του Παναγιώτη Απ. Κουτσουλέλου*
Οι Κοινότητες, με βάση τη θεσμική τους συγκρότηση (Ν. 3852/2010 – «Καλλικράτης») αποτελούν θεσμό ενδοδημοτικής αποκέντρωσης και πολιτικής συμμετοχής. Κοινός τόπος της λειτουργίας των Κοινοτήτων είναι η διευρυμένη συμμετοχή των πολιτών με δημοκρατική νομιμοποίηση στους κοινωνικούς χώρους της συλλογικής ζωής των χωριών και των γειτονιών των μεγάλων Δήμων.
Παρά τις διοικητικές δυσλειτουργίες, την έλλειψη θεσμικής εμπειρίας και την ύπαρξη κραυγαλέων νομικών ασαφειών ως προς το περιεχόμενο της διοικητικής τους δράσης, οι Κοινότητες συνέβαλλαν και συμβάλλουν καθοριστικά στην αποτελεσματική λειτουργία των ΟΤΑ με την κατοχύρωση και ανάπτυξη της τοπικής δημοκρατίας.
Στις 4 Μαρτίου 2021 τέθηκε σε δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση η νομοθετική πρωτοβουλία του υπουργείου Εσωτερικών με τον τίτλο «Εκλογή Δημοτικών και Περιφερειακών Αρχών». Πρόκειται για το σχέδιο νόμου, με το οποίο, μεταξύ άλλων:
- Καταργείται το σύστημα της απλής αναλογικής ως προς την εκλογική ανάδειξη των οργάνων των ΟΤΑ.
- Επιμηκύνονται οι δημοτικές και περιφερειακές περίοδοι από τα 4 στα 5 έτη (άρθρα 3 και 41 του σχεδίου).
- Μειώνεται δραστικά ο αριθμός των εδρών των Κοινοτικών Συμβουλίων (άρθρο 2 του σχεδίου).
- Καταργούνται οι Κοινότητες που βρίσκονται εντός της επικράτειας της Περιφέρειας Αττικής (πλην αυτών της Περιφερειακής Ενότητας Νήσων και των Δήμων Μάνδρας-Ειδυλλίας, Μεγαρέων και Ωρωπού) (άρθρο 2 παρ.4 του σχεδίου).
- Η εκλογή των μελών του Κοινοτικού Συμβουλίου λαμβάνει χώρα κατά δημοτικούς συνδυασμούς και κατά τον τρόπο αυτόν καταργείται η ξεχωριστή κάλπη (άρθρο 13 του σχεδίου).
- Στις Δημοτικές Κοινότητες με πληθυσμό μεγαλύτερο ή ίσο των τριακοσίων ενός (301) κατοίκων, ο συνδυασμός του επιτυχόντος δημάρχου λαμβάνει τα τρία πέμπτα (3/5) του συνόλου των εδρών των συμβούλων σε κάθε Δημοτική Κοινότητα και οι επιλαχόντες συνδυασμοί λαμβάνουν τα δύο πέμπτα (2/5) (άρθρο 27 του σχεδίου).
- Στις Δημοτικές Κοινότητες με πληθυσμό έως και τριακόσιους (300) κατοίκους, πρόεδρος της Δημοτικής Κοινότητας εκλέγεται ο υποψήφιος του συνδυασμού στον οποίο καταμετρήθηκαν τα περισσότερα έγκυρα ψηφοδέλτια κατά την αρχική ψηφοφορία (α’ γύρος) στη δημοτική ενότητα (άρθρο 28 του σχεδίου).
1.200 Κοινότητες έχοντας συγκροτήσει Πανελλαδικό Δίκτυο, δηλώνουν, διά των εκπροσώπων τους, ρητά και κατηγορηματικά καταρχάς ότι αποκρούουν τις αλλαγές του ν/σ του υπουργείου Εσωτερικών και περαιτέρω αξιώνουν πρόσθετες αρμοδιότητες και πόρους και σαφές και ολοκληρωμένο θεσμικό πλαίσιο για τη δημοκρατική λειτουργία μίας πολυεπίπεδης τοπικής διακυβέρνησης
Οι προτεινόμενες νομοθετικές αλλαγές, δεν συνιστούν παρά υποβάθμιση της τοπικής δημοκρατίας στο πλαίσιο της ενδοδημοτικής αποκέντρωσης, αλλά και ευρύτερα. Συνιστούν ουσιαστικά αφαίρεση της δυνατότητας των πολιτών να σχεδιάζουν για το μέλλον του τόπου τους, σύμφωνα με τις οραματικές επιδιώξεις και επιθυμίες τους. Συγκεκριμένα:
- Η, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, κατάργηση των Κοινοτήτων στην Περιφέρεια Αττικής και η ουσιαστική υποκατάσταση του θεσμικού τους ρόλου από δημοτικά όργανα επιφέρει και την πλήρη εξάλειψη του θεσμού στη μεγαλύτερη πληθυσμιακά περιφέρεια της χώρας, αναιρεί τις αξιώσεις του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι καθώς επίσης και της αντιπροσώπευσης και της συμμετοχής του 1/3 του συνόλου των Ελλήνων πολιτών σε συμμετοχικούς θεσμούς.
- Η εκλογή στην αυτή κάλπη των κοινοτικών οργάνων, ενιαία με τους δημοτικούς συνδυασμούς, άγει σε κατάλυση κάθε σχετικής πολιτικής αυτονομίας, που έστω και στοιχειωδώς κατοχύρωνε το ξεχωριστό ψηφοδέλτιο.
- Η κατάλυση της αυτονομίας αυτής επέρχεται δραστικά με την ανάδειξη πλειοψηφίας σε συμβούλια Κοινοτήτων, την οποία καταλαμβάνει όχι ο πλειοψηφών στην Κοινότητα συνδυασμός, αλλά ο πλειοψηφών στον Δήμο, κατά πλήρη νομιμοποιητική αναντιστοιχία με τις επιλογές της τοπικής κοινωνίας. Το αυτό κατ’ αναλογία θα συμβαίνει στις Δημοτικές Κοινότητες με πληθυσμό έως και τριακόσιους (300) κατοίκους. Και στις δύο περιπτώσεις συντρέχει παραβίαση της ελεύθερης και ανόθευτης εκδήλωσης της λαϊκής βούλησης.
- Απόρροια των προαναφερομένων είναι ότι τα κοινοτικά όργανα μετατρέπονται από εκφραστές της τοπικής λαϊκής βούλησης σε πολιτικοδιοικητικά εξαρτήματα της Δημοτικής Αρχής στα πλαίσια της παραταξιακής πειθαρχίας.
Έναντι των προτεινόμενων νομοθετικών αλλαγών, οι τοπικές κοινωνίες αντιδρούν. Ήδη 1.200 Κοινότητες έχοντας συγκροτήσει Πανελλαδικό Δίκτυο, δηλώνουν, διά των εκπροσώπων τους, ρητά και κατηγορηματικά καταρχάς ότι αποκρούουν τις αλλαγές αυτές και περαιτέρω αξιώνουν πρόσθετες αρμοδιότητες και πόρους και σαφές και ολοκληρωμένο θεσμικό πλαίσιο για τη δημοκρατική λειτουργία μίας πολυεπίπεδης τοπικής διακυβέρνησης. Ειδικότερα το Δίκτυο, μεταξύ άλλων, αξιώνει και διεκδικεί:
- Να γίνει αποδεκτό και από την Ελληνική Πολιτεία το Πρόσθετο Πρωτόκολλο του Ευρωπαϊκού Χάρτη Τοπικής Αυτονομίας και να ενσωματωθεί ως προς τις αρχές και τα βασικά του σημεία στο Σύνταγμα και τη νομοθεσία.
- Να κατοχυρωθεί η θεσμική εκπροσώπηση των Κοινοτήτων σε περιφερειακό και σε εθνικό επίπεδο.
- Να διαφοροποιηθεί το νομοθετικό πλαίσιο λειτουργίας και αρμοδιοτήτων, μεταξύ των Κοινοτήτων της υπαίθρου και αυτών των αστικών κέντρων και να γίνει χωροταξική αναδιαμόρφωσή τους στα αστικά κέντρα.
Καθίσταται συνεπώς προφανές ότι έναντι της κυβερνητικής πολιτικής, που έχει επιλέξει να καταργήσει ή να αποδυναμώσει συμμετοχικούς θεσμούς, που συμβάλλουν την ανάπτυξη και ενδυνάμωση της τοπικής δημοκρατίας, ένα νέο ακηδεμόνευτο μαζικό κίνημα γεννιέται. Ένα κίνημα, που στους χαλεπούς καιρούς του κοινωνικού περιορισμού, αρθρώνει ουσιώδη λόγο αντίστασης και αξίωσης για την προάσπιση του δημόσιου χώρου και των πολιτικών δικαιωμάτων.
* Ο Παναγιώτης Απ. Κουτσουλέλος είναι πρόεδρος της Επιτροπής Διοικητικής Υποστήριξης της Κοινότητας Ερυθρών του Δήμου Μάνδρας-Ειδυλλίας Αττικής
