Με αφορμή μια εκπαιδευτική εκδρομή του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών στα Μεταλλεία Κασσάνδρας στη Χαλκιδική, 21 απόφοιτοι του τμήματος ζητούν να σταματήσει κάθε διασύνδεσή του με την Ελληνικός Χρυσός. Παρακάτω δημοσιεύουμε ολόκληρη την επιστολή.
«Αγαπητοί συνάδελφοι, μέλη ΔΕΠ, προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές, υποψήφιοι διδάκτορες, διοικητικό και ερευνητικό προσωπικό του τμήματος.
Προ κάποιου καιρού είδαμε όλοι στην ομάδα της σχολής στο Facebook να ανεβαίνουν φωτογραφίες από επίσκεψη του 4ου έτους στα Μεταλλεία Κασσάνδρας. Οι φωτογραφίες είχαν μάλιστα κοινοποιηθεί στην επίσημη σελίδα του τμήματος από τον επίσημο λογαριασμό της Ελληνικός Χρυσός στο Facebook. Με αυτή μας την επιστολή θέλουμε να σας εκφράσουμε την απογοήτευση μας και να σας γνωστοποιήσουμε την διαφωνία και αντίθεσή μας σε αυτή σας την ενέργεια.
Ξεκινώντας, θα θέλαμε να υπογραμμίσουμε ότι σε επίπεδο αρχής θεωρούμε ότι οι εκπαιδευτικές εκδρομές είναι αναπόσπαστο κομμάτι της εκπαιδευτικής διαδικασίας αναφορικά με την επιστήμη μας, απαραίτητες για κάθε φοιτητή. Ταυτόχρονα, θεωρούμε πως η εκμετάλλευση των ορυκτών πόρων μπορεί να προσφέρει στη χώρα μας μεγάλα οφέλη. Σε καμία περίπτωση δεν τοποθετούμαστε a priori και γενικώς αντίθετοι σε κάθε εκμετάλλευση. Θεωρούμε όμως ότι η βασική προϋπόθεση είναι ότι οι φυσικοί πόροι θα πρέπει εκμεταλλεύονται με γνώμονα το κοινό καλό της χώρας, δηλαδή προς το συμφέρον του κοινωνικού συνόλου και των πολιτών της χώρας και της τοπικής κοινωνίας. Εδώ υπάρχει μια ιδιαίτερη περίπτωση που αφορά στην συγκεκριμένη εξόρυξη και τις εργασίες της Ελληνικός Χρυσός, μια κατάσταση που έχει ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων εντός και εκτός της χώρας.
Τα κοιτάσματα της Κασσάνδρας βρίσκονται υπό εκμετάλλευση από την εποχή της Μακεδονικής Αυτοκρατορίας. Σήμερα, ανήκουν στην Ελληνικός Χρυσός Α.Ε., εταιρία συμφερόντων της Καναδικής Eldorado Gold και του ΑΚΤΩΡ. Ουσιαστικά, δόθηκαν από το δημόσιο στην εταιρία δωρεάν και με πολύ χειρότερους περιβαλλοντικούς όρους από την προηγούμενη ιδιοκτήτρια εταιρία, την (επίσης Καναδική) TVX Gold. Το γεγονός αυτό της δωρεάν (ουσιαστικά) παραχώρησης από το δημόσιο στην εταιρία αναγνώρισαν και τα ευρωπαϊκά δικαστήρια (στα οποία το Ελληνικό δημόσιο προσέτρεξε ως υπεράσπιση της εταιρίας εναντίον του… εαυτού του! (1)). Ταυτόχρονα, υπάρχουν σοβαρές δημοσιογραφικές έρευνες που αποδεικνύουν ότι τα κέρδη της εταιρίας θα φορολογούνται στο εξωτερικό και ΟΧΙ στην Ελλάδα (2), δικαιώνοντας όσους μιλούν για μια αποικιοκρατικού τύπου εκμετάλλευση.
Η περιβαλλοντική καταστροφή
Η περιβαλλοντική καταστροφή στην περιοχή είναι δεδομένη και δεν αμφισβητείται από κανέναν, αν και υποβιβάζεται από την εταιρία που θεωρεί ότι θα μπορέσει να αποκαταστήσει το περιβάλλον. Παράλληλα, ανεξάρτητοι οργανισμοί και ιδρύματα όπως το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (3) και το ΤΕΕ μιλούν αφενός για επιπτώσεις που δεν αναφέρονται καν στην ΜΠΕ της εξόρυξης (όπως την αέρια τοξική ρύπανση) ενώ αφετέρου καθιστούν σαφές ότι η καταστροφή θα είναι τεράστια και μη αναστρέψιμη. Τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις έχουμε ήδη αρχίσει να τις βλέπουμε, όπως την μετατροπή τεράστιων δασικών εκτάσεων σε κρανίου τόπο, σοβαρές επιπτώσεις σε επιφανειακά και υπόγεια ύδατα (4, 5), ατυχήματα (6) και μόλυνση της θάλασσας της περιοχής. Ακόμα και το επιχείρημα περί «θέσεων εργασίας» πέφτει στο κενό, καθώς μιλάμε για ολοκληρωτική καταστροφή και ερήμωμα μιας πολύ πλούσιας και όμορφης περιοχής με γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία και τουρισμό, η εξαφάνιση των οποίων θα κοστίσει πολύ περισσότερες θέσεις εργασίας από όσες θα προσφέρει η εξόρυξη.
Ταυτόχρονα, οι τοπικές κοινωνίες έχουν ξεσηκωθεί προσπαθώντας να προστατέψουν τον τόπο τους. Οι διαμαρτυρίες τους αντιμετωπίζονται με ωμή αστυνομική βία (7, 8). Ολόκληρα χωριά έχουν χαρακτηριστεί σαν εγκληματικές οργανώσεις και εκατοντάδες κάτοικοι σύρονται στα δικαστήρια ως “τρομοκράτες”, αντιμέτωποι με βαριές ποινές φυλάκισης. Στα μεγάλα ΜΜΕ της χώρας βέβαια μπορεί κάποιος να ακούσει αποκλειστικά και μόνο την άποψη της εταιρίας και των υποστηρικτών της, ενώ οι κάτοικοι που αντιδρούν έχουν πλήρως αποκλειστεί από τον δημόσιο διάλογο. Παρόλα αυτά, τις αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών στηρίζουν περιβαλλοντικές οργανώσεις, κόμματα, οργανώσεις πολιτών κτλ τόσο εντός όσο και εκτός της χώρας.
Η Ελληνικός Χρυσός τα τελευταία χρόνια προσπαθεί να καλύψει τις δραστηριότητές της πίσω από ένα προσωπείο “εταιρικής ευθύνης” και “προσφοράς”. Αυτό το κάνει μοιράζοντας αφειδώς χορηγίες, συμμετέχοντας σε κοινωνικά δρώμενα και στηρίζοντας διάφορους σκοπούς με δωρεές και παροχές. Δεν είναι λίγες οι φορές που χορηγίες της έχουν απορριφθεί από συλλόγους και αθλητικά σωματεία ακριβώς λόγω των πρακτικών της εταιρίας, με αποτέλεσμα η προσπάθεια “χτισίματος” ενός καλού εταιρικού προφίλ να πέφτει στο κενό. Παρόλα αυτά, η εταιρία επιμένει, καθώς αντιλαμβάνεται την τεράστια σημασία που έχει η δημόσια εικόνα της. Για όλους τους παραπάνω λόγους, απογοητευθήκαμε μαθαίνοντας για την επίσκεψη στα Μεταλλεία Κασσάνδρας. Από πλευράς της εταιρίας, η επίσκεψη της σχολής είναι μια ιδανική ευκαιρία για πολυπόθητες δημόσιες σχέσεις και για “νομιμοποίηση” των ενεργειών της. Είμαστε βέβαιοι ότι σε επίπεδο καθαρής γνώσης, η επίσκεψη ήταν ωφέλιμη για τους φοιτητές και συναδέλφους μας. Είμαστε όμως επίσης βέβαιοι ότι είναι πολύ πιο ωφέλιμη για την εταιρία η οποία ψάχνει απεγνωσμένα τρόπους να βελτιώσει το πρόσωπο της και να κρύψει την καταστροφή που θα προκαλέσουν οι δραστηριότητές της.
Το τμήμα και το κοινωνικό συμφέρον
Όλοι εμείς που υπογράφουμε αυτό το γράμμα, αποφοιτήσαμε από το τμήμα Γεωλογίας. Το τμήμα αυτό το αγαπήσαμε, ο καθένας με τον τρόπο του. Συνδέσαμε μαζί του τα φοιτητικά μας χρόνια, την ενηλικίωση μας, την πνευματική μας ανάπτυξη. Ακριβώς για αυτόν τον λόγο δεν θέλουμε να βλέπουμε το τμήμα (έστω και ακούσια, έστω και με καλές προθέσεις) να σχετίζεται με ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα που λαμβάνουν χώρα σε αυτόν τον τόπο και να προσφέρει (ξαναλέμε, έστω και με καλές προθέσεις) την στήριξη του σε αυτή την καταστροφή. Η γνώση που παράγει και μεταδίδει το τμήμα (και κάθε τμήμα) συνοδεύεται από έναν ηθικό κώδικα, αλλιώς δεν παράγουμε επιστήμονες αλλά τεχνοκράτες, ανθρώπους που μετρούν τα πάντα με το χρήμα ασχέτως των επιπτώσεων στο κοινωνικό σύνολο. Η χρησιμότητα που έχουμε και πρέπει να έχουμε σαν επιστήμονες, είναι ακριβώς προς αυτό το κοινωνικό σύνολο, όχι προς το ιδιαίτερο συμφέρον του κάθε επενδυτή.
Για αυτόν τον λόγο, θεωρούμε ότι θα ήταν καλύτερο να μην επαναληφθεί η συγκεκριμένη εκπαιδευτική εκδρομή όπως επίσης και να σταματήσουν οι όποιες πιθανές διασυνδέσεις του τμήματος με την εταιρία. Όσο και αν είναι δύσκολοι οι καιροί, όσο και αν είναι θετικό το τμήμα να προσπαθεί να προσφέρει επαγγελματικές διεξόδους στους φοιτητές του, υπάρχουν κάποιες κόκκινες γραμμές που δεν πρέπει να ξεπερνιούνται. Σε περιπτώσεις δημοσίου συμφέροντος, το τμήμα οφείλει να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή και, με όπλο την γνώση, να υπερασπίζεται το κοινωνικό συμφέρον και να ανοίγει δρόμο για την συνολική πρόοδο της χώρας.
Είναι, άλλωστε, αυτό που ο καθένας από εμάς υποσχέθηκε, την μέρα εκείνη που το ίδιο το τμήμα μας αποχαιρετούσε παραδίδοντας μας το πτυχίο: “να γίνω χρήσιμος σ’ όλους εκείνους που θα έχουν ανάγκη τη δική μου βοήθεια και να συντελώ πάντοτε προς την ειρήνη και την αγαθότητα των ηθών για κάθε κοινωνία ανθρώπων, βαδίζοντας το σωστό δρόμο της ζωής, με οδηγό την αλήθεια και το δίκαιο και αναδεικνύοντας τη ζωή μου σε πρότυπο αρετής υπό το φώς της Σοφίας.”»
(1) Το Ευρωπαϊκό δικαστήριο αναγνωρίζει ότι ξεπουλήθηκαν τα μεταλλεία στην Ελληνικός Χρυσός, TVXS, 09/12/2015
(2) Το ριφιφί της Eldorado Gold: Από την Ελλάδα στα Μπαρμπέιντος μέσω Ολλανδίας, The Press Project, 05/12/2014
(3) Εισήγηση Συμβουλίου Περιβάλλοντος ΑΠΘ για τη μεταλλευτική δραστηριότητα στη Βόρεια Χαλκιδική, 27/2/2013
(4) Στο φράγμα Μεγάλης Παναγίας δεν υπάρχει πια νερό, Tetartopress.gr, 24/5/2017
(5) Χαλκιδική: Μολυσμένο από αρσενικό όλο το υδατικό υποσύστημα του Νεοχωρίου (Έγγραφο της Διεύθυνσης Υδάτων), Alterthess.gr, 28/9/2014
(6) Τοξικό ατύχημα της Ελντοράντο στη Ρεντίνα, Νews247.gr, 13/10/2013
(7) Εισβολή αστυνομικών σε σπίτια στην Ιερισσό, Ελευθεροτυπία, 10/4/2013
(8) ΜΑΤ πέταξαν δακρυγόνα σε σχολείο της Ιερισσού! News.gr, 07/03/2013
