σταθόπουλου
Στάζει εύκολη μαζική συγκίνηση το Διαδίκτυο, καθώς καθένας προσθέτει μια «πρωτότυπη» ψηφίδα στη Θεαμα-τική τοιχογραφία των αγαπησιάρικων προβλέψεων για το day after της πανδημίας. Πληκτρολογείται ένα καινούργιο κοινωνικό ευαγγέλιο του «ουμανισμού»! Το επικοινωνιακό κλίμα θυμίζει το «κύμα αγάπης» τις πρώτες ώρες μιας θεομηνίας, όπου όλες οι «κακίες» ξεχνιούνται και μια «μεγάλη αγκαλιά» γίνεται πρόχειρο ηρεμιστικό μέσα στο μεγάλο φόβο.
«Πρέπει»..: να νιώσουμε την αξία της αλληλεγγύης, να εμβαθύνουμε στα ενδότερά μας, να επανασταθμίσουμε το νόημα της συντροφικότητας και της αγάπης, να επανορίσουμε την κοινωνικότητα, να αγαπήσουμε τη ζωή, να… να… να… ων ουκ έστι τέλος, και όλα τους ανακυκλώνουν τα τετριμμένα ενός «φαντασιακού του συναισθήματος». Ένας ηθικοπλαστικός ψυχολογικός προσκοπισμός υποκαθιστά τον ερευνητικό στοχασμό, δίνοντας στον έντεχνα καλλιεργούμενο φόβο το κύρος μιας «αναγέννησης».
Έχουν μια κάποια και υποστηρικτική και αναμορφωτική αξία όλα αυτά. Ωστόσο, είναι, απλώς, θραύσματα μιας χύμα «ανθρωποκεντρικής» ρητορικής που όσο τιμά το ειλικρινές δάκρυ για τη σπατάλη ζωής, άλλο τόσο αποπολιτικοποιεί το σοκ μιας (βαθιά συστημικής) «επιδρομής». Και έτσι παρέχει στους «ιθύνοντες» τη μίζερη γλυκερότητα που χρειάζονται προκειμένου να «στήσουν» μια «πειθώ καρδιάς» εντελώς αδιαφοροποίητη και ουδέτερη και «ολοιμαζι-στική»! Άλλωστε, ο καπιταλισμός ποτέ δεν ήταν πιο «συμμετοχικός» από όσο είναι στην οριακή εποχή του κατακερματιστικού ναρκισσισμού. Πόσες «προοδευτικές» ταινίες δεν έχουν σκαρωθεί με τη «συγκίνηση» από το «ανθρώπινο δράμα σε δεύτερο επίπεδο» ακόμα και τυπικών μορφών της θεσμικής ανήθικης εγκληματικότητας του χρηματιστήριου!
ΒΕΒΑΙΑ, ΤΟ ΚΡΙΣΙΜΟ ΣΗΜΕΙΟ, σε μια κοινωνική κίνηση (των πραγμάτων και των συνειδήσεων), είναι η μετουσίωση των βιωμάτων σε δράσεις, δηλαδή σε πρακτικές μορφές ζωής. Και μια τέτοια διαδικασία είναι βαθιά πολιτική, δηλαδή δε μπορεί παρά να προσδιορίζεται στο πεδίο σημασιών που ορίζουν το κυρίαρχο μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης. Το «ορίζουν», και θετικά και αρνητικά. O γενικός και αφηρημένος λόγος είναι, κατά κανόνα, ένα δραστικό στρατήγημα της συστημικής διαχείρισης και, κανονικά, προβοκάρει «ανθρώπινα» την πολιτική εναντίωση.
Πρόσφατα, ο ιστορικός γκουρού της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, ο Χ. Κίσσινγκερ, αποφάνθηκε ότι το μείζον μέλημα, στο παρόν, του «παγκόσμιου συστήματος» είναι να «αποτραπεί η κοινωνική ανάφλεξη». Και ο γ.γ. του ΝΑΤΟ, επισήμανε τον ισχυρό φόβο «η υγειονομική κρίση να μετατραπεί σε κρίση ασφάλειας».
Πόσο πιο αποκαλυπτικοί να είναι οι ύπατοι διαχειριστές του συστήματος; Ο «ανθρωπισμός» τους βρίσκει τα όριά του στα όρια της αγωνίας του συστήματος για την ομαλή αναπαραγωγή του. Στον (αδιαπραγμάτευτο και απόλυτο, για τις ελίτ) άξονα του απόλυτου οικονομισμού, αρθρώνεται μια λειτουργική φιλοσοφία ζωής στο έπακρο «υλιστική-πραγματοκεντρική», με τον άνθρωπο συνειδητώς απόντα, δηλαδή βίαια και αλύπητα εξορισμένο από τη ζωή. Εδώ ακριβώς θεμελιώνεται το περιεχόμενο της σύγχρονης επαναστατικότητας, και αποκαθηλώνεται η αγοραία αισθηματολογία επιπέδου «άνθρωποι, άνθρωποι, προς τι το μίσος και ο αλληλοσπαραγμός;» του παλιού ελληνικού φιλμ.
Βασικό λάθος της ριζοσπαστικής σκέψης είναι η εμμονή στη γνωσιολογική πληροφορία, η πεποίθηση ότι «γνωρίζοντας την αλήθεια με ακρίβεια και πιστότητα» στερούμε από το σύστημα το «πλεονέκτημα του παραπλανητικού ψεύδους» και το εκθέτουμε δημόσια. Αφελής κρίση, αν εκτιμήσουμε σωστά το πολύπλοκον της –τουλάχιστον– «παθητικότητας», το λίαν λαβυρινθώδες της «ενσωμάτωσης». Ο κατατεμαχισμός της κριτικής κοινωνικής σκέψης σε πολιτική, κοινωνική, φιλοσοφική, ψυχολογική, κ.λπ., σημαίνει κατακερματισμό της κοινωνικής εμπειρίας, και, έτσι, διευκόλυνση κάθε αφαίρεσης είτε θεάματος που μοντάρουν μια ανώδυνη «κάθαρση-υπέρβαση» με όρους ατομικής ηθικής και αξιολογίας.
Το «δυστοπικό μέλλον» έχει από καιρό σκηνοθετηθεί στη μαζική κουλτούρα. Πανέξυπνο το σύστημα, διδάχθηκε πολλά (σε αντίθεση με τους «πληβείους») από τη «λογοτεχνία της δυστοπικής προφητείας», και επέτεινε ακριβώς αυτό το ζόφο με το τρικ μιας απολίτικης/καθολικής αγωνίας για «τον πολιτισμό μας». Έσπευσαν όλοι να «συστρατευτούν» στο «λαβωμένο μεράκι» για τις «καταραμένες αστοχίες» που ρίχνουν «φούμο του θανάτου» στη ζωή μας.
Η προκαλλιεργημένη «μελλοντοφοβία» (καίρια πτυχή, άλλωστε, της μετανεωτερικής αντίληψης για τον χρόνο) και η «λογική» του αγοραίου αστικού θετικισμού, έχουν οργανώσει μια ιλουστρασιόν νεοπλέμπα της συνενοχικής συνεργασίας με τους μηχανισμούς των ελίτ. Η «κινηματογραφική θεωρητικολογία» παραγκωνίζει την επαναστατική πολιτική ανάλυση, και το Θέαμα επιστρέφει ως Μεταθέαμα, δηλαδή ως «πραγματικότητα» καθορισμένη από την αυθόρμητη ανθρώπινη συμπεριφορά. Είναι μια συνείδηση που επικαλύπτει κάθε άλλη, άρα τελεσίδικα «αποφασιστική» σε μια «υπεράνω πάσης υποψίας» μαρκετινίστικη γραφειοκρατία των ψυχών.
Σημασία έχει να μη γίνουμε συνεργοί στην αναζωογόνηση του ανθυγιεινού κόσμου του εμπορεύματος. Και για να το κατορθώσουμε αυτό ας εντάξουμε τον λόγο της προσωπικής αντίστασης στην ιστορική συνάφεια της διάσωσης του ταυτοποιημένου ανθρώπινου νοήματος
ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΔΥΣΚΟΛΗ ΕΠΟΧΗ, από την άποψη των ριζοσπαστικών ουτοπιών. Είναι μια εποχή όπου Δεξιά και Αριστερά, οι ιστορικοί–ισμοί ενός «Αιώνος» που ευαγγελίστηκε την «αυγή του όντως Πολιτισμού της Λογικής» , βουλιάζουν αμετανόητα στον έσχατο δογματισμό της Οικονομίας. Δικά της παιδιά είναι και οι ποικιλώνυμοι ιοί και οι ποικιλόμορφοι αυταρχισμοί. Δικό της δαιμονικό καύχημα είναι το σκοτεινό αύριο μιας ανθρωπότητας σε μοντέρνες κατακόμβες με ολοσχερείς μεταφεουδαρχικές δομές κυριαρχίας και πνευματικό κλίμα οριζόμενο από τον πιο κανιβαλικό «μυστικισμό της Επιβίωσης». Το ταξικό θα διατηρήσει αυξημένο ειδικό βάρος αλλά δεν θα είναι παρά επουσιώδης παράγων επηρεασμού της προσωπικής αίσθησης του κόσμου. Αίσθηση που θα σχηματίζεται, σε διαρκή ρευστότητα, από ένα μεγάλο πλήθος συντελεστών. Ο μεταμοντέρνος καπιταλισμός είναι βαθιά αποσχηματικοποιημένος και «λειτουργικός» σε όλο του το φάσμα.
Να γιατί οι διαδικασίες ρήξης, στο τραγικά συγκεχυμένο παρόν των πανδημιών, πρέπει να ξεπερνούν διαλεκτικά (δηλαδή με φιλοσοφική προοπτική) τις «πολιτικές» μονομέρειες (και την εκλογικίστικη ευκολία τους) , και να επανοργανώνονται:
α) Στο αγωνιστικό σχήμα του «πολυεστιακού κοινωνικού κλεφτοπόλεμου»,
β) Στην πρόταξη των συνειδησιακών-πολιτισμικών συλλογικών ζυμώσεων,
γ) Στην εμβάθυνση της κρίσιμης έννοιας «αντιθέσεις»,
δ) Στη θεωρητική ανοιχτότητα,
ε) Στην επανίδρυση της «πρωτοπορίας» ως «οργανικού συνομιλητή σε πραγματικές καταστάσεις»,
στ) Στη βαθιά επανεπεξεργασία της έννοιας «υποκείμενο πολιτικής ανατροπής»,
ζ) Στην οργανική επανεξέταση των σημασιών «ηγεμονία», «σύγκρουση», «ανατροπή».
Και όλα αυτά εντός της θεμελιώδους «ρηξιακής πρόκλησης» που αφορά την παγκοσμιοποιητική προοπτική. Ενώ η κυβέρνηση καμώνεται τον πρόμαχο της υγείας των πολιτών, αφενός μεν δεν υστερεί καθόλου στην οργανική εξυπηρέτηση των ελίτ, αφετέρου δε παρακολουθεί με το άλλοθι της πανδημίας παθητικά τη διάρκεια των γεωπολιτικών απειλών.
Η απεξάρτηση των αγωνιών για το day after από αυτούς τους πρακτικούς προσδιορισμούς, δημιουργεί μια ενσωματωμένη κοινωνική ευαισθησία που προϋποτίθεται σε κάθε κομβική αδικία, σε κάθε «τομή στην Κυριαρχική συνέχεια». Αλλά και η εμμονή σε αναλυσιακά σχήματα παραδοσιακού «αντικαπιταλισμού» καθηλώνει παραλυτικά τη σκέψη σε τυποποιήσεις που μόνο γέλιο προκαλούν στους καιρούς της ψηφιακής χαοτικότητας.
Σημασία έχει να μη γίνουμε συνεργοί στην αναζωογόνηση του ανθυγιεινού κόσμου του εμπορεύματος. Και για να το κατορθώσουμε αυτό ας εντάξουμε τον λόγο της προσωπικής αντίστασης στην ιστορική συνάφεια της διάσωσης του ταυτοποιημένου ανθρώπινου νοήματος. Με άλλα λόγια : σημασία δεν έχει αν από τον κορωνοϊό γλιτώνουν οι «φραγκάτοι», αλλά αν αυτός αντανακλά ένα ορισμένο σύστημα σχέσεων του ανθρώπου με τον κόσμο, και ποια είναι τα βαθιά γνωρίσματα αυτού του συστήματος. Δηλαδή, όχι στην επιβίωση, ναι στη ζωή!
