του Γιάννη Καρλιάμπα*
Στις 7 Σεπτεμβρίου ο κ. Μητσοτάκης δήλωσε ότι «επιστρέφουμε στην αρχική λύση για το σταθμό (Βενιζέλου) – με απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιολογικών ευρημάτων».
Έτσι, ο ίδιος ο πρωθυπουργός επανέφερε στην επικαιρότητα ένα ζήτημα που πριν από λίγα χρόνια είχε απασχολήσει και –κατά τη γνώμη μας– είχε τελικά ενώσει την κοινωνία της Θεσσαλονίκης, που αναγνώρισε τη σπουδαιότητα –όχι μόνο αρχαιολογική– των ευρημάτων και την αναγκαιότητα της κατά χώραν διατήρησής τους.
Η πρωθυπουργική ανακοίνωση, όπως ήταν αναμενόμενο, προκάλεσε άμεσες αντιδράσεις. Συσπειρώθηκαν και ανέλαβαν πρωτοβουλίες για τη στήριξή της σημαντικοί παράγοντες, όπως ο δήμαρχος και ο περιφερειάρχης και ο νέος πρόεδρος της Αττικό Μετρό, ως γνωστόν όλοι προερχόμενοι από τον πολιτικό χώρο της κυβέρνησης. Από την άλλη πλευρά, εκτός από την κινητοποίηση της αρχαιολογικής κοινότητας –ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων εξέδωσε ανακοινώσεις πριν και μετά την εξαγγελία του πρωθυπουργού– ανακοίνωση εξέδωσε και η Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία, ενώ δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία του προηγούμενου δήμαρχου μια κίνηση πολιτών για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η αρχαιολογική κοινότητα –ως όφειλε– αναφέρθηκε στην μεγάλη ιστορική και πολιτισμική αξία των ευρημάτων, ενώ η εμπλοκή μιας κίνησης πολιτών αποδεικνύει στην πράξη την ιδιαίτερη σημασία τους για το παρόν και το μέλλον της πόλης.
Είναι πολύ ενδιαφέρουσα η ένταση της επικοινωνιακής διαχείρισης του ζητήματος από τους νέους ιθύνοντες. Στις επιστημονικά προσανατολισμένες ανακοινώσεις των αρχαιολόγων και σε δηλώσεις του προηγούμενου δημάρχου ότι ο «πρωθυπουργός δεν είναι καλά ενημερωμένος», αντιπαραβάλλονται δηλώσεις για αρχαιολόγους με τη δική τους αίσθηση του χρόνου και για «επαγγελματίες της αντίδρασης». Η αντιμετώπισή τους έχει σαφή εκδικητικά χαρακτηριστικά. Αυτό είναι αναμενόμενο, όταν απέναντί τους βλέπουν πολιτικούς αντιπάλους. Το πρόβλημα είναι ότι απέναντι στις κυβερνητικές επιλογές δεν βρίσκονται η προηγούμενη κυβέρνηση και ο απελθών δήμαρχος, αλλά η κοινωνία της Θεσσαλονίκης. Η κυρίαρχη πολιτική τάξη εκδικείται την κοινωνία της πόλης, επειδή σε κάποια δεδομένη στιγμή οι πολίτες αποφάσισαν να μην αποδεχτούν αυτό που θέλησαν να τους επιβάλουν. Επειδή αποφάσισαν ότι το συλλογικό συμφέρον ήταν πέρα από τον «ρεαλισμό» της εργολαβικής ευκολίας που επέβαλλε την απομάκρυνση των αρχαιοτήτων από τον σταθμό της Βενιζέλου.
Με όλο τον απαραίτητο «ρεαλισμό» και με τον ανάλογο λαϊκισμό προσπαθούν να μας πείσουν ότι η απόσπαση των αρχαιοτήτων είναι προς το οικονομικό μας συμφέρον. Και είναι έτσι, επειδή οι ταγοί μας λένε έτσι. Η απόφαση λήφθηκε, η εξαγγελία έγινε, αλλά δεν κρίθηκε απαραίτητο όλα αυτά να τεκμηριωθούν με οποιοδήποτε τρόπο. Ίσως αυτό συμβαίνει, επειδή γνωρίζουν καλά ότι η απόσπαση και επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων της Βενιζέλου στην παρούσα φάση δεν είναι ούτε φτηνότερη, ούτε γρηγορότερη λύση. Για την υλοποίηση της εγκεκριμένης μελέτης για την κατασκευή του σταθμού, χωρίς την απομάκρυνση των αρχαιοτήτων, έχουν ήδη δαπανηθεί 5.000.000 ευρώ, ενώ οι καθυστερήσεις που θα προκύψουν από την εγκατάλειψή της, θα δώσουν το δικαίωμα στον ανάδοχο του έργου να διεκδικήσει αποζημιώσεις, το ύψος των οποίων δεν γνωρίζουμε πού θα φτάσει.
Γύρω από τον «σταθμό της Βενιζέλου» διακρίνεται ένα πυκνό πλέγμα οικονομικών, πολιτικών και προσωπικών συμφερόντων. Οι –όχι και τόσο– νέοι «φωτισμένοι» ηγέτες αποφάσισαν ότι η επιλογή για την συνύπαρξη των αρχαίων με το μετρό στο σταθμό της Βενιζέλου ήταν μια επιλογή της προηγούμενης πολιτικής ηγεσίας, μετά από την πίεση που άσκησαν «επαγγελματίες ευαίσθητοι» και γραφικοί αρχαιολόγοι, και την εκδικούνται.
Στην ουσία όμως, δεν αντιμάχονται κανένα ΣΥΡΙΖΑ και κανέναν Μπουτάρη. Εκδικούνται την κοινωνία της Θεσσαλονίκης. Τους ανθρώπους που σε μία δεδομένη στιγμή δεν αποδέχτηκαν αυτό που παρουσιάστηκε ως η μοναδική λύση, αλλά εξεγέρθηκαν και διεκδίκησαν τη λύση που αρμόζει στην πόλη και την ιστορία της. Κι ας μην είναι αυτή η πιο βολική για τα εργολαβικά και μικροπολιτικά συμφέροντα.
* Ο Γιάννης Καρλιάμπας Αρχαιολόγος. Πρόεδρος του παραρτήματος Μακεδονίας – Θράκης του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων
