Έφυγε στα 92 του χρόνια ο φωτορεπόρτερ Γιάννης Κυριακίδης
Του Γιώργου Αδάμ
Στην Πλατεία Αριστοτέλους ήταν, στις αρχές του πολέμου, το πρώτο, το πιο δύσκολο και λίγο σκληρό, ραντεβού του Γιάννη Κυριακίδη, με την Ιστορία.
«Αιχμαλώτισε» στο φακό του ιταλικό αεροπλάνο που είχε καταρριφθεί από αντιαεροπορικά πυρά και «έστησαν», εκεί, τα συντρίμμια του.
Ο πιλότος του είχε διασωθεί. Κι ο Κυριακίδης είχε κερδίσει την πρώτη μάχη, στην αιώνια παρουσία του, στην πόλη και στο χώρο του Τύπου.
Τώρα που έφευγε, στα 92 του χρόνια, για τον ουρανό, μας άφησε όλους εμάς μπροστά στον πλούτο των εικόνων του, να σκαρφαλώνουμε στον Όλυμπο, ν’ ακολουθούμε τις φωτόστρατες στον Θερμαϊκό και να ανεβαίνουμε στον Λευκό Πύργο, για να έχουμε το δικό του οπτικό πεδίο. Σε στιγμές, σε γεγονότα, σε εκδηλώσεις που εκείνος έζησε…
Κάθε «Άλλη μια φορά» που φώναζε, πάνω απ’ τη σκάλα που χρησιμοποιούσε, έφτανε σε κορυφαίες αποτυπώσεις. Τις σφράγιζε, με τη μαγεία των φακών του. Των ευρυγώνιων.
Ο Γιάννης Κυριακίδης ο πιο αληθινός μύθος αυτής της πόλης, πέρασε από την… πολική Μακρόνησο και επειδή, επί τρία χρόνια, τον έβλεπαν να κυκλοφορεί (ακόμα και το χειμώνα) με κοντομάνικο μπλουζάκι, οι συγκρατούμενοί του τον αντιμετώπιζαν ως «αρκούδα».
Τον ακολουθούσε αυτό, σ’ όλη του, τη ζωή.
Το 1960, όταν ο στρατηγός Ντε Γκολ επισκεπτόταν τη χώρα μας και συναντούσε τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, τον είδε με έκπληξη να πετιέται μπροστά του μέσα από το τανκ στο οποίο είχε κρυφτεί για να πλησιάσει τους δύο ηγέτες.
«Γιάννη Κυριακίδη, τι άλλο είσαι ικανός να κάνεις για να έχεις την αποκλειστικότητα;», αντέδρασε ο τότε πρωθυπουργός.
Ποιος δεν εκτίμησε τις εικόνες του και ποιος δεν γέλασε με την ευρηματικότητά του; Την επιστράτευε, συχνά. Μπορούσε να κινήσει εναέρια μέσα (ακόμα και μεταγωγικά C-130, γερανοφόρα και πλωτά για να προσεγγίσει τον τόπο στον οποίο διαδραματίστηκαν τα γεγονότα που υπ-έγραψαν την Ιστορία.
Στις Πρέσπες (δεκαετίες αργότερα), ο ίδιος σε μια βάρκα και ο Ανδρέας Παπανδρέου σε άλλη -σε παράλληλη «ρότα»- συνελήφθησαν από «ουδέτερο» παρατηρητή-φωτογράφο να συναγωνίζονται, επί των υδάτων της λίμνης, στην τέχνη της φωτογραφίας.
Όλες και όλους τους αντιμετώπισε, από πολύ κοντά, φιλικά, με συμπάθεια, αλλά και αμείλικτα ο φακός από δυο και τρεις, διαφορετικές, μηχανές που πάντα χρησιμοποιούσε. Ποτέ μια μηχανή… Ατέλειωτες οι προσεγγίσεις.
Ηγέτες από τη Δύση και την Ανατολή, απ’ όλον τον κόσμο, ανάμεσά τους και οι θρησκευτικοί ηγέτες, προσωπικότητες όπως ο Μανόλης Ανδρόνικος, σταρ της ελληνικής και παγκόσμιας τέχνης, υπέστησαν τις πολιορκίες του.
Η Μελίνα Μερκούρη του έδειχνε την αγάπη της, σε κάθε ευκαιρία.
Στο Διεθνές Εκθεσιακό Κέντρο της Θεσσαλονίκης, στα πανεπιστήμια της πόλης, στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου ήταν από τους… μόνιμους πρωταγωνιστές ο «πρύτανης» της φωτοειδησεογραφίας.
Οι φωτορεπόρτερ της Θεσσαλονίκης και πολλοί από τους μαθητές του, συναντήθηκαν, ευγνώμονες «στο δάσκαλο», την ώρα του αποχαιρετισμού του. Στόλισαν την σκάλα που χρησιμοποιούσε, για περισσότερο από μισό αιώνα, για να απαθανατίζει τις στιγμές που συνθέτουν την Ιστορία. Απαράμιλλης τέχνης και αξίας, οι ψηφίδες.
Σε κάθε γωνιά της αγαπημένης του Θεσσαλονίκης ακούγονται τις τελευταίες ώρες ιστορίες-εμπειρίες απ’ τη συνάντησή τους, «με το Γιάννη». Απ’ όλες και από όλους.
Στα Κάστρα και το Γεντί Κουλέ, οι πιο παλιοί θυμούνται τα γλέντια στα οποία συμμετείχε ώς το πρωί ο Κυριακίδης, με την παρέα του.
Οι εντιμότατοι φίλοι του, ο «πρύτανης» του μπάσκετ Ανέστης Πεταλίδης, ο καρδιοχειρουργός Παναγιώτης Σπύρου και ο δημοσιογράφος-συγγραφέας Δημήτρης Γουσίδης, με τον οποίο συνυπέγραψε μεγάλες αποκλειστικότητες και συνεντεύξεις-ντοκουμέντα με τους ηγέτες της Αριστεράς που τους συνάντησαν στα Βαλκάνια ή ακόμα και στη Σιβηρία, έφυγαν νωρίτερα τα τελευταία χρόνια. Τον περίμεναν στους ουρανούς.
Όταν ο Γιάννης Κυριακίδης απαθανάτιζε τη ζωή
Ο μύθος του φωτορεπορτάζ ελάχιστες φορές άφησε απ’ τα χέρια τις φωτογραφικές του μηχανές για να αποδώσει τιμές.
Εκείνο το απόγευμα, την ώρα που ο φίλος του Παναγιώτης Σπύρου, καθηγητής (πια) στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, ολοκλήρωνε τη δυσκολότερη και πολύωρη μεταμόσχευση, σε έναν ασθενή μόλις 19 μηνών, σ’ ένα ξέσπασμα της συγκίνησής του, ο Κυριακίδης γονάτισε, μπροστά του. Έσφιξε τα «χρυσά» χέρια της Καρδιοχειρουργικής και δεν έκανε καμιά προσπάθεια να κρύψει τα δάκρυά του.
«Ξανάδωσες ζωή σ’ αυτό το παιδί. Σε θαυμάζω», του είπε ο Κυριακίδης. Και καθώς πήγε να σηκωθεί, του φίλησε τα χέρια.
Το παιδί είχε γεννηθεί με βαριά συγγενή καρδιοπάθεια. Δεν θα άντεχε. Και στα μεγαλύτερα μεταμοσχευτικά κέντρα, σ’ ολόκληρο τον κόσμο, πολύ σπάνια έχουν επιτυχία τέτοιες επεμβάσεις. Σε τόσο μικρούς ασθενείς, με τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, εξαιτίας αυτής της μορφής την καρδιοπάθεια.
Δεν υπήρχε χρόνος… Έπρεπε να βιαστούν. Ο Γιάννης Κυριακίδης κατέγραφε -όχι στο φακό -ώς και την ώρα που τέλειωσε το χειρουργείο, τις αγωνιώδεις προσπάθειες των γιατρών και των μελών της ομάδας που επιχείρησε την επέμβαση. Χωρίς, μάλιστα, να διαθέτει όλα τα μέσα.
Ήταν μια ξεχωριστή περίπτωση. Με τις ευαισθησίες που δεν δίσταζε να δείξει, με τις ιδιορρυθμίες και τις παραξενιές του. Τα ξεσπάσματά του.
Γεννήθηκε και μεγάλωσε στους λασπότοπους, εκεί που αναπτύχθηκε από τους πρόσφυγες η Καλαμαριά. Γνώρισε, απ’ τα πρώτα του βήματα, τα «τσαμούρια»…
Η κόρη του, σκηνογράφος Αφροδίτη (Τίτυ) Κυριακίδη, στον ύστατο αποχαιρετισμό συμπύκνωσε σε δυο φράσεις, την αγάπη της και την εκτίμηση για ό,τι κληροδότησε στην πόλη, στον Τύπο, στη σύγχρονη Ιστορία. «Ο Πόντιος πατέρας μου που ήταν και φίλος, άφησε το στίγμα του στην πόλη που αγαπούσε, με πάθος και στην καρδιά όλων μας».
Πολλοί είναι οι δημοσιογράφοι που τον είχαν συμπαραστάτη, στις πρώτες προσπάθειές τους, στο χώρο μας. Συνεργάζονταν μαζί τους και τους μεταλαμπάδευε την αγάπη του, για το περισσότερο στο ρεπορτάζ, για τις αποκλειστικότητες και τις πληροφορίες που εκείνος αξιολογούσε, με την πρώτη ματιά.
Ποτέ δεν ξέχασε πώς ξεκίνησε, τον… καλπασμό στη φωτοειδησεογραφία. Με μια από τις πρώτες Kodak. Το πρώτο πλάνο του ήταν από αγώνες στον Ιππικό Όμιλο στο Καραμπουρνάκι, πριν από τον πόλεμο του ’40. Παθιασμένος με τα στιγμιότυπα. Τα καθόριζε. Ήταν ο πρωταγωνιστής σε όλα. Ο καλλιτέχνης φακός του, αποτύπωνε. Αντιμετώπιζε με ασύλληπτο χιούμορ ακόμα και τις δυσκολίες. Δεν έμενε έξω από καμιά πλάκα. Και, φυσικά, απ’ αυτές που είχαν στόχο τους τον ίδιο.
Όταν πάτησε τα 80 συνέχισε να κάνει, σχέδια και προϋπολογισμούς. «Θα φτάσω ώς τα 100… Δεν ξέρω, αν μετράνε -και στην ηλικία- τον ΦΠΑ. Αν είναι ενσωματωμένος ή όχι».
O αιώνιος Γιάννης Κυριακίδης.
