Οι κρυφές πτυχές του αποτυχημένου πραξικοπήματος
Του M.K. Bhadrakumar*
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν, την περασμένη Κυριακή, έκανε κάτι που κανένας άλλος Δυτικός ηγέτης χώρας-μέλους του ΝΑΤΟ σκέφτηκε να κάνει. Τηλεφώνησε στον Τούρκο ομόλογό του, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, για να του εκφράσει τη συμπάθειά του και τις καλύτερές του ευχές για την αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης και της σταθερότητας, το συντομότερο δυνατόν, μετά την απόπειρα πραξικοπήματος, το βράδυ της Παρασκευής.
Αντιθέτως, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Τζον Κέρι έκανε ένα ταξίδι-αστραπή στις Βρυξέλλες για μία συνάντηση, τη Δευτέρα, με τους υπουργούς Εξωτερικών της Ε.Ε., προκειμένου να συζητήσουν την ενιαία τους στάση απέναντι στην κρίση στην Τουρκία. Ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών, Ζαν-Μαρκ Ερό, ήταν φανερά ενοχλημένος πριν από τη συνάντηση, δηλώνοντας ότι έχουν προκύψει «ερωτηματικά» ως προς το κατά πόσον η Τουρκία παραμένει ένας «βιώσιμος» σύμμαχος. Εξέφρασε «υποψίες» σχετικά με τις προθέσεις της Τουρκίας και επέμεινε ότι η ευρωπαϊκή στήριξη στον Ερντογάν απέναντι στο πραξικόπημα δεν πρέπει να αποτελέσει «λευκή επιταγή» για τις διώξεις κατά των αντιπάλων του.
Οι ΗΠΑ εξέφρασαν τη δυσαρέσκειά τους στους τουρκικούς ισχυρισμούς περί αμερικανικού δακτύλου, πίσω από το αποτυχημένο πραξικόπημα. Πράγματι, οι ισχυρισμοί της Τουρκίας δεν έχουν προηγούμενο στην 67χρονη ιστορία του ΝΑΤΟ – ότι δηλαδή ένα μέλος μηχανεύεται αλλαγή καθεστώτος σε ένα άλλο κράτος-μέλος με βίαια μέσα. Είναι ολοφάνερο ότι ΗΠΑ και Τουρκία βρίσκονται πλέον σε τροχιά σύγκρουσης, ως προς την έκδοση του Ισλαμιστή κληρικού Φετουλάχ Γκιουλέν, που ζει εξόριστος στην Πενσιλβάνια και τον οποίο η τουρκική κυβέρνηση έχει κατονομάσει ως τον ιθύνοντα νου πίσω από το πραξικόπημα. Ο Τούρκος πρωθυπουργός, Μπιναλί Γιλντιρίμ, προειδοποίησε ότι η Άγκυρα θα αντιμετωπίσει τις ΗΠΑ ως «εχθρό», σε περίπτωση που καλύψουν τον Γκιουλέν. Οι δραματικές αυτές εξελίξεις καθιστούν εμφανείς τις ρωγμές που προκύπτουν στο σύστημα ασφάλειας της Δύσης.
Είναι ενδιαφέρον ότι μεταξύ των ανώτερων Τούρκων αξιωματικών που κρατούνται, μέχρι στιγμής, περιλαμβάνονται:
Ο διοικητής της αεροπορικής βάσης του Ιντσιρλίκ (και 10 υφιστάμενοι του) όπου είναι εγκατεστημένες ΝΑΤΟϊκές δυνάμεις και είναι αποθηκευμένο το 90% των αμερικανικών τακτικών πυρηνικών όπλων στην Ευρώπη.
Ο αρχηγός στρατού, επικεφαλής των δυνάμεων στα σύνορα Συρίας-Ιράκ.
Ο διοικητής του σώματος στρατού, υπεύθυνος για την ειδική δύναμη κρούσης του ΝΑΤΟ, με βάση την Κωνσταντινούπολη και
Πρώην στρατιωτικοί ακόλουθοι στο Ισραήλ και το Κουβέιτ.
Σίγουρα, ο δείκτης των υποψιών στρέφεται περισσότερο προς τους Αμερικανούς και το ενδεχόμενο να είχαν γνώση για το πραξικόπημα προτού εκδηλωθεί. Δύο αεροσκάφη F-16 και δύο «δεξαμενόπλοια» για την παροχή καυσίμων, εν πτήσει, στους πραξικοπηματίες απογειώθηκαν από το Ιντσιρλίκ.
Όπως είναι φυσικό, η Άγκυρα έχει αντιμετωπίσει με μεγάλο προβληματισμό τη δημιουργία στρατιωτικών βάσεων στη βόρεια Συρία με τη στήριξη τοπικών κουρδικών φυλών, για τις οποίες υποψιάζεται ότι θα αποτελέσουν εφαλτήριο για τη σύσταση ενός «Κουρδιστάν». (Ο σύμβουλος Εξωτερικών Υποθέσεων του ανώτατου ηγέτη του Ιράν, Αλί Ακμπάρ Βελαγιατί, μιας προσωπικότητας με επιρροή στην Τεχεράνη, ισχυρίστηκε την Κυριακή ότι οι ΗΠΑ επιχειρούν να δημιουργήσουν ένα κουρδικό κράτος αποτελούμενο από τμήματα από γειτονικές χώρες που διαθέτουν κουρδικό πληθυσμό, το οποίο θα είναι ένα «δεύτερο Ισραήλ» στη Μέση Ανατολή για την εξυπηρέτηση των περιφερειακών συμφερόντων της Ουάσιγκτον).
Προ ημερών, το πασίγνωστο για τις αποκαλύψεις του σαουδαραβικού «Mujtahid» τάραξε τα νερά με την είδηση ότι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έπαιξαν ρόλο στο πραξικόπημα, φροντίζοντας να κρατήσουν ενήμερη και τη Σαουδική Αραβία. Επίσης, ο ανατραπείς ηγέτης του Κατάρ, Χαμάντ μπιν Καλίφα Αλ-Θανί (στενός φίλος του Ερντογάν), ισχυρίστηκε ότι οι ΗΠΑ και άλλη μία δυτική χώρα (μάλλον η Γαλλία), έστησαν το πραξικόπημα και ότι ήταν αναμειγμένη και η Σαουδική Αραβία. Στο μεταξύ, έχουν διαρρεύσει πληροφορίες στα Μέσα Ενημέρωσης ότι σε κεκλεισμένων των θυρών ενημέρωση στο Ιρανικό Κοινοβούλιο την Κυριακή, ο υπουργός Εξωτερικών Μοχάμεντ Ζαρίφ υπαινίχθηκε ότι υπήρξε ανάμειξη της Σαουδικής Αραβίας και του Κατάρ στο πραξικόπημα.
Το τηλεφώνημα Πούτιν στον Ερντογάν καταγράφει το ενδεχόμενο οι ρωσικές και τουρκικές μυστικές υπηρεσίες να είναι σε επαφή. Οι δύο ηγέτες συμφώνησαν ότι θα συναντηθούν στο άμεσο μέλλον.
Η χρονική στιγμή του πραξικοπήματος -μετά την αποτυχία του αμερικανικού πραξικοπήματος να εγκαθιδρύσει μία ΝΑΤΟϊκή παρουσία στη Μαύρη Θάλασσα και υπό το φως της ρωσο-τουρκικής επαναπροσέγγισης- αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Με τον ίδιο τρόπο, τα σημάδια μιας μετατόπισης στην παρεμβατική πολιτική της Τουρκίας στη Συρία έχουν προκαλέσει εκνευρισμό στις ΗΠΑ και τους περιφερειακούς τους συμμάχους.
Το Ισραήλ, η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ έχουν πολλά να χάσουν αν η Τουρκία δημιουργήσει δεσμούς με τη Συρία, μία προοπτική που θεωρείται πιθανή. Άρα, το να μπει φρένο στις επιδιώξεις του Ερντογάν αναδεικνύεται σε επείγουσα προτεραιότητα για τις χώρες αυτές. Η προοπτική η συριακή κυβέρνηση να ανακτήσει τον έλεγχο των εδαφών της χώρας προκαλεί πονοκεφάλους στο Ισραήλ, το οποίο ελπίζει ότι μία αποδυναμωμένη και κατακερματισμένη Συρία θα είναι προς όφελος του προκειμένου να προσαρτήσει μόνιμα τα κατεχόμενα εδάφη των υψωμάτων του Γκολάν.
Επίσης, η εγκατάλειψη από την Τουρκία της ατζέντας για «καθεστωτική αλλαγή» στη Συρία ισοδυναμεί με γεωπολιτική νίκη για το Ιράν. Αντιθέτως, μία θριαμβευτική και ενδυναμωμένη Χεζμπολά στην περιοχή σημαίνει ότι η συντριπτική της υπεροχή ως προς τη συμβατική στρατιωτική ισχύ θα καταστεί ακόμα πιο αδιάφορη για την αναχαίτιση του κινήματος αντίστασης. Ιδιαίτερης σημασίας είναι η στάση παγερής σιωπής εκ μέρους του Ισραήλ.
Οι ΗΠΑ και οι περιφερειακοί τους σύμμαχοι θα ρίξουν, άραγε, το γάντι ή θα επιδιώξουν να κερδίσουν χρόνο για μία νέα απόπειρα να ανατρέψουν τον Ερντογάν; Αυτό είναι το μεγάλο ερώτημα. Η δημοτικότητα του Ερντογάν έχει πλέον εκτοξευθεί στα ύψη. Απολαμβάνει της εμπιστοσύνης να ολοκληρώσει το ξεκαθάρισμα στις τάξεις των οπαδών του Γκιουλέν που βρίσκονται στον κρατικό μηχανισμό και τις ένοπλες δυνάμεις. Η σύγκληση του Ανώτατου Στρατιωτικού Συμβουλίου, μέσα στον Αύγουστο, για την εξέταση των συνταξιοδοτήσεων, προαγωγών και μετατάξεων της ηγεσίας του στρατού, δίνει στον Ερντογάν το ελεύθερο να προχωρήσει στην απομάκρυνση των οπαδών του Γκιουλέν.
Ο Μ.Κ. Bhadrakumar είναι πρώην διπλωμάτης καριέρας στο υπουργείο Εξωτερικών της Ινδίας
Πηγή: Oriental Review, 19 Ιουλίου 2016
