Σχολιασμός-Επιμέλεια: Γιώργος Παπαϊωάννου
Άκρως ενδιαφέροντα είναι τα ευρήματα δύο πρόσφατων ερευνών σχετικά με τη στάση της κοινής γνώμης απέναντι στο Ουκρανικό και τις εξελίξεις που συνδέονται με αυτό. Πρόκειται για έρευνες που δημοσιοποιήθηκαν τον Απρίλιο από τις εταιρίες aboutpeople και Public Issue. Η πρώτη διενεργήθηκε στις 27 και 28 Μαρτίου σε δείγμα 822 ατόμων (για λογαριασμό του news247) και η δεύτερη μέσα στον Απρίλιο σε δείγμα 1.000 ατόμων. Ας δούμε κατευθείαν μερικά από τα πιο σημαντικά εξαγόμενα των δύο δημοσκοπήσεων.
Κλιμακούμενη ανησυχία
Όπως είναι προφανές, οι πολίτες είναι ιδιαίτερα ανήσυχοι για τον πόλεμο στην Ουκρανία και τις συνέπειές του, με ένα 87% να δηλώνει ότι ανησυχεί πολύ ή αρκετά. Μάλιστα ένα 35% βλέπει πιθανή μια παγκόσμια σύρραξη, ενώ τον Δεκέμβριο του 2021 το ποσοστό αυτό ήταν μόλις 13% (από την έρευνα της aboutpeople).
Στάση Ρωσίας, Ουκρανίας, Δύσης
Ιδιαίτερα αρνητικές είναι οι γνώμες των Ελλήνων σχετικά με τις δυνάμεις που εμπλέκονται στο Ουκρανικό. Συγκεκριμένα, αρνητικά κρίνει το 79% τη στάση της Ρωσίας, το 67-69% των ΗΠΑ και ΝΑΤΟ, το 62% της Γερμανίας και το 57% τη στάση της Κίνας. Ακόμα, επικριτικό είναι το 58% για τη στάση της Ε.Ε. αλλά και το 51% για την κυβέρνηση της Ουκρανίας. Μόνο η Γαλλία διασώζεται αφού είναι η μόνη δύναμη της οποίας τη στάση οι περισσότεροι (55%) αντιμετωπίζουν θετικά (στοιχεία aboutpeople, ΠΙΝΑΚΑΣ 1).
Για τον Πούτιν αρνητική γνώμη έχει το 74% (ίδιο ποσοστό και οι δύο εταιρίες). Σύμφωνα με την έρευνα της Public Issue, για τον Ζελένσκι 68% των πολιτών έχουν αρνητικές γνώμες (63% για την aboutpeople) από 56% τον Μάρτιο, ενώ και τον Μπάιντεν το 69% τον αντιμετωπίζει αρνητικά από 60% έναν μήνα νωρίτερα (ΠΙΝΑΚΑΣ 2).
Ακόμα, σε σχέση με το ποια χώρα «έχει το δίκιο με το μέρος της», το 40% απαντάει η Ουκρανία και το 21% η Ρωσία, με το 34% να επιρρίπτει ευθύνες και στις δύο κυβερνήσεις (στοιχεία aboutpeople).
Κυβέρνηση, κόμματα, στάση Ελλάδας
Πάμε τώρα στη στάση της ελληνικής κυβέρνησης και των μεγαλύτερων κομμάτων. Σύμφωνα με την Public Issue, ενώ τον Μάρτιο το 68% έβλεπε αρνητικά την πολιτική της κυβέρνησης στα θέματα του πολέμου, το ποσοστό αυτό σκαρφάλωσε στο 74% τον Απρίλιο. Σύμφωνα και με την άλλη εταιρία (aboutpeople, ΠΙΝΑΚΑΣ 3), μόνο το 26% των ερωτώμενων αξιολογεί θετικά τη στάση της ελληνικής κυβέρνησης στο θέμα του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας. Αλλά και τη στάση του ΣΥΡΙΖΑ και του ΚΙΝΑΛ, θετικά τις κρίνει μόλις το 20% και 19% αντίστοιχα.
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το στοιχείο που προκύπτει σε σχέση με τη στάση που «πρέπει να κρατήσει η Ελλάδα» και δείχνει τα εξής: Το 20% (από 26% τον Μάρτιο) λέει να πάρει η Ελλάδα το μέρος της Ουκρανίας, το 4% της Ρωσίας, ενώ το 71% (από 65%) υποστηρίζει ότι η χώρα πρέπει να κρατήσει μια «ουδέτερη στάση» (Public Issue, ΠΙΝΑΚΑΣ 4).
Ελληνοτουρκικά, ΗΠΑ και Ευρώπη
Σχετικά με το ποιος μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας επωφελείται περισσότερο από τις εξελίξεις, το 67% λέει η Τουρκία και μόλις 7% η Ελλάδα (ΠΙΝΑΚΑΣ 5). Σε ένα γενικότερο θέμα τώρα, εντελώς αρνητική είναι η γνώμη των πολιτών για την πολιτική των ΗΠΑ στα ελληνοτουρκικά, αφού το 79% δηλώνει δυσαρεστημένο από τη στάση τους (στοιχεία Public Issue).
Τέλος, παρόλο που οι περισσότεροι βλέπουν αρνητικά τη στάση της Ε.Ε., όταν ρωτιούνται ποια συμμαχία πρέπει να βλέπει προνομιακά η χώρα, 51% απαντά «τη συμμετοχή στην Ε.Ε.», 13% βλέπει προς τη Ρωσία και μόλις 10% θέλει «προνομιακή σχέση με τις ΗΠΑ» (στοιχεία aboutpeople).
Σκέψεις, εξαγόμενα και συμπεράσματα
Τα παραπάνω είναι μόνο κάποια στοιχεία δύο ερευνών, ούτε θέσφατα είναι ούτε μονοσήμαντη ερμηνεία επιδέχονται. Δεν θα κινδύνευε όμως κάποιος να πέσει πολύ έξω, αν θεωρούσε ότι έτσι χοντρικά είναι τα πράγματα μέσα στην ελληνική κοινωνία, ότι δηλαδή σε ένα τέτοιο φάσμα κινούνται οι γνώμες των πολιτών για το θέμα του πολέμου και όσων φέρνει μαζί του.
Μια πρώτη σκέψη είναι ότι η στάση του ελληνικού λαού στο συγκεκριμένο θέμα είναι αρκετά σύνθετη. Η μεγάλη πλειονότητα, ούτε τοποθετείται μονοσήμαντα σε μια φιλοδυτική και «αντιρωσική» κατεύθυνση, ούτε παίρνει μια στάση φιλική προς τις επιλογές Πούτιν, ειδικά μάλιστα ως προς την απόφαση της εισβολής στην Ουκρανία.
Είναι σαφές, και όχι μόνο από αυτές τις έρευνες, ότι οι Έλληνες δεν έχουν καταπιεί αμάσητη τη δυτική προπαγάνδα, δεν θεωρούν ότι το πρόβλημα είναι ο φιλοπόλεμος Πούτιν που προσγειώθηκε σε έναν ειρηνικό κόσμο. Στο θέμα αυτό υπάρχει άλλωστε αρκετή εμπειρία από την πρόσφατη ιστορία της περιοχής. Την ίδια στιγμή, οι πολίτες αισθάνονται αλληλεγγύη προς τον πληττόμενο λαό, συμπαραστέκονται όπως μπορούν, και καταλαβαίνουν ότι μια ολόκληρη χώρα θυσιάζεται στον βωμό της γεωπολιτικής.
Ας συγκρίνουμε τη σημερινή στάση του ελληνικού λαού με αυτήν, για παράδειγμα, στον πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία. Τότε το 95% ήταν ενάντια στην εισβολή του ΝΑΤΟ. Και τώρα το ποσοστό καταδίκης της ρωσικής εισβολής (και όχι… ειδικής επιχείρησης) είναι πολύ μεγάλο. Την ίδια ακριβώς στιγμή, οι πιο πολλοί αντιλαμβάνονται ότι το παιχνίδι που παίζεται είναι πιο χοντρό και οι εμπλεκόμενοι είναι περισσότεροι. Οι εμπρηστές, αυτοί που θέλουν τον πόλεμο και το άπλωμά του, δεν είναι μόνο οι επιτιθέμενοι. Θα λέγαμε λοιπόν ότι σε γενικές γραμμές ο κόσμος στην Ελλάδα, ενώ καταδικάζει τη ρωσική εισβολή, δεν συστρατεύεται σε καμιά περίπτωση με το κυρίαρχο δυτικό μπλοκ. Αυτό ας το κρατήσουμε.
Η στάση αυτή είναι απολύτως συμβατή με την αρνητική γνώμη για την πολιτική της κυβέρνησης. Οι περισσότεροι έχουν συναίσθηση ότι το πράγμα ζορίζει και ότι οι κυβερνώντες με τη στάση τους εμπλέκουν την Ελλάδα στο πολεμικό κλίμα με τρόπο επικίνδυνο, ραγιάδικο και εντελώς ανεύθυνο.
Προσοχή: Οι Έλληνες δεν αδιαφορούν για την εισβολή ενός ισχυρού κράτους σε ένα πιο αδύναμο προκειμένου να μην ακριβύνει κι άλλο η βενζίνη ή μη χάσουμε τους τουρίστες από τη Ρωσία. Αυτή η «πονηρή» ερμηνεία δεν έχει καμιά βάση και λογική. Αν μάλιστα δει κανείς τη στάση του λαού σε άλλες περιπτώσεις θα το διαπιστώσει. Το αίτημα «ουδετερότητας» που φαίνεται ότι είναι πλειοψηφικό δεν σημαίνει «να μην ανακατευτούμε» ή «να καλύψουμε τον πισινό μας». Για όποιον θέλει να δει στην ουσία, παραπέμπει σε μια πιο αδέσμευτη και φιλειρηνική πολιτική, με σκοπό την απαραίτητη ανάκτηση βαθμών κυριαρχίας της χώρας.
Αρνητικοί όμως είναι οι περισσότεροι και απέναντι στη στάση των άλλων «μεγάλων» κομμάτων. Αντιλαμβάνονται ότι οι πολιτικοί παράγοντες περί άλλων τυρβάζουν, ότι κανείς δεν έχει μια πραγματική εναλλακτική πολιτική και δεν νοιάζεται για μια διέξοδο. Στο θέμα αυτό, θα λέγαμε ότι ο «Κανένας» ξανακάνει την εμφάνισή του, γεγονός που παρατηρείται γενικότερα με την πτώση της δημοτικότητας της Ν.Δ. και της έλλειψης εμπιστοσύνης στην αντιπολίτευση.
Τέλος, κάποιες παρατηρήσεις για ευρύτερα θέματα. Ο «αντιαμερικανισμός» παραμένει ζωντανός σε μεγάλο βαθμό, δεν έχει ξεριζωθεί παρά τις υπερπροσπάθειες. Ειδικά στα ελληνοτουρκικά αυτό είναι σαφές, αλλά και ως προς το ψυχροπολεμικό κλίμα. Δεύτερον, ο κόσμος δεν είναι φυσικά «χαζός» και παρά το μασάζ εδώ και χρόνια περί «απομόνωσης της Τουρκίας», «αναβάθμισης της Ελλάδας» κ.λπ., καταλαβαίνει τι παίζεται στα θέματα του Αιγαίου και έχει συναίσθηση των κινδύνων και του πώς κινείται κάθε δύναμη. Τρίτον, αυτή η συναίσθηση οδηγεί και στην αναζήτηση κάποιων «ρεαλιστικών» συμμαχιών. Χωρίς να το αξιολογούμε αυτή τη στιγμή, οφείλουμε να παρατηρήσουμε ότι αυτό είναι φανερό π.χ. στα θέματα της Ευρώπης ή της Γαλλίας, το βλέπουμε μάλιστα και σε άλλα θέματα. Θα έπρεπε να προβληματίσει και να οδηγήσει σε πιο «ποιοτικές» απαντήσεις.
Θα λέγαμε λοιπόν συμπερασματικά ότι σε μεγάλο βαθμό ο ελληνικός λαός δεν είναι εγκλωβισμένος στις στρατοπεδεύσεις που εμφανίζονται να μονοπωλούν. Δεν παίρνει μια «οπαδική» στάση απέναντι ούτε στο εγχώριο σκηνικό (Μητσοτάκης – Τσίπρας) ούτε στο διεθνές (Δύση – Ρωσία). Ειδικά στο δεύτερο αυτό επίπεδο, μπορούμε να καταλάβουμε ότι ο κόσμος δεν πιστεύει ότι η ειρήνη ή η χώρα θα δικαιωθούν ούτε από τα «περιστέρια του ΝΑΤΟ» που θα τσακίσουν τον Πούτιν, ούτε από τη «νίκη στα όπλα της Ρωσίας» που θα λύσει όλα τα θέματα…
Η στάση αυτή έχει κι άλλες παραμέτρους, μπορεί να αναλυθεί και με άλλες ευκαιρίες, δεν ενδείκνυται για εύκολες λύσεις και μηχανιστικά συμπεράσματα, αλλά σίγουρα κάνει την όποια συζήτηση πιο πραγματική και ενδιαφέρουσα.
