23 αφηγήσεις γυναικών από τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες
Συνέντευξη στον Κώστα Στοφόρο
23 ζωές… Από σελίδα σε σελίδα, νιώθεις έναν κόμπο στο λαιμό. Πολεμάς και με τα ίδια τα δικά σου τα στερεότυπα. 23 γυναίκες. Αλβανία, Βοσνία, Βουλγαρία, Γεωργία, Ουζμπεκιστάν, Ουκρανία, Πολωνία, Ρουμανία, Ρωσία, Τσεχία…
Ένας διαφορετικός χάρτης της Ευρώπης απλώνεται μπροστά σου. Αυτές που ζήσανε σε δυο κόσμους ο απολύτως εύστοχος τίτλος του βιβλίου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Oasis. Η Γεωργία Σκοπούλη, δημοσιογράφος που τιμά το επάγγελμα, έχει συγκεντρώσει αυτές τις μαρτυρίες μέσα σε ένα διάστημα έξι ετών. Και η εικόνα που προσπαθούν να περάσουν νεοφιλελεύθεροι αναθεωρητές της ιστορίας, αυτοί που προσπαθούν να εξισώσουν τον φασισμό με τον κομμουνισμό, συντρίβεται κάτω από τις ανθρώπινες μαρτυρίες.
Όμως και όσοι νομίζουμε ότι γνωρίζουμε, πολλά είναι αυτά που μας αποκαλύπτει το βιβλίο αυτό. Η ιστορική αφήγηση αποκρύπτει συχνά την καθημερινότητα. Βλέπουμε το δάσος αλλά χάνουμε τα δέντρα, θα έλεγα κάνοντας μια αντιστροφή.
Αυτό το βιβλίο αξίζει να διαβαστεί απ’ όλους μας. Δεν είναι ουδέτερο και δεν μένει σε ευχολόγια και κροκοδείλια δάκρυα. Η συγγραφέας μένει διακριτικά στο περιθώριο κι αφήνει τις γυναίκες να μιλήσουν. Καιρός να τις ακούσουμε κιόλας!
Ακόμη και στη συνέντευξη με τη κυρία Σκοπούλη, θα δείτε ότι φροντίζει και πάλι να δώσει το λόγο σε αυτές που ζήσανε σε δυο κόσμους…
Συνέντευξη στον Κώστα Στοφόρο
Πώς αποφασίσατε να κάνετε αυτή την έρευνα με τις «γυναίκες που ζήσανε σε δύο κόσμους»;
Νομίζω κάθε λογικός άνθρωπος που σέβεται τον εαυτό του και τη ζωή θα χει πολλές φορές αναρωτηθεί: για πού τραβάει αυτός ο κόσμος;
Κι όταν μάλιστα εσύ ο ίδιος, μια σταγόνα ανάμεσα στα πλήθη, παλεύεις για έναν κόσμο χωρίς πολέμους, για έναν κόσμο που δεν θα υπάρχει εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, για μια καλύτερη ζωή.
Κι εδώ μπαίνει και το μεγάλο ερώτημα, το Πώς; Και το Γιατί; Πώς και μετά τόσα χρόνια διαλύθηκε ένα σύστημα που ήθελε να είναι σοσιαλιστικό, ένα σύστημα που από τη φύση του είναι αντιπολεμικό και αντιεκμεταλλευτικό. Και ήταν; Πώς ο απλός άνθρωπος βίωσε αυτό το σύστημα; Και τι τελικά απέμεινε απ’ αυτό;
Θα ‘ρθει ο καιρός που η ιστορία θα αποφανθεί. Μόνο που η ιστορία γράφεται από τους νικητές, λένε. Συνήθως την άποψη των απλών ανθρώπων, αυτών που βιώνουν τα γεγονότα, δεν την λαβαίνουν υπόψη οι ιστορικοί.
Αποφάσισα λοιπόν κι εγώ να ρωτήσω αυτές τις γυναίκες για να μου πουν από πρώτο χέρι πώς βίωσε η κάθε μια τα χρόνια του σοσιαλισμού και τα χρόνια του καπιταλισμού στην πατρίδα της και πώς είναι η ζωή της εδώ στη δική μας χώρα.
Ήταν εύκολο ή δύσκολο να σας εμπιστευθούν οι συνομιλήτριές σας;
Αν και δεν γνώριζα καμία, μού ήταν άγνωστες, δεν είχα κανένα πρόβλημα. Στην αρχή ξαφνιάστηκαν που κάποιος θέλει να τις ακούσει να μιλήσουν για τη ζωή τους. Και όταν τους εξήγησα τι ακριβώς θέλω, με μεγάλη ευχαρίστηση συζήτησαν μαζί μου. Και, στο τέλος, με ευχαρίστησαν που θέλησα να τις ακούσω και τις «καταδέχτηκα».
Μπορεί, όντας το πέμπτο μου βιβλίο με αφηγήσεις, να έμαθα πια την τέχνη να εμπνέεις εμπιστοσύνη…
Μια από τις γυναίκες, η Εύα από την Τσεχία, λέει ότι «το σύστημα έβγαλε ανθρώπους με αυξημένη αίσθηση της αλληλεγγύης και πολύ λιγότερο βιώσιμους στο καπιταλιστικό σύστημα». Εσείς τι πιστεύετε;
Δεν έχει σημασία τι πιστεύω εγώ. Σημασία έχει τι πιστεύει η Εύα, που έζησε σε αυτό το σύστημα. Και έχει μέτρο σύγκρισης.
Μπορούμε, με βάση τα όσα έχουν συμβεί, να χαρακτηρίσουμε αυτές τις πρώην «σοσιαλιστικές χώρες» ως δημοκρατικές σήμερα; Οι γυναίκες στην πλειονότητά τους τι πιστεύουν;
Ταλαιπωρημένη πολύ η λέξη Δημοκρατία. Δεν ξέρω αν το να μην έχεις δουλειά είναι Δημοκρατία, αν το να πεινάς είναι Δημοκρατία, αν το να μην έχεις περίθαλψη είναι Δημοκρατία. Ας μην μιλήσουμε για διακοπές, για μόρφωση, ψυχαγωγία, θέατρο, όπερα, κινηματογράφο.
Από ό,τι μπορεί κανείς να συμπεράνει, διαβάζοντας τις αφηγήσεις, παρά τα αρνητικά που πολλές αναφέρουν για εκείνη την περίοδο, το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι ήταν καλύτερα τότε. Με τα λόγια της Βανέσας: «Και ήρθε η Δημοκρατία και τα διέλυσε όλα! Στα χωριά μας όλα ήταν του κράτους. Μπήκε η νέα κατάσταση, η Δημοκρατία, και τα διέλυσε όλα. Επιχειρήσεις, εργοστάσια τα πήραν οι ξένοι. Τώρα έχεις μιζέρια και εκμετάλλευση. Τι να πούμε; Ότι είμαστε καλά; Αφού δεν είμαστε. Και τα παιδιά μου ακόμη λένε, μαμά, τι καλά που ήμασταν!»
Η στάση των Ελλήνων απέναντι σε αυτές τις γυναίκες έχει διαφοροποιηθεί στο πέρασμα του χρόνου και σε ποιο βαθμό;
Επειδή οι περισσότερες γυναίκες του βιβλίου μου εργάζονται σε ελληνικά σπίτια φροντίζοντας ανήμπορους και ηλικιωμένους και είναι έτσι ένα μεγάλο στήριγμα γι’ αυτές τις οικογένειες, καθώς και ένα τεράστιο δεκανίκι του Εθνικού μας Συστήματος Υγείας, θέλοντας και μη ο Έλληνας αναγκάζεται, και με το πέρασμα του χρόνου όλο και πιο πολύ, να έχει τον αρμόζοντα σεβασμό προς αυτές τις εργαζόμενες.
Ποιο θα μπορούσε να είναι ένα γενικό συμπέρασμα από τις συνεντεύξεις;
Το γενικό συμπέρασμα δεν μπορεί παρά να είναι του αναγνώστη. Και των γυναικών:
«Τι να παλέψω; Τι να πολεμήσω σε ξένη πατρίδα;» (Ελευθερία)
«Φτωχικά, και με αγάπη. Πολλή αγάπη» (Τατιάνα)
«Κάθε γυναίκα έρχεται εδώ από ζόρι, όχι για το κέφι της…» (Έμυ)
«Να έχω ένα ρεπό για κλάμα, θέλω!» (Οξάνα)
«Παρόλα αυτά, καλά έκανε και διαλύθηκε η Σοβιετική Ένωση» (Αλεξάνδρα)
«Ένιωθες ελεύθερος! Δεν είχες το άγχος για το τι θα ξημερώσει» (Βανέσα)
«Εδώ είμαι ένα τίποτα. Ένα τίποτα είμαι» (Νόρα)
«Παρατήσαμε τη γη, παρατήσαμε τα εργαλεία, τα τραχτέρια!» (Βαλεντίνα)
«Θέλεις να σου πω ποιος περνάει καλά; Εδώ στην Ελλάδα οι νύφες και στην Αλβανία οι πεθερές…» (Εσμερλάντα)
«Αυτή τη μέρα ήταν σαν να έχασε όλος ο κόσμος τη γη από κάτω!» (Σόφα)
«Μετά ανακατεύτηκαν τα πράγματα…» (Στεφανία)
«… και τα γκρέμισαν όλα» (Νατάσα)
«Οι νεόπλουτοι κάνουν τώρα κουμάντο…» (Ιρίνα)
«Και τώρα πάμε σαν οι κότες στο χιόνι!» (Βιολέτα)
«Κήρυξε πόλεμο να μην μείνει ούτε ένας αγράμματος» (Αικατερίνη)
«Από τον Βαλέσα και μετά όλοι ίδιοι είναι…» (Λυδία)
«Ήταν λίγο ουτοπία αλλά και πραγματικότητα ο Σοσιαλισμός» (Μπεάτα)
«Και γιατί νομίζεις ότι εβδομήντα χρόνια μετά το σύστημα κατέρρευσε;» (Ντάρα)
«Ο απλός λαός δεν είχε να χωρίσει τίποτε και με κανέναν!» (Ντουμπράβσκα)
«Δεν είμαι βιώσιμη σε τούτο το σύστημα» (Εύα)
«Το μόνο που δεν είχαμε μπλουτζίν και μπανάνες» (Νικόλ)
«Και όταν ήρθε η επανάσταση άνοιξε όλες τις πόρτες της μόρφωσης και της εργασίας» (Αγάπη)
«Μου λείπει το πράσινο και η καθαριότητα της πατρίδας μου» (Ξένια)
INFO
Επισκεφθείτε και το blog της συγγραφέως: https://gskopuli.blogspot.com/
