του Κώστα Βενιζέλου*
Μέσα σε ένα ρευστό γεωπολιτικά περιβάλλον αναμένεται εντός Σεπτεμβρίου να εκδηλωθεί μια νέα προσπάθεια στο Κυπριακό, με στόχο την επίτευξη στρατηγικής συμφωνίας, δηλαδή την υπογραφή ενδιάμεσης λύσης. Η νέα προσπάθεια αναμένεται να διαδραματισθεί το τρίτο δεκαήμερο Σεπτεμβρίου, στη Νέα Υόρκη, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, με συναντήσεις του Γ.Γ., Αντόνιο Γκουτέρες, με τους εμπλεκόμενους. Εάν διαπιστωθεί κοινό έδαφος δεν αποκλείεται να πραγματοποιηθεί διαδοχικά τριμερής συνάντηση (Γκουτέρες, Αναστασιάδης, Ακιντζί) και στη συνέχεια Πενταμερής Διάσκεψη, όπως αυτή στο Κραν Μοντάνα, το καλοκαίρι του 2017.
Τα δεδομένα και η συγκυρία δεν συνηγορούν υπέρ μιας νέας προσπάθειας με προοπτική, ωστόσο, όπως πληροφορούμαστε, ο Γενικός Γραμματέας του Διεθνούς Οργανισμούπροσανατολίζεται να προχωρήσει σε μια νέα παρέμβασή του στο Κυπριακό, την «ύστατη» όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών.
Ποια είναι, όμως, σήμερα τα δεδομένα, που λειτουργούν, μάλιστα και αρνητικά σε σχέση με μια νέα πρωτοβουλία στο Κυπριακό;
Πρώτο, οι κακές σχέσεις ΗΠΑ και Τουρκίας, που δεν αποκλείεται να επιδεινωθούν. Η Ουάσινγκτον ήταν το «ισχυρό κέντρο» που θα μπορούσε να ασκήσει επιρροή στην Τουρκία για το Κυπριακό. Αυτό σήμερα δεν μπορεί να γίνει. Πρέπει, βέβαια, να σημειωθεί ότι οι παρεμβάσεις στο παρελθόν των ΗΠΑ ήταν όλες υπέρ της Άγκυρας.
Δεύτερο, είναι η οικονομική κρίση που βιώνει η Τουρκία, που σε μεγάλο βαθμό έχει σχέση και με την αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ. Η κρίση επηρεάζει καταλυτικά και τα κατεχόμενα και οι Τουρκοκύπριοι, που εξαρτώνται απόλυτα από την Τουρκία, άρχισαν να αντιδρούν. Δεν αποκλείεται, πάντως, το καθεστώς Ερντογάν κάτω από την πίεση της οικονομικής κρίσης αλλά και των πολλών πολιτικών αδιεξόδων που έχει οδηγηθεί, να επιχειρήσει να εξωτερικεύσει την κρίση. Θεωρώντας πως η Κύπρος είναι ο αδύνατος κρίκος και ως εκ τούτου μπορεί να αποτελέσει πεδίο για μια «επιτυχία», που θα εξυπηρετήσει εσωτερικά το καθεστώς Ερντογάν, να προκαλέσει κρίση.
Με βάση και τις υποχωρήσεις Αναστασιάδη, που έχει τη στήριξη του ΑΚΕΛ, η τουρκοκυπριακή πλευρά θα έχει δικαίωμα άσκησης βέτο στις αποφάσεις, γεγονός που θα αποτελεί εργαλείο για την Άγκυρα για να παραλύσει το κράτος. Περαιτέρω και σε ό,τι αφορά τις περιουσίες, θα δημιουργηθεί μια σημαντική παρέκκλιση από τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Προσφέρεται στους σημερινούς σφετεριστές των ελληνοκυπριακών περιουσιών δικαίωμα να τις αποκτήσουν νόμιμα. Θα υπάρχουν δικαιώματα δύο ταχυτήτων στο περιουσιακό με βάση τα κριτήρια που θα υιοθετηθούν
Τρίτο, η τουρκική πλευρά δεν φαίνεται διατεθειμένη να διαφοροποιηθεί από πάγιες θέσεις της στο Κυπριακό και επιμένει σε ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο θα επιδιώξει τον γεωστρατηγικό έλεγχο της Κύπρου.
Εάν επαναρχίσουν οι συνομιλίες, αυτές σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις θα στηριχθούν στο περιβόητο πλαίσιο Γκουτέρες. Ένα πλαίσιο που πέραν από τις θετικές αναφορές στο θέμα της Ασφάλειας, που πέτυχε η Αθήνα διά του ΥΠΕΞ Ν. Κοτζιά, στα πέντε σημεία τα οποία αναφέρονται στις εσωτερικές πτυχές, είναι πρόδηλες οι στρεβλώσεις. Είναι σαφές πως η υιοθέτηση του πλαισίου αυτού και η εφαρμογή του θα οδηγήσει σε ένα δυσλειτουργικό κράτος, που δεν θα αντέξει παρά μόνο μερικούς μήνες. Με βάση και τις υποχωρήσεις Αναστασιάδη, που έχει τη στήριξη του ΑΚΕΛ, η τουρκοκυπριακή πλευρά θα έχει δικαίωμα άσκησης βέτο στις αποφάσεις, γεγονός που θα αποτελεί εργαλείο για την Άγκυρα για να παραλύσει το κράτος. Περαιτέρω και σε ό,τι αφορά τις περιουσίες, θα δημιουργηθεί μια σημαντική παρέκκλιση από τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Προσφέρεται στους σημερινούς σφετεριστές των ελληνοκυπριακών περιουσιών δικαίωμα να τις αποκτήσουν νόμιμα. Θα υπάρχουν δικαιώματαδύο ταχυτήτων στο περιουσιακό με βάση τα κριτήρια που θα υιοθετηθούν.
Είναι σαφές πως ένα τέτοιο πλαίσιο δεν πρόκειται να γίνει αποδεκτό από τους Ελληνοκύπριους σε περίπτωση δημοψηφίσματος. Αλλά και στο ενδεχόμενο, κάτω από εκβιασμούς, που αυτό γίνει αποδεκτό, τότε η νέα κατάσταση πραγμάτων δεν θα αντέξει παρά μερικούς μήνες και θα καταρρεύσει.
Και μετά τι;
Μετά θα γίνει αυτό που επιδιώκει η Τουρκία: Μέσα από μια αποτυχία, μια κατάρρευση, να οδηγηθεί η χώρα στον πλήρη διαχωρισμό με νομιμοποιημένη την παρουσία της Τουρκίας.
Ενεργειακά και γεωτρύπανα ενόψει
Το φθινόπωρο, όμως, θα έχουμε και εξελίξεις στα ενεργειακά. Οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στα θαλασσοτεμάχια της κυπριακής ΑΟΖ θα προχωρήσουν στην υλοποίηση των σχεδιασμών τους. Σύμφωνα με πληροφορίες, η αμερικανική ExxonMobil θα προχωρήσει και θα «τρυπήσει» στο τεμάχιο 10 για εντοπισμό φυσικού αερίου. Η Τουρκία έχει προαναγγείλει αντίδραση. Θα στείλει το τουρκικό γεωτρύπανο «Πορθητής» στην περιοχή σε μια προσπάθεια δημιουργίας έντασης, αμφισβήτησης της κυριαρχίας της Κυπριακής Δημοκρατίας και επιβολής τετελεσμένων.
Υπάρχουν διάφορα σενάρια ως προς που θα «τρυπήσει» ο «Πορθητής». Ένα σενάριο αναφέρει πως θα τρυπήσει σε τουρκικά ύδατα, ένα άλλο πως θα προχωρήσει σε έρευνες εντός της κυπριακής ΑΟΖ, σε αμφισβητούμενο θαλασσοτεμάχιο, που δεν είναι αδειοδοτημένο. Σε αυτή την περίπτωση, που είναι και το επικρατέστερο σενάριο, δεν θα υπάρξει αντίδραση από χώρες, εταιρείες των οποίων δραστηριοποιούνται στην κυπριακή ΑΟΖ. Αντίδραση θα υπάρξει εάν παρενοχληθούν, που δεν είναι ορατό ενδεχόμενο καθώς η ExxonMobil και η ΤΟΤΑΛ δεν είναι ΕΝΙ.
Είναι προφανές πως θα βιώσουμε ένα δύσκολο φθινόπωρο, με εντάσεις, έξωθεν παρεμβάσεις χωρίς να αποκλείεται να παρακολουθήσουμε ακραία σενάρια και στα ενεργειακά και στο Κυπριακό.
*Ο Κώστας Βενιζέλος είναι Κύπριος δημοσιογράφος
