του Βαγγέλη Πισσία*
Ένα μόνον είναι το θέμα της οικτρής πολιτικής, κοινωνικής και πολιτισμικής επικαιρότητας που θα ακροθιγεί στο σύντομο αυτό περί την κοινωνική μας ηθική κείμενο. Θέμα πιθανόν ήσσονος σημασίας, συγκρινόμενο με τα μεγαθέματα που καλείται να αντιμετωπίσει η καλπάζουσα προς το άγνωστο, με βάρκα τις ψευδαισθήσεις της, μετανεωτερική ανθρωπότητα. Με τη χώρα μας να σύρεται, εκούσα-άκουσα, σε ετούτη την ιδανική αυτοχειρία.
Θέμα της εβδομαδιαίας επικαιρότητας η ιδιαίτερα έντονη, όμως απολύτως φυσιολογική χιονόπτωση, για την οποία το κριτικό μας σχόλιο θα είναι μερικών μόνο γραμμών. Όπου ιδιαίτερα έντονη χιονόπτωση, πρωτογενώς ένοχη για την πρόσφατη κοινωνική και πολιτική δοκιμασία της χώρας, είναι μια ατμοσφαιρική κατακρήμνιση (έτσι λέγεται, και έχει την σημασία του ο όρος κατακρήμνιση…)[1], μεγάλης έντασης, που σε μικρό χρονικό διάστημα δημιουργεί, συσσωρεύει και ρίχνει στο έδαφος σημαντική ποσότητα χιονιού. Βέβαια το φαινόμενο της ατμοσφαιρικής κατακρήμνισης, που ευτυχώς συμβαίνει και στη χώρα μας, αποτελεί πιθανό φυσικό φαινόμενο –άρα όχι κάποιο απίθανο συγκλονιστικό συμβάν– το οποίο με απλές στατιστικές μεθόδους πιθανολογείται, και με ικανή ακρίβεια προβλέπεται… Τούτο το γνωρίζουν προφανώς, από αμνημονεύτων χρόνων μάλιστα, τόσο η κάθε πολιτεία όσο και οι πολίτες της. Μπορούμε συνεπώς να υποθέσουμε πως εν προκειμένω κανείς παθός δεν είναι αθώος.
Η πολιτεία, που συγκέντρωσε στο όνομα της παθούσας κυβέρνησης, του κρατικού μηχανισμού και της κατασκευαστικής-διαχειριστικής εταιρείας την μήνιν των οδυνηρά παθόντων πολιτών, της οργισμένης αξιωματικής και λοιπής πολιτικής αντιπολίτευσης, ζητά συγνώμη ταπεινά και καλείται να απολογηθεί αντεπιτιθέμενη… Το θέαμα «εμείς έτσι, εσείς αλλιώς, μα δεν ντρέπεστε» κ.λπ. θα παρακολουθήσουν οι πολίτες από τις τηλεοράσεις τους. Το αποτέλεσμα, όσον αφορά την κοινοβουλευτική ευστάθεια, αναμενόμενο. Όσον αφορά όμως στις εντυπώσεις, αυτές θα αποτυπωθούν στα γκάλοπ, λίγο πάνω, λίγο κάτω, μία περίπου από τα ίδια, πλην όσων αφορούν στο, αναδυόμενο από την πολιτική μας λήθη, προσεκτικής λαλιάς ΚΙΝΑΛ-ΠΑΣΟΚ…
ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΟΜΩΣ στο καίριο και ουσιώδες ερώτημα τι έφταιξε και «τις πταίει» για το σημαντικό πλήγμα από τη χιονόπτωση στην Αττική την περασμένη Δευτέρα, μπορώ να πω με κάθε εντιμότητα, και με την αγνή διάθεση εφόσον διαψευστώ να κάψω τα πτυχία μου, ότι:
α) Δεν φταίει η δια πάσαν νόσον αναφερόμενη κλιματική αλλαγή, ανεξαρτήτως γνώμης για το «ποιοι και πώς» την επηρεάζουν. Δεν γράφω τη λέξη «προκαλούν»: πολύ μονοσήμαντη, υπεραπλουστευτική «αιτιότητα» δηλοί αυτός ο πονηρός όρος. Ανήκω σε εκείνους που αναγνωρίζουν το δικαίωμα στο κλίμα της Γης, από γενέσεώς της, κατά κανόνα να αυτομεταβάλλεται στο πλανητικό της σύστημα ανεξάρτητα από την ενσυνείδητη απληστία ή την ανοησία του επ’ αυτής εγκληματούντος ανθρώπου[2].
β) Δεν φταίει σε αξιόλογο βαθμό ούτε η έλλειψη μηχανημάτων, αλλά η απουσία ορθολογικής και κοινωνικο-πολιτικά περιεκτικής χρήσης των ανά την επικράτεια υπαρχόντων (εν αφθονία μάλιστα) κάθε λογής χωματουργικών μηχανημάτων… Δεν διανύουμε ιστορική φάση κατά την οποία να μπορούν κοινωνικο–πολιτικά να ευδοκιμήσουν σοβχοζιακού τύπου δομές, τάδε έφη τέλος πάντων ο παγκόσμιος λαός… Δεν φταίει συνεπώς ούτε η έλλειψη κεντρικού δημόσιου οργανισμού ο οποίος να κατέχει και να διαχειρίζεται αυτού του είδους τα μηχανήματα για την αντιμετώπιση παρόμοιων καιρικών φαινομένων, παρά μόνον η αποκεντρωμένη κατοχή και ευέλικτη συμπληρωματική διαχείριση μικρού στόλου ειδικών μηχανημάτων. Τα υπόλοιπα μπορούν να καλύπτονται με κατάλληλες συμβάσεις υποκείμενες σε έλεγχο και, γιατί όχι, σε κρίσιμες ώρες, σε προσχεδιασμένες επιτάξεις.
Για το σημαντικό πλήγμα από τη χιονόπτωση στην Αττική δεν φταίει σε αξιόλογο βαθμό ούτε η έλλειψη μηχανημάτων, αλλά η απουσία ορθολογικής και κοινωνικο-πολιτικά περιεκτικής χρήσης των ανά την επικράτεια υπαρχόντων…
Επ’ ευκαιρία να ειπωθεί πως το επιχείρημα αυτό καλλιεργεί πονηρό κλίμα και απλά οδηγεί στην επιβάρυνση των δημόσιων προϋπολογισμών, προσφέροντας άλλοθι στη δημιουργία μεγάλου τζίρου αγορών, συνοδευόμενων από απλόχερη διασπορά προμηθειών, «μιζών» προς επιτηδείους δηλαδή… Όσο για το αλάτι, στην ευλογημένη χώρα της μέγιστης ευρωπαϊκής ακτογραμμής, η έλλειψη διαθέσιμων αποθεμάτων αποτελεί βαριά ευθύνη της κάθε μορφής και βαθμίδας, κρατικής και τοπικής, διοίκησης…
γ) Φταίει βέβαια κάτι για τις πληγές που μας προκάλεσε μια ιδιαίτερα έντονη χιονόπτωση, δεν οφείλεται όμως στο κακό το ριζικό μας αυτό, και τούτο που φταίει είναι το μονίμως ελλείπον σχέδιο. Όχι βέβαια το οποιοδήποτε σχέδιο, αλλά το καλοχτισμένο, από τα πάνω και από τα κάτω, το βαθιά και σε κάθε φάση εκπόνησής του συμμετοχικό, όπως λέγαμε με έμφαση εδώ και πολλές δεκαετίες, το ολοκληρωμένο σχέδιο κινητοποίησης υλικοτεχνικών μέσων και προπαντός ανθρώπινων παραγόντων, το εν κατακλείδι σχέδιο προγραμματισμού άμεσων και μεσο-μακροπρόθεσμων δράσεων… Ένα τέτοιο σχέδιο, σύμφωνα με τη ζώσα εμπειρία της εφαρμογής του σε χώρες του λεγόμενου τρίτου κόσμου, και μετά λόγου γνώσεως, στηρίζεται στην κινητοποίηση, με λίγα μέσα, με κατά βάση συμμετοχική οργάνωση-εκπαίδευση, με ασκήσεις ετοιμότητας του απειλούμενου πληθυσμού, με από τα κάτω χτισμένο απλό σχέδιο δράσεων. Αλλά, προπαντός, με αίσθημα ευθύνης, με ευψυχία και καλλιέργεια της κοινωνικής εμπιστοσύνης.
Για τούτο το ελλείπον σχέδιο, πταίουν βέβαια οι γνωστοί κρινόμενοι, οι του κράτους ταγοί, αλλά επίσης και οι εντέχνως ή απαθώς υποκρινόμενοι, που αρνούνται να εμπλακούν στην αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών και να συμβάλουν με τη δική τους πολιτική, κοινωνική και προσωπική ευθύνη.
ΚΙ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ στους κρατικούς ταγούς, στους νυν και πρώην και αυριανούς κυβερνήτες, αλλά και σε εκείνους που σπεύδουν να διοικήσουν δήμους, ο καταλογισμός της διοικητικής ευθύνης τους έγκειται στη σκόπιμη αδρανοποίηση και απενεργοποίηση των πολιτών, στην αλλοτρίωση και μετατροπή τους σε πολιτικο-κοινωνικά αδιάφορους απαθείς καταναλωτές, ενόσω οι ίδιοι διαχειρίζονται τις κρίσεις αρεσκόμενοι σε ρητορείες και σε λόγια-παρόλες προς το πλήθος των εκλογικών τους πελατών. Όσον αφορά στους υποτυπώδεις σχεδιασμούς τους, αυτοί συνίστανται σε απλές αντιγραφές εγχειριδίων που μοντάρονται με τρόπο ώστε να εξυπηρετήσουν εύνοιες προς τους εντολοδόχους τους στις κατεστημένες, όσο και δύστροπες-ανταγωνιστικές και δυσκίνητες κρατικές γραφειοκρατίες.
Όσον αφορά ωστόσο τους κατ’ επίφαση πολίτες, τους ιδιώτες που πλειοψηφούν στην παρακμιακή ετούτη εποχή, αυτούς που μονίμως καθυβρίζουν αυτούς προς τους οποίους καταφεύγουν αναμένοντας έλευση του Γκοντό προκειμένου να διασωθεί και μακροημερεύσει η όση-όση ύπαρξή τους, ουδέν σχόλιο;
Προς αυτούς που απομακρύνονται από την κοινωνική ηθική, ανάγοντας την ατομικότητα και τον εγωκεντρισμό τους σε κάθε λογής μικρο-δικαίωμα, είτε πρόκειται για το δικαίωμα να διατηρήσουν την αυτοκινητολαγνεία τους, ακόμη και όταν η φύση τούς προειδοποιεί για το ζωογόνο ξέσπασμά της, είτε πρόκειται για το ηλίθιο δικαίωμα να κινηθούν εποχούμενοι-καμαρωτοί αρνούμενοι να χρησιμοποιήσουν το στοιχειώδες μέτρο πρόληψης, ένα ζευγάρι αλυσίδες, γενόμενοι αιτία να δεινοπαθήσει ο όποιος συμπολίτης τους, είτε αυτοί που παράτησαν το αυτοκίνητό τους και έφευγαν «ο σώζων εαυτόν σωθήτω» μη ρίχνοντας ούτε ματιά στο διπλανό τους αυτοκίνητο και στο ποιος, σε ποια κατάσταση, βρισκόταν σε αυτό, προς αυτούς όλους ουδείς ψόγος;
Η Δημοκρατία του καιρού μας χρεοκόπησε. Ένα κοινοβούλιο καπηλείας του δημόσιου συμφέροντος, με ασκούμενους στη θεατρική πρόζα, απομένει. Μια δημοκρατία συνανθρωπική, συμμετοχική, κοινωνική, με τους πολίτες ατομικά και κοινωνικά υπεύθυνους και αλληλέγγυους, όπως περιγράφονται σε εμπνευσμένα κείμενα ενός, πέντε, δέκα, είκοσι και πλέον αιώνων πριν από το πενιχρό μας σήμερα, θα μπορούσε να είναι μια καινούρια αληθινή δημοκρατία, με όλα τα παρόντα συνώνυμά της απλώς έπεα πτερόεντα.
* Ο Βαγγέλης Πισσίας είναι καθηγητής Διαχείρισης Υδατικών Πόρων και Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων.
[1] Κατακρήμνιση και όχι ομαλή διάστρωση όπως θα θέλαμε ίσως… η εποχή των άκρων συναντάται όλο και συχνότερα με την εποχή των χλιαρών αντιδράσεων και συμπεριφορών.
[2] Επηρεάζει συνεπώς η θέση μας, αλλά δεν δημιουργεί ούτε προκαλεί… η ελληνική γλώσσα ευτυχώς δεν ακολουθεί ανόητα την ιδεολογική επικαιρότητα.
