Εν όψει των Χριστουγέννων με τα πολλά παιχνίδια που θα γίνουν δώρα, θυμήθηκα την εισήγηση που έκανε η κυρία Άρτεμις Βιδάλη στο 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο με θέμα «Το εκπαιδευτικό παιχνίδι και η τέχνη στην εκπαίδευση και στον πολιτισμό». Όπως είπε η ίδια σε συζήτηση που ακολούθησε, «ο πατέρας μου Ελευθέριος Βιδάλης μαζί με τα αδέρφια του Γιάννη και Βαγγέλη δημιούργησαν την εταιρεία παραγωγής παιχνιδιών “Αφοι Α. Βιδάλη / Joy-Toy” που λειτούργησε επί 47 χρόνια».
Τα παιχνίδια τα είδαμε σε φωτογραφίες, υπάρχουν σήμερα σε μουσεία, όμως η βιομηχανία παιχνιδιών έχει κλείσει… Τα αυτοκινητάκια που παίζαμε μικροί, κάναμε αγώνες και ανταλλαγές, δεν υπάρχουν πια.
Ας ρίξουμε μια σύντομη ματιά στην ιστορία της εταιρείας «Αφοι Α. Βιδάλη / Joy-Toy», μέσα από την αφήγηση της κυρίας Βιδάλη:
«Η εταιρεία ιδρύθηκε το 1955 όταν, μετά την κατοχή, τα τρία αδέρφια Γιάννης, Βαγγέλης και Λευτέρης (πατέρας της εισηγήτριας) αναζητούσαν επαγγελματική απασχόληση. Έβαλαν γραμμάτιο και αγόρασαν μια χειροκίνητη μηχανή που τη δούλευαν ακόμη και όλο το βράδυ. Την τοποθέτησαν στο υπόγειο του σπιτιού τους στην Κυψέλη και ξεκίνησαν. Τα καλούπια τα έφτιαχνε ο ένας αδερφός (Βαγγέλης) με πρωτόγονα μέσα, χύτευση μετάλλου σε άμμο και λείανση με λίμες, σμυριδόπανα και… πολλή υπομονή. Η διανομή των προϊόντων γινόταν με τα πόδια ή με το λεωφορείο στα μαγαζιά που υπήρχαν στο κέντρο της Αθήνας. Τηλέφωνο δεν υπήρχε παρά μόνο στον μπακάλη της γειτονιάς που έβγαινε και τους φώναζε.
Σταδιακά δούλευαν εκεί παιδιά από τη γειτονιά, τόσο στις μηχανές αλλά και κυρίως στη συναρμολόγηση. Μετά από λίγο το υπόγειο δεν επαρκούσε και νοίκιασαν ένα απέναντι σπίτι, παλιό πλουσιόσπιτο με μια μεγάλη τραπεζαρία που τη μετέτρεψαν σε εργαστήριο. Το μηχανουργείο παρέμεινε στο υπόγειο του σπιτιού τους. Λίγο αργότερα Αμερικάνοι εκπρόσωποι της εταιρείας Procter & Gamble αναζητούσαν εταιρεία να τους κατασκευάσει ζωάκια-μπιμπελό που θα έβαζαν μέσα στις συσκευασίες του απορρυπαντικού TIDE ως δώρο. Είχαν συγκεκριμένα δείγματα και βάσει αυτών οι αδερφοί Βιδάλη έφτιαξαν τα καλούπια και πήραν τη δουλειά. Η δουλειά αυτή τους έδωσε ώθηση. Επένδυσαν σε μηχανολογικό εξοπλισμό. Το 1958 κατασκεύασαν το πρώτο αυτοκινητάκι.
Το 1965 έγινε αγορά οικοπέδου στη Λυκόβρυση και ανέγερση κτιρίου που έκτοτε θα αποτελούσε την έδρα της εταιρείας. Οι σειρές των αυτοκινήτων γρήγορα εμπλουτίστηκαν. Παρήχθησαν αγωνιστικά, επιβατηγά, φορτηγά, μπετονιέρες, λεωφορεία και πολλά άλλα και η εξειδίκευση της εταιρείας ήταν αποκλειστικά στα αυτοκινητάκια που συσκευάζονταν σε σετ οδικής κυκλοφορίας. Γύρω στο 1980 αρχίζουν και οι εξαγωγές.
Το 1982 η εταιρεία γίνεται ανώνυμος εταιρεία με την επωνυμία «Αφοι Α. Βιδάλη Βιομηχανία Πλαστικών Παιχνιδιών ΑΒΕΕ». Τέλος δεκαετίας ’80 στην Ελλάδα γίνονται εισαγωγές από Κίνα με φτηνά παιχνίδια και επέρχεται συρρίκνωση του κλάδου παραγωγής παιχνιδιών στην Ελλάδα και αντίστοιχα κρίση στην εταιρεία Αφοι Α. Βιδάλη.
Το 1990 κάνουν μια απέλπιδα προσπάθεια επιχειρηματικής επιβίωσης, μπαίνοντας στον χώρο της παραγωγής γλάστρας επενδύοντας πολλά χρήματα.
Το 2003 η εταιρεία πωλείται, κυρίως για την ακίνητη περιουσία της…»
Η κυρία Βιδάλη ανέλυσε και το γενικότερο κλίμα. Μερικά βασικά σημεία:
- Η πορεία της εταιρείας που σας παρουσιάστηκε είναι εντελώς ενδεικτική της πορείας του κλάδου παραγωγής παιχνιδιού στην Ελλάδα. Σήμερα μπορεί να έχουμε συνηθίσει στην ιδέα τα περισσότερα παιχνίδια να είναι εισαγόμενα, ωστόσο δεν ήταν πάντα έτσι. Σκεφτείτε ότι προπολεμικά λειτουργούσαν 4 μικρά εργοστάσια στην Αθήνα.
- Στη δεκαετία του ’60 στην Αθήνα, στον Πειραιά, στην Πάτρα και στη Θεσσαλονίκη, υπήρχαν 100-150 Έλληνες παραγωγοί παιχνιδιών, ενώ στη δεκαετία του ’70 το 90% των αναγκών της εσωτερικής αγοράς καλύπτεται από την εγχώρια παραγωγή. Οι κλαδικές εκθέσεις γίνονται στο Ζάππειο και αποτελούν σημαντικό γεγονός.
- Τη δεκαετία του ’90 στην ελληνική αγορά κυκλοφορούν 30.000 είδη παιχνιδιών με τον συνολικό ετήσιο τζίρο από τις πωλήσεις παιχνιδιών να ανέρχεται στα 30 δισ. δρχ. Ωστόσο το μερίδιο των ελληνικών παιχνιδιών στην αγορά επί του συνόλου των πωλήσεων είναι πλέον μόνο το 25%. Τεράστιες ποσότητες παιχνιδιών εισάγονται από τρίτες χώρες, με πρωταγωνίστρια την Κίνα, με πολύ χαμηλό κόστος. Οι ελληνικές εταιρείες δεν μπορούν να ανταγωνιστούν αυτές τις τιμές και επέρχεται συρρίκνωση του ελληνικού κλάδου που έχει φτάσει να αριθμεί πλέον 250 Έλληνες παραγωγούς παιδικών παιχνιδιών και 4.000 περίπου άμεσα απασχολούμενους στον κλάδο.
- Παράλληλα εγκαθιδρύεται η κυριαρχία των δύο μεγάλων αμερικάνικων εταιρειών παιχνιδιών στην Ευρώπη και την Ελλάδα. Τεράστια χρηματικά ποσά διατίθενται για τη διαφημιστική καμπάνια των παιχνιδιών. Ακόμα και οι κολοσσοί της ελληνικής βιομηχανίας παιχνιδιών έχουν πρόβλημα επιβίωσης. Αρκετοί σταματούν την παραγωγική διαδικασία και στρέφονται στις εισαγωγές, άλλοι εξαγοράζονται από ξένες εταιρείες και άλλοι χρεοκοπούν.
«Η παραγωγή παιχνιδιών στη χώρα μας που ήταν για αρκετές δεκαετίες σημαντικός οικονομικός κλάδος, σήμερα σχεδόν έχει εξαφανιστεί και κυριαρχούν τα εισαγόμενα παιχνίδια. Στη σύγχρονη εποχή τα επιτεύγματα της τεχνολογίας έχουν κατακτήσει το βιομηχανικό παιχνίδι. Το vintage παιχνίδι παραμένει στις βιτρίνες των καταστημάτων αλλά παίρνει και θέση στις προθήκες των μουσείων.»
Με αυτά τα λόγια έκλεισε την εισήγησή της η κυρία Βιδάλη. Κι εμείς δεν είδαμε μόνο τα παιχνίδια που χάθηκαν, αλλά και πώς φτάσαμε στην αποβιομηχάνιση…
Χθες έφυγε από τη ζωή ο πατέρας της κυρίας Βιδάλη Λευτέρης ο τελευταίος εναπομείναν από τα τρία αδέρφια που δημιούργησαν την εταιρεία Αφοι Α. Βιδάλη/ Joy-J.
Εδώ μπορείτε να δείτε πληροφορίες και τον τόμο των περιλήψεων του συνεδρίου: https://conferencedu.weebly.com/
Προσεχώς θα κυκλοφορήσει σε τόμο το σύνολο των εισηγήσεων.
