Ένα εγχείρημα που ανοίγει δρόμους
του Παύλου Δερμενάκη
Ψηφίστηκε στις 8/11 στη Βουλή ο νέος νόμος για το υπαίθριο εμπόριο. Στον νόμο αυτό ένα από τα βασικά του άρθρα, το 37, αφορά τις αγορές «χωρίς μεσάζοντες».
Οι αγορές «χωρίς μεσάζοντες» ξεκίνησαν από πρωτοβουλίες πολιτών το 2011 και έφεραν σε επαφή απ΄ ευθείας τους παραγωγούς με τους καταναλωτές, χωρίς τη διαμεσολάβηση μεσαζόντων. Αυτές οι κοινωνικές πρωτοβουλίες πήραν γρήγορα μεγάλες διαστάσεις, σε πανελλαδικό επίπεδο, και διαμόρφωσαν ένα κίνημα και ένα νέο μοντέλο απ’ ευθείας συναλλαγών των πολιτών με τους παραγωγούς.
Το κίνημα «χωρίς μεσάζοντες» δημιουργούσε ρωγμές στην μονοπώληση της διάθεσης αγροτικών προϊόντων από το κύκλωμα χονδρέμπορων και μεσαζόντων και συμπίεσε τα προνόμια των μεγάλων καταστημάτων λιανικής διάθεσης που ελέγχουν την διάθεση των ειδών διατροφής. Και οι δύο αποτελούν τους βασικούς μηχανισμούς της τεράστιας ψαλίδας που υπάρχει ανάμεσα στην τιμή που παίρνουν οι παραγωγοί για τα προϊόντα τους και στη τιμή που πληρώνουν οι καταναλωτές στην πόλη. Η μεγάλη κλίμακα του εγχειρήματος και το αγκάλιασμα του από τους κατοίκους της πόλης διαμόρφωνε όρους σημαντικών τροποποιήσεων του συστήματος διακίνησης και διάθεσης τροφίμων. Αν γινόταν δυνατό να συνδεθεί με ένα αντίστοιχο κίνημα συνεταιρισμένων παραγωγών και να συνδυαζόταν με ένα συστηματικό σχέδιο μεταποίησης και συσκευασίας αγροτικών προϊόντων, θα καθιστούσε δυνατή την αξιοποίηση από τους ίδιους τους παραγωγούς της προστιθέμενης αξίας της παραγωγής και θα μετασχημάτιζε ουσιαστικά το σύστημα παραγωγής και εμπορίας της αγροτικής παραγωγής.
Ορατά οφέλη
Ήδη τα οικονομικά οφέλη, παρά τις ελλείψεις τους, από την δραστηριότητα των αγορών «χωρίς μεσάζοντες» είναι ορατά. Οι παραγωγοί πωλούν τα προϊόντα τους σε λογικές τιμές, σαφώς υψηλότερες από εκείνες που θα έπαιρναν αν τα έδιναν στους μεσάζοντες και εισπράττουν τα χρήματά τους άμεσα, με την παράδοση των προϊόντων και όχι με 6-8μηνες επιταγές που τους πληρώνουν οι μεσάζοντες και τα σούπερ- μάρκετ .
Βασικά κοινωνικά χαρακτηριστικά αυτών των αγορών είναι η ανιδιοτελής συμμετοχή εθελοντών πολιτών στην οργάνωση, την προετοιμασία και την λειτουργία τους, αλλά και ο χαρακτήρας τους ως μηχανισμού κοινωνικής αντίστασης και αλληλεγγύης. Οι παραγωγοί με την μορφή της δωρεάν διάθεσης των προϊόντων τους επιστρέφουν ένα μέρος από το οικονομικό τους όφελος, ανάλογα με τις πωλήσεις τους, στην κοινωνική συλλογικότητα που οργανώνει τη συγκεκριμένη αγορά. Αυτή με τη σειρά της τα διαθέτει δωρεάν σε αυτούς που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να τα αγοράσουν. Χιλιάδες είναι οι οικογένειες που μέσα από αυτές τις δράσεις κοινωνικής αλληλεγγύης βρίσκουν ένα επιπλέον στήριγμα στην κρίση.
Έτσι, το κίνημα «χωρίς μεσάζοντες» με την ανάπτυξή του έκανε στο δικό του χώρο πράξη ένα σύνθημα της πρώτης μνημονιακής περιόδου: «Κανένας μόνος του στην κρίση».
Η επιτυχία του κινήματος είχε σαν άμεσες συνέπειες: α) την καθιέρωση εκπτώσεων από τις αλυσίδες σούπερ-μάρκετ σε επιλεγμένα είδη. Μια αναδρομή προς τα πίσω θα μας δείξει ότι πρώτα ξεκίνησαν οι χωρίς μεσάζοντες που αφαίρεσαν πελατεία από τα σούπερ-μάρκετ και μετά αυτά ξεκίνησαν τις προσφορές. β) βρέθηκαν «καλοθελητές» που προσπάθησαν να φέρουν την κατάσταση να εξυπηρετεί τους σκοπούς τους. Ανάμεσα σε αυτούς κάποιοι παράγοντες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που σκέφτηκαν ότι αυτές οι αγορές, αν τις ελέγχουν, αποτελούν ένα πολύ καλό ψηφοθηρικό εργαλείο. Χαρακτηριστικότερη τέτοια περίπτωση, όχι μοναδική, ο δήμαρχος Αμαρουσίου Αττικής και πρόεδρος της ΚΕΔΕ κ. Πατούλης. Απαγορεύει στις συλλογικότητες των πολιτών την οργάνωση τέτοιων αγορών για να τις κάνει ο Δήμος, αποσκοπώντας στα ψηφοθηρικά οφέλη και στον περιορισμό της κοινωνικής δράσης.
Σε αντίθεση με τα μεγάλα συμφέροντα
Η κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου για να αντιμετωπίσει την εξάπλωση του κινήματος ψήφισε νόμο που απαγόρευε την οργάνωση τέτοιων αγορών και επέβαλε εξοντωτικά πρόστιμα στους παραγωγούς. Εκατοντάδες διανομές δεν πραγματοποιήθηκαν σε όλη τη χώρα καθώς οι καταγγελίες στις κατά τόπους αρμόδιες αρχές λειτουργούσαν αποτρεπτικά στην πραγματοποίηση τους.
Ο ΣΥΡΙΖΑ, που συμμετείχε ενεργά στο κίνημα «χωρίς μεσάζοντες» όσο ήταν αντιπολίτευση, υποσχέθηκε, μεταξύ άλλων, την κατάργηση του νόμου Σαμαρά και τη θέσπιση νόμου για τις κοινωνικές πρωτοβουλίες αλληλεγγύης «χωρίς μεσάζοντες».
Μετά από πολλές διαβουλεύσεις τελικά ο ΣΥΡΙΖΑ ως κυβέρνηση έκανε και εδώ την κωλοτούμπα. Ψήφισε έναν νόμο που δεν έχει κανένα στοιχείο από τον κοινωνικό χαρακτήρα που είχαν μέχρι τώρα οι σχετικές αγορές.
Ο νέος νόμος που πλασάρεται ως «αγορές χωρίς μεσάζοντες» απέχει «όσο η μέρα με τη νύχτα» τόσο από τα αιτήματα του κινήματος, όσο και από τις επεξεργασίες του ίδιου του ΣΥΡΙΖΑ (μέσω της Οργάνωσης «Αλληλεγγύη για Όλους»).
Σύμφωνα με τον νόμο, πλέον, η όλη αρμοδιότητα περνά στους Δήμους και τις Περιφέρειες. Σε κάθε Δήμο μπορεί να υπάρχει μία μόνο δράση το μήνα από φορέα που έχει νομική προσωπικότητα και υπό την έγκριση του Δήμου. Άρα η αυτό-οργάνωση των πολιτών πήγε στις «καλένδες».
Όπως αναφέρει σε ψήφισμά της η 6η Πανελλαδική Συνάντηση «Χωρίς Μεσάζοντες», οι αγορές που θεσμοθέτησε η κυβέρνηση:
– Είναι «αγορές καταναλωτών» ερήμην των καταναλωτών με πολλούς περιορισμούς. Ορίζεται μια νέα διαδικασία μόνο για να κακοποιηθεί.
– Δεν έχουν καμία σχέση με τις κινηματικές δράσεις «Χωρίς Μεσάζοντες» οι οποίες βασίστηκαν στον εθελοντισμό, στην αλληλεγγύη και στην αμοιβαία σχέση – εμπιστοσύνης που αναπτύχθηκε μεταξύ καταναλωτών και παραγωγών.
– Δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα «σύγχρονο» όπλο στα χέρια όσων, δια του νόμου πλέον, θέλουν να ελέγχουν και να διαλύουν τις αυτοοργανωμένες δράσεις πολιτών.
– Οδηγούν σε τεράστια άχρηστη γραφειοκρατία και ανάπτυξη πελατειακού και διεφθαρμένου κράτους σε δήμους και περιφέρειες με ότι κακό αυτό συνεπάγεται.
Έτσι για μία ακόμα φορά ο ΣΥΡΙΖΑ μας έδειξε το πραγματικό του πρόσωπο ως μία συστημική δύναμη, αναπόσπαστο τμήμα του σάπιου πολιτικού συστήματος. Η κωλοτούμπα του στο θέμα του κινήματος «χωρίς μεσάζοντες» έχει ιδιαίτερη σημειολογικά σημασία. Εδώ δεν μπορούν όπως συνηθίζουν να πουν «υλοποιούμε μια πολιτική που δεν την πιστεύουμε αλλά μας την επιβάλλουν οι δανειστές». Εδώ υλοποιούν, με ελεύθερη βούληση, την πολιτική που πιστεύουν και θέλουν, την κατάργηση της κοινωνικής πρωτοβουλίας των πολιτών και την παράδοση των συγκεκριμένων αγορών στα συμφέροντα και στη διαπλοκή. Αυτή είναι η πολιτική τους, όχι μόνο στους «χωρίς μεσάζοντες» αλλά και γενικότερα. Μόνο που εδώ δεν έχουν τον «φερετζέ» (μας το επιβάλλουν οι δανειστές) για να κρυφτούν και δείχνουν το πραγματικό τους αντιλαϊκό πρόσωπο.
