επιμέλεια: Γιάννης Σχίζας
Οι πελαγόρνιθες μπορεί να μην ήταν τα μεγαλύτερα ζώα που πέταξαν ποτέ, πιθανότατα όμως ήταν τα μεγαλύτερα ιπτάμενα πτηνά, με άνοιγμα φτερών που υπερέβαινε τα έξι μέτρα. Μια νέα μελέτη που επανεξετάζει απολιθώματα από την Ανταρκτική αποκαλύπτει ότι αυτή η οικογένεια πτηνών έλαβε γιγαντόσωμες διαστάσεις πριν από τουλάχιστον 50 εκατομμύρια χρόνια, ή 10 εκατ. χρόνια νωρίτερα από ό,τι πιστεύαμε.
Αυτό σημαίνει ότι ο γιγαντισμός τους εξελίχθηκε μόλις λίγα εκατομμύρια χρόνια μετά την εξαφάνιση των δεινοσαύρων πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια, όταν ένας αστεροειδής προσέκρουσε στην χερσόνησο Γιουκατάν του Μεξικού. Τμήμα απολιθωμένης σιαγόνας δείχνει ότι οι πελαγόρνιθες είχαν «ψευδο-δόντια» μήκους 3 εκατοστών (Peter Kloess).
Το ίδιο καταστροφικό συμβάν πιθανότατα οδήγησε στην εξαφάνιση των πτερόσαυρων, ιπτάμενων δεινόσαυρων που κυριαρχούσαν στους ουρανούς μέχρι την εμφάνιση των πτηνών. Πολύ μεγαλύτεροι από τις πελαγόρνιθες, οι πτερόσαυροι είχαν άνοιγμα φτερών που σε κάποια είδη έφτανε τα 10 μέτρα – είχαν δηλαδή το μέγεθος μικρού αεροπλάνου.
Εκτός όμως από το μέγεθος των φτερών τους, οι πελαγόρνιθες ξεχωρίζουν και για ένα δεύτερο χαρακτηριστικό τους: το ράμφος τους έφερε κεράτινες προεξοχές σαν δόντια, οι οποίες βοηθούσαν το πτηνό να αρπάζει τη λεία του από την επιφάνεια της θάλασσας.
«Οι εξαφανισμένες πλέον γιγάντιες πελαγόρνιθες, με τα μακριά, μυτερά φτερά τους, θα πετούσαν πάνω από τις αρχαίες ανοιχτές θάλασσες, στις οποίες δεν είχαν κυριαρχήσει ακόμα οι φάλαινες και οι φώκιες, αναζητώντας καλαμάρια και άλλα θαλασσινά για να πιάσουν με τα ράμφη τους» λέει ο Τόμας Στίνταμ της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών, ο οποίος συνεργάστηκε στη μελέτη με συναδέλφους του στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ. Η μελέτη της ομάδας επανεξετάζει μια σειρά απολιθωμάτων από πελαγόρνιθες τα οποία είχαν βρεθεί τη δεκαετία του 1980 στο νησί Σέιμουρ, λίγο έξω από το βόρειο άκρο της Ανταρκτικής Χερσονήσου.
Το πρώτο από τα δύο απολιθώματα που εξετάστηκαν είναι το μεσαίο τμήμα μιας μεσαίας σιαγόνας. Φέρει ακόμα τα «ψευδο-δόντια» μιας πελαγόρνιθας, τα οποία θα είχαν το τρομακτικό μήκος των 3 εκατοστών όταν ζούσε το πτηνό. Από το μέγεθος της σιαγόνας οι ερευνητές υπολογίζουν ότι το κρανίο θα είχε το αξιοσημείωτο μήκος των 60 εκατοστών.
Η σινο-αμερικανική μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Scientific Reports των εκδόσεων Nature.
Η εξημέρωση των σκύλων
Μία νέα διεθνής επιστημονική μελέτη –με τη συμμετοχή μίας Ελληνίδας αρχαιοζωολόγου– ρίχνει περισσότερο φως από κάθε άλλη φορά στο μακρινό παρελθόν των σκύλων, χάρη στην ανάλυση 27 αρχαίων γονιδιωμάτων των «καλύτερων φίλων» μας, τα οποία χρονολογούνται πριν από 100 έως 11.000 χρόνια και προέρχονται από διάφορα μέρη της Ευρώπης, της Μέσης Ανατολής και της Σιβηρίας.
Μεταξύ άλλων, αποκαλύπτεται ότι λίγο μετά την τελευταία εποχή των παγετώνων, πριν 11.000 χρόνια, οι σκύλοι είχαν ήδη χωριστεί σε τουλάχιστον πέντε μεγάλες ράτσες, σε μία εποχή που πιθανώς κανένα άλλο ζώο δεν είχε ακόμη εξημερωθεί. Αυτό δείχνει ότι η σημερινή ποικιλομορφία των σκύλων έχει μία μακρά εξελικτική πορεία στη διάρκεια της εποχής των πάγων, όταν οι άνθρωποι ήταν ακόμη κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες. Έως ότου υποχωρήσουν οι πάγοι, οι σκύλοι είχαν ήδη εξαπλωθεί στο βόρειο ημισφαίριο.
Η αρχαιογενετική ανάλυση, η μεγαλύτερη μέχρι σήμερα στον κόσμο, με επικεφαλής τον Άντερς Μπέργκστρομ του Εργαστηρίου Αρχαίας Γονιδιωματικής του Ινστιτούτου Φράνσις Κρικ του Λονδίνου, η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science, αποκαλύπτει μία πολύπλοκη γενετική κληρονομιά και σχέση των σκύλων με τους ανθρώπους…
Το πώς ακριβώς συνέβη αυτή η επέκταση των σκύλων (αυτόνομα ή με τη βοήθεια των ανθρώπων που μετανάστευαν), είναι άγνωστο. Πάντως, η νέα μελέτη επιβεβαιώνει ότι οι σκύλοι είχαν εδώ και χιλιάδες χρόνια δημιουργήσει μία στενή σχέση με τους ανθρώπους, συχνά ακολουθώντας παράλληλη εξέλιξη, ακόμη και στο DNA τους (π.χ. παρόμοιες προσαρμογές ανθρώπων και σκύλων στην ικανότητα μεταβολισμού του οργανισμού τους).
Αφότου εμφανίστηκαν διαφορετικές ράτσες, εδώ και 10.000 χρόνια υπήρξαν συχνά επιμιξίες των σκύλων σε πολλά μέρη της Ευρασίας. Η γενετική ανάλυση εκτιμά ότι περίπου οι μισοί σκύλοι της Ευρώπης έχουν αρχική καταγωγή από την παλαιολιθική Μέση Ανατολή και οι άλλοι μισοί από τη Σιβηρία. Όταν οι πρώτοι γεωργοί άρχισαν τις μαζικές μετακινήσεις τους προς τη Δύση, συχνά –αλλά όχι πάντα– έφεραν μαζί και τους σκύλους τους.
Στη μελέτη συμμετείχε η Κατερίνα Τρανταλίδου, δρ. αρχαιολόγος-αρχαιοζωολόγος της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας του υπουργείου Πολιτισμού, ειδική στη μελέτη ζωικών οστεϊκών καταλοίπων.
Σε ξεχωριστό κοινό άρθρο σχολιασμού στο Science, o Παύλος Παυλίδης, ερευνητής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) στην Κρήτη, και ο Μεχμέτ Σομέλ του Τεχνικού Πανεπιστημίου της Μέσης Ανατολής στην Άγκυρα, επισημαίνουν ότι παρόλο που ο άνθρωπος και ο σκύλος χωρίζονται μεταξύ τους από 90 εκατομμύρια χρόνια εξελικτικής ιστορίας, έχουν περάσει το μεγαλύτερο διάστημα του πρόσφατου παρελθόντος ο ένας στην υπηρεσία του άλλου.
Πηγή: ΑΜΠΕ
Νερό στο φεγγάρι
Η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία (NASA) και επιστήμονες στις ΗΠΑ ανίχνευσαν πέραν κάθε αμφιβολίας νερό στη φωτεινή (ορατή) πλευρά της Σελήνης. Οι σχετικές ανακοινώσεις έγιναν σε δύο επιστημονικές δημοσιεύσεις στο περιοδικό αστρονομίας Nature Astronomy και σε σχετική συνέντευξη τύπου που διοργάνωσε η NASA.
Η ανακάλυψη αναμένεται να έχει σημαντικές θετικές επιπτώσεις για τις μελλοντικές αποστολές στο φεγγάρι.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τη δρα Κέισι Χόνιμπαλ του Ινστιτούτου Γεωφυσικής και Πλανητολογίας του Πανεπιστημίου της Χαβάης, που ανέλυσαν στοιχεία από το Στρατοσφαιρικό Παρατηρητήριο Υπέρυθρης Αστρονομίας (SOFIA), ένα αερομεταφερόμενο τηλεσκόπιο πάνω σε ένα τροποποιημένο αεροπλάνο Boeing 747 που παρατηρεί τη Σελήνη στο μήκος κύματος των έξι μικρομέτρων, ανίχνευσαν πλέον σαφώς την ισχυρή χημική «υπογραφή» του μορίου του νερού.
Βρήκαν ότι το νερό είναι παρόν στα νότια γεωγραφικά πλάτη της Σελήνης σε αναλογία περίπου 100 έως 400 μικρογραμμαρίων.
Στη δεύτερη μελέτη, με επικεφαλής τον επίκουρο καθηγητή Ατμοσφαιρικής και Διαστημικής Φυσικής, Πολ Χέιν, του Πανεπιστημίου του Κολοράντο, οι επιστήμονες αναφέρουν ότι στη Σελήνη υπάρχουν πολύ περισσότερες –από όσες υποπτεύονταν έως τώρα– κρυφές μόνιμες σκιασμένες περιοχές (λεγόμενες «ψυχρές παγίδες»), όπου το νερό μπορεί να παραμείνει μόνιμα.
Οι ερευνητές εκτιμούν, με βάση στοιχεία από το σκάφος LRO (Lunar Reconnaissance Orbiter) της NASA σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη, ότι περίπου 40.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα (από τα περίπου 38 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα που είναι συνολικά η σεληνιακή επιφάνεια) έχουν τη δυνατότητα να παγιδεύσουν νερό σε διάφορα μεγέθη και σχήματα, εκ των οποίων το 60% στο νότιο ημισφαίριο, σε γεωγραφικό πλάτος μεγαλύτερο των 80 μοιρών.
Αυτά τα ευρήματα, σύμφωνα με τους επιστήμονες, δείχνουν ότι το νερό έχει παραχθεί ή καταλήξει στη Σελήνη μέσω διαφόρων διαδικασιών (π.χ. από κατά καιρούς πτώσεις μικρομετεωριτών ή μεγαλύτερων αστεροειδών και κομητών) και είναι πολύ πιθανό ότι έχει αποθηκευθεί σε μικρές και μεγάλες παγίδες και στις δύο πολικές περιοχές. Προς το παρόν πάντως, σύμφωνα με τους επιστήμονες, δεν μπορεί να αποδειχθεί ότι όντως αυτές οι «παγίδες» κρύβουν νερό, παρά μόνο αν πάει εκεί ένα ρομποτικό ρόβερ ή ένας αστροναύτης και σκάψει.
Πηγή: ΑΜΠΕ
