Από τις 20 Ιανουαρίου που ανέλαβε τα καθήκοντά του ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν δεν έχει περάσει πολύς καιρός. Και από ό,τι φαίνεται το κύριο βάρος το ρίχνει από την αρχή στην τροποποίηση της αμερικάνικης ατζέντας στην εξωτερική πολιτική, εγκαινιάζοντας μια πιο επιθετική πολιτική προς τη Ρωσία και την Κίνα εξ ονόματος ολόκληρης της Δύσης και του Ελεύθερου Κόσμου. Πρόκειται για μια επιλογή που δεν αποτελεί συνέχεια της πολιτικής Τραμπ –όπως διατείνονται όλοι οι αριστεροί παγκοσμιοποιητές που υποστήριξαν ψυχή τε και σώματι τον Μπάιντεν– αλλά για μια ακόμα προσπάθεια του αμερικανικού κατεστημένου να συγκρατήσει την ιστορική δύση της αυτοκρατορίας του και να εμποδίσει την ανάδυση άλλων δυνάμεων. Σε πολύ γρήγορο διάστημα θα φανεί ότι η ηγεσία των ΗΠΑ υπό τους Δημοκρατικούς θα είναι πιο επιθετική και πιο πολεμοχαρής. Κάποιοι ίσως νοσταλγήσουν τον «τρελό» Τραμπ.
Τα πολλαπλά σημάδια της νέας στροφής
Τόσο ο Μπάιντεν όσο και ο επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν έχουν ξεκινήσει μια μεγάλη και εντυπωσιακή καμπάνια επαναφοράς των ΗΠΑ στο επίκεντρο διαφόρων διεθνών διεργασιών και εξελίξεων. Η στάση απέναντι στο ΝΑΤΟ αναβαθμίζεται, ενεργοποιείται η «τετραμερής συμμαχία για την ελευθερία» στη Ν.Α. Ασία (ΗΠΑ, Αυστραλία, Ιαπωνία, Ινδία), με σαφείς αντικινεζικές αιχμές. Ο Μπάιντεν παρεμβαίνει στη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. ζητώντας ευθυγράμμιση στη στάση απέναντι σε Ρωσία και Κίνα, και με ένταση θέτει ζήτημα να σταματήσει ο αγωγός North Steam που συνδέει Ρωσία και Γερμανία, λέγοντας «είναι μια κακή συμφωνία για όλους». Παράλληλα στη διάσκεψη ΗΠΑ-Κίνας στην Αλάσκα ανταλλάχθηκαν σκληρά λόγια, που αποδεικνύουν ότι η Ουάσιγκτον επιδιώκει να οξύνει τις σχέσεις της με το Πεκίνο –μία μέρα πριν τη συνάντηση ψήφισαν κυρώσεις ενάντια στην Κίνα για τα ανθρώπινα δικαιώματα– ενώ από την άλλη φαίνεται ότι οι Κινέζοι δεν πρόκειται να ανεχθούν την αφ’ υψηλού στάση των ΗΠΑ [βλ. και σελ. 13].
Στο μέτωπο ενάντια στη Ρωσία, ο πρόεδρος Μπάιντεν αποκάλεσε τον Πούτιν δολοφόνο (έτσι στην ψύχρα) για να δημιουργήσει ένταση, παίρνοντας μια ειρωνική αλλά και πολύ σκληρή απάντηση από τον Πούτιν. Η Ε.Ε. ψηφίζει ξανά κυρώσεις ενάντια στη Ρωσία, αυτή τη φορά για τη δημοκρατία και τα δικαιώματα της LGBT κοινότητας στη Ρωσία… Μέχρι στιγμής η αντίδραση από Κίνα και Ρωσία ήταν τα εξής: σκληρή γλώσσα, ανάκληση διπλωματών και πρέσβεων για διαβουλεύσεις, επιδείξεις στρατιωτικής ετοιμότητας, διακοπή σχέσεων με Ε.Ε. και υιοθέτηση ενός σχήματος διμερών διακρατικών σχέσεων με αμοιβαίο όφελος, συνάντηση και συντονισμός κινήσεων Κίνας-Ρωσίας, και πιθανή υιοθέτηση άλλου νομίσματος, αμφισβητώντας ευθέως το δολάριο. Αυτά έγιναν μέσα σε ενάμιση μήνα: δεν είναι και λίγα…
Ποιοι είναι οι στόχοι του νέου γύρου
Η πανδημία αποτελεί ένα πρόβλημα, αλλά δεν είναι το μείζον στους στρατηγικούς σχεδιασμούς των Μεγάλων Δυνάμεων. Βέβαια χρησιμοποιείται πολλαπλώς στον γεωπολιτικό ανταγωνισμό και για την επιβολή νέων μεθόδων ελέγχου και εγκλεισμού πληθυσμών, όπως και για την εξάπλωση νέων εργασιακών διαδικασιών και σχέσεων. Πίσω από την πανδημία αποκρύβονται στοιχεία της δομικής κρίσης που συνεχίζουν να επιδεινώνονται. Η μόνη αξιόλογη πολιτική αλλαγή που έγινε εν μέσω πανδημίας ήταν οι αμερικάνικες εκλογές και η υπερίσχυση του μπλοκ της παγκοσμιοποίησης έναντι του Τραμπ. Σε καμία άλλη χώρα η πανδημία δεν έπαιξε αποφασιστικό ρόλο σε μια εναλλαγή, ούτε δημιούργησε μεγάλη πολιτική αναταραχή.
Όπως οι ΗΠΑ έτσι και η Ευρώπη, αλλά και συνολικά η Δύση, δεν έχουν κάτι ουσιαστικό να προσφέρουν στις κοινωνίες ως αφήγημα και ως στόχο
Γι’ αυτό και η πανδημία και τα συνεχή λοκντάουν δεν δημιουργούν μεγάλο πρόβλημα, αλλά και δεν καταργούν αντιθέσεις και ανταγωνισμούς. Επομένως, έχοντας προς το παρόν ξεμπλέξει με τους «από τα κάτω», με μεγάλα κοινωνικά και πολιτικά κινήματα, έχοντας καταργήσει τον δημόσιο χώρο και πολλά συνταγματικά δικαιώματα και ελευθερίες, αισθάνονται απαλλαγμένοι από τον κίνδυνο εμφάνισης «αγανακτισμένων», «εθνολαϊκιστών» ή «ψεκασμένων». Αυτά τα δεδομένα τροφοδοτούν ξανά την παγκοσμιοποιητική ατζέντα και τις απόπειρες να ελέγξουν πλήρως την πολιτική διαχείριση. Η 4η Βιομηχανική Επανάσταση και η Μεγάλη Επανεκκίνηση συνιστούν συντονισμένες απαντήσεις μέσα σε ένα ρευστό, χαοτικό γεωπολιτικό περιβάλλον.
Όμως παραμένει το γεγονός ότι οι «κακοί», κυρίως Κίνα και Ρωσία, έχουν κερδίσει θέσεις και έχουν δυναμώσει την παρουσία τους, καθιστώντας επισφαλή την κυριαρχία της Δύσης. Αυτό είναι το κεντρικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Δύση με επικεφαλής τις ΗΠΑ. Όπως προσπαθεί να περικυκλώσει τη Ρωσία στην Ευρώπη και στην Κεντρική Ασία, έτσι εντείνει και μια περικύκλωση της Κίνας από τον νότο και ανατολικά, με την Αυστραλία, την Ιαπωνία κ.ά. χώρες [βλ. και χάρτη στη σελ. 12]. Η προσχώρηση της Ινδίας σε αυτήν την περικύκλωση δεν είναι διόλου χωρίς σημασία. Η αντιπαράθεση Κίνας-Ινδίας έχει βαθιές ρίζες, οι δύο χώρες συνορεύουν, και εύκολα μπορεί να ξεκινήσει από εκεί μια μεγάλη διαμάχη.
Ευρώπη-νάνος
Η Ευρώπη παραμένει στρατηγικά ένας «νάνος» στο νέο γεωπολιτικό τοπίο. Οι ΗΠΑ έχουν αποδείξει ότι δεν την αφήνουν να απογαλακτιστεί, και οι Ευρωπαίοι δεν κάνουν τίποτα στην κατεύθυνση απαλλαγής από την αμερικάνικη ηγεμονία. Όλες οι προσπάθειες, παλιότερα της Γαλλίας και πρόσφατα της Γερμανίας, προσκρούουν σε εμπόδια μεγέθους κάθε μιας ξεχωριστά. Για παράδειγμα η Γερμανία είναι μεγάλη για να κυριαρχεί στην Ε.Ε., είναι όμως μικρή για μεγαλύτερες παγκόσμιες εξορμήσεις. Η διαίρεση της Ευρώπης είναι ένα εγγενές πρόβλημα, αξεπέραστο λόγω των ηγεμονισμών και των ιμπεριαλιστικών πολιτικών που ακολουθούν οι βασικές (αλλά μικρές παγκόσμια) ευρωπαϊκές δυνάμεις.
Ο μεγάλος ασθενής τη στιγμή αυτή στην Ευρώπη είναι ακριβώς ο ηγεμόνας της, η Γερμανία. Σε σημείο στρατηγικής αμηχανίας, με έντονα προβλήματα όσον αφορά την προοπτική της Μέρκελ (που διένυσε μεγάλες αποστάσεις και έβγαλε πολύ έργο), η ακαμψία και ο δογματισμός της γερμανικής πολιτικής μοιάζει να μην μπορεί να ξεκολλήσει. Αδυνατεί να αντιμετωπίσει όχι μόνο τις ΗΠΑ, αλλά και τις διαιρετικές τάσεις και φυγόκεντρες δυνάμεις εντός της Ένωσης. Όπως οι ΗΠΑ έτσι και η Ευρώπη, αλλά και συνολικά η Δύση, δεν έχουν κάτι ουσιαστικό να προσφέρουν στις κοινωνίες ως αφήγημα και ως στόχο. Τα καύσιμα γύρω από «ειρηνικό κόσμο», «ελευθερία», «δικαιώματα» δεν έχουν τη δύναμη που είχαν κάποτε, και η δυσαρέσκεια είναι κυρίαρχο συναίσθημα.
Το ερωτήματα
Θα τα καταφέρουν στην τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα να δημιουργήσουν μια μαζική αντικινεζική και αντιρωσική υστερία και μια ενεργητική συμπόρευση των κοινωνιών και χωρών σε έναν αποκλεισμό, πιθανά και σε μια έντονη ψυχροπολεμική ατμόσφαιρα ενάντιά τους; Θα καταφέρουν να φτιάξουν μια διεθνή ενεργή συμμαχία της Δύσης και δορυφορικών της δυνάμεων ενάντια στον νέο άξονα του κακού; Ο δικαιωματισμός μάλλον θα τσιμπήσει, αλλά αυτά που διακυβεύονται είναι μεγάλα. Ο κίνδυνος του πολέμου θα ανεβεί, κι αυτό θα αναγκάσει όλους να είναι κάπως σοβαροί και να μην παίζουν. Ο ιμπεριαλισμός έχει φανεί ιστορικά αρκετά τυχοδιωκτικός, και προσπάθησε ήδη να απορροφήσει τις κρίσεις του μέσω του πολέμου. Για όσους παλεύουν για την ειρήνη στον κόσμο, ο νέος γύρος θα θέσει πολλαπλά ζητήματα και καθήκοντα.
Και η Ελλάς;
Επιχαίρει δια της παρουσίας της στα διεθνή φόρα, ψηφίζει την εισήγηση, λέει ναι σε όλα. Σε όλες τις κυρώσεις απέναντι στην Ρωσία και την Κίνα λέει ναι, και ετοιμάζεται να πάρει μέρος σε όποια σταυροφορία κηρύξει η Δύση.
Η Ελλάδα πρέπει να μείνει έξω από τον νέο τυχοδιωκτισμό που ετοιμάζουν οι ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ, η Δύση. Η Ελλάδα δεν είναι πεδίο βολής για κάθε λογής επιχειρήσεις ξένων δυνάμεων. Η εθνική της κυριαρχία δεν κινδυνεύει μόνο ή αποκλειστικά από τον τουρκικό επεκτατισμό. Κινδυνεύει και από τις νέες σταυροφορίες των ΗΠΑ. Ο πολιτικός κόσμος μπορεί να μην συναισθάνεται τι κινδύνους σημαίνει η «στρατηγική αναβάθμιση των σχέσεων ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ελλάδα», έχοντας τη Σούδα και το αεροπλανοφόρο Αϊζενχάουερ και ενεργές δυνάμεις των ΗΠΑ στην Αλεξανδρούπολη… Μια πολιτική ουδετερότητας της χώρας θα εξασφάλιζε πολύ περισσότερα πλεονεκτήματα για την εθνική κυριαρχία και την ειρήνη, και θα έδινε περισσότερες εγγυήσεις για μια πολιτική διεξόδου της χώρας. Ουδετερότητα με την άσκηση μιας πολιτικής, κι όχι μέσω μιας γενικόλογης καταγγελιολογίας. Με προσεκτικά βήματα, και συσπειρωμένο τον λαό-έθνος.
