Νέος γύρος αναταραχής ετοιμάζεται στα Βαλκάνια, ο οποίος εδράζεται μεταξύ άλλων και στη δυναμική επιστροφή των ΗΠΑ στην περιοχή, εις βάρος των γερμανικών-ευρωπαϊκών σχεδιασμών. Οι πρόσφατες «εσωτερικές» (αλλά λόγω έξωθεν παρέμβασης) εξελίξεις στο Κόσοβο, που υποβαθμίστηκαν από τα περισσότερα εγχώρια ΜΜΕ, δικαιολογούν κάθε ανησυχία. Δεν είναι παρατραβηγμένο να προβλέψει κανείς ότι η αντιπαράθεση των ισχυρών για τον έλεγχο της χερσονήσου θα συνεχιστεί, με την αρωγή των διαφόρων ντόπιων πολιτικών δυνάμεων που υπηρετούν διαφορετικούς ξένους αφέντες. Η κατάσταση περιπλέκεται ακόμη περισσότερο από την προσπάθεια της Ρωσίας να συνεχίσει να έχει λόγο στην περιοχή, αλλά και από την κινεζική οικονομική διείσδυση. Στο άρθρο του Ιταλού αναλυτή Τζιάκομο Μαρκέτι δίνεται μια γεύση των όσων συνέβησαν τελευταία στο δυτικό προτεκτοράτο του Κοσόβου, το οποίο δυστυχώς εξακολουθεί να παρέχει πολλές «ευκαιρίες» για γενικότερη ανάφλεξη.
Τα Βαλκάνια μπλεγμένα στους ανταγωνισμούς Ε.Ε.-ΗΠΑ-Κίνας
του Τζιάκομο Μαρκέτι*
Η είδηση για την πτώση της κυβέρνησης του Άλμπιν Κούρτι στο Κόσοβο, στις 25 Μάρτη, εν μέσω του συναγερμού για την πανδημία, και ο σχηματισμός νέας πλειοψηφίας, στα τέλη του Απρίλη, πέρασε στα ψιλά των ΜΜΕ. Η κυβέρνηση έμεινε στην εξουσία μόλις πενήντα ημέρες μετά την περιπετειώδη ανάδειξή της στις 3 Φλεβάρη, και έπεσε μετά την υπερψήφιση πρότασης μομφής που στήριξε και το LDK – το οποίο προηγουμένως συμμετείχε στην κυβερνητική πλειοψηφία.
Εδώ και λίγες μέρες η Δημοκρατική Ένωση (LDK) του Ίσα Μουσταφά και η Συμμαχία για το Μέλλον (AKK) του Ραμούς Χαραντινάι –μαζί με μικρότερα κόμματα, όπως η λίστα της σερβικής μειονότητας Srpska– διαμόρφωσαν μια νέα πλειοψηφία με τον Αβντουλά Χότι που θα έπρεπε να είναι πρωθυπουργός, ενώ Εξωτερικές Υποθέσεις, Δικαιοσύνη και Οικονομία θα ήταν αρμοδιότητα του διατελέσαντα δύο φορές πρωθυπουργού Χαραντινάι.
Προτεραιότητα του νέου συνασπισμού ορίστηκε να είναι η επανεκκίνηση του διαλόγου με τη Σερβία. Ένας διάλογος ιδιαίτερα επιθυμητός από τις ΗΠΑ, σύμφωνα με τις οποίες τα Βαλκάνια αποτελούν εκ νέου σημαντικό στόχο της εξωτερικής τους πολιτικής, μετά την «Περίοδο Ομπάμα». Η κυβέρνηση Τραμπ πέρυσι είχε αποφασίσει να ασχοληθεί με το βαλκανικό ζήτημα, χρησιμοποιώντας δύο «ατού»: τον Αμερικανό πρέσβη στη Γερμανία –υψηλόβαθμο στέλεχος της προεδρικής υπηρεσίας πληροφοριών– Ρίτσαρντ Γκρενέλ, και τον Μάθιου Πάλμερ.
Η έντονη «παρέμβαση» των ΗΠΑ στην πολιτική του Κοσσόβου –ο Κούρτι μιλά για κανονικό πραξικόπημα– καθόρισε τις πολιτικές εξελίξεις, ενώ η Ε.Ε. περιορίστηκε για την ώρα σε ρόλο θεατή. Μια κοινή γαλλογερμανική δήλωση υπογράμμιζε μόνο πως δεν συμφωνεί με την άρση της εμπιστοσύνης προς την απερχόμενη κυβέρνηση («Το Κόσοβο χρειάζεται μια σταθερή και λειτουργική κυβέρνηση προκειμένου να αντιμετωπίσει την παρούσα κρίση», ήταν τα λόγια τους). Αλλά την ίδια στιγμή οι ΗΠΑ ανακουφίστηκαν ιδιαίτερα με την πτώση της.
Πόλωση μεταξύ ΗΠΑ-Ε.Ε. και των αντίστοιχων ντόπιων «υπαλλήλων» τους
Είναι σαφές πως μια συμφωνία Σερβίας-Κοσόβου πριν τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές του Νοέμβρη θα ήταν ένα ισχυρό πλεονέκτημα για τον Τραμπ, που στα μάτια των εκλογέων θα έδειχνε μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα από τη στάση της Ε.Ε., ενώ ταυτόχρονα θα προκαλούσε μπελάδες στην Κίνα.
Από την άλλη, οι υπολογισμοί της Ουάσιγκτον δεν φαίνεται να παίρνουν υπόψη το γεγονός ότι μία επαναχάραξη των συνόρων στη βάση εθνοτικών κριτηρίων, και η ανταλλαγή εδαφών, θα μπορούσαν να προκαλέσουν επιπλέον «αποσταθεροποίηση» στην ευρύτερη περιοχή. Τα εν λόγω εδάφη προς ανταλλαγή είναι από τη μια η ζώνη του Πρέσεβο, στη νότια Σερβία, βασικά αλβανική, κι από την άλλη οι σερβικές κοινότητες στο βόρειο Κόσοβο.
Ο σχηματισμός της απερχόμενης κυβέρνησης είχε γίνει μετά τις «ιστορικές» εκλογές του περασμένου Οκτώβρη, όπου η «λαϊκίστικη» παράταξη Vetëvendosje (που στην κυριολεξία σημαίνει «Αυτοδιάθεση») είχε κερδίσει –μαζί με το LDK– την πλειοψηφία των ψήφων, ενώ το PDK πήρε μόλις 21% και το Κόμμα «Συμμαχία για το Μέλλον» (του παραιτηθέντα πρωθυπουργού Χαραντινάι) το 12% [βλ. παρακάτω].
«Διπλωματία Ράμπο» χαρακτήρισε τη γραμμή της Ουάσιγκτον στα Βαλκάνια ο Β. Πέτριτς, πρώην απεσταλμένος της Ε.Ε. στο Κόσοβο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση αναλαμβάνει δευτερεύοντα πλέον ρόλο, παρά τις δηλώσεις του Γιόσεπ Μπορέλ σχετικά με την υποτιθέμενη «προτεραιότητα» των Βαλκανίων για την Ευρώπη…
Ο πρώην πρωθυπουργός Ραμούς Χαραντινάι, διανύοντας τη δεύτερη θητεία του, είχε παραιτηθεί τον περασμένο Ιούλη μετά την πολλοστή (τρίτη) έρευνα που διενήργησε το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για τα «εγκλήματα πολέμου» του πρώην μαχητή του UCK, που είχε το προσωνύμιο «Ράμπο». Η κυβέρνησή του ήταν στο επίκεντρο της πολιτικής οικονομικών αντιποίνων κατά της Σερβίας –αλλά και κατά της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης– η οποία καθόριζε τα πρόστιμα για τα προϊόντα εισαγωγής από τις δύο χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας στο 100%, μετά την παρεμβολή εμποδίων από τη Σερβία στη διαδικασία εισόδου του Κοσόβου στο Συμβούλιο της Ευρώπης και στην Ιντερπόλ.
Η αναζωπύρωση της αντιπαράθεσης προκάλεσε την παύση του διαλόγου που διεξαγόταν ανάμεσα στις δύο χώρες υπό την αιγίδα της Ε.Ε., και οδήγησε σε αδιέξοδο τη διαμεσολάβησή της. Η επιλογή του «νέου» πρωθυπουργού Κούρτι να αντισταθεί στις βορειοαμερικανικές πιέσεις, με τις πλάτες της Ε.Ε., με στόχο τη σταδιακή, μη ολοκληρωτική κατάργηση των προστίμων, εκνεύρισε την Ουάσιγκτον, όξυνε τη σύγκρουση Ε.Ε.-ΗΠΑ, και οδήγησε σε ακραία πόλωση μεταξύ του προέδρου Θάτσι (συμμάχου των ΗΠΑ που κρατούσε κριτική στάση απέναντι στην Ε.Ε.) και του Κούρτι.
Πίεση της Ουάσιγκτον για ανταλλαγές εδαφών και νέο χάρτη στην περιοχή
Να θυμηθούμε πως το Κόσοβο –επίσημα «προτεκτοράτο» του ΟΗΕ μέχρι το 2012– είχε ανακοινώσει μονομερώς την ανεξαρτησία του το 2008. Σήμερα έχει αναγνωριστεί μόνο από 100 κράτη –λιγότερο από το μισό όσων συμμετέχουν στον ΟΗΕ– αλλά 5 κράτη μέλη της Ε.Ε. δεν το έχουν ακόμη αναγνωρίσει. Δεν το αναγνωρίζουν επίσης η Ρωσία και η Κίνα, αλλά και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη και η Σερβία (αυτά τα δύο είναι τα μοναδικά κράτη που προήλθαν από την πρώην ενιαία Γιουγκοσλαβία τα οποία δεν έχουν αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσόβου).
Οι ΗΠΑ, συνεπώς, πίεζαν και εξακολουθούν να πιέζουν για μια συμφωνία που θα επανασχεδίαζε τα σύνορα Σερβίας και Κοσόβου. Ο απερχόμενος πρωθυπουργός Κούρτι δεν συμφωνούσε, και ουσιαστικά τον εκπαραθύρωσαν χάρη στον παραδοσιακά «δικό τους άνθρωπο», τον πρόεδρο και πρώην μέλος της ηγεσίας του UCK Χασίμ Θάτσι. Η υποστήριξη της Ε.Ε. (που διαφωνούσε με μια τέτοια λύση) προς τον Κούρτι «δεν προχώρησε πέραν κάποιας δήλωσης προθέσεων», όπως έγραφε ο απεσταλμένος της Le Monde Ρεμί Ουράν στις 27 Μάρτη. Προηγούμενο που οι πολιτικοί παράγοντες του Κοσόβου θα πρέπει να έχουν κατά νου.
Χωρίς να ενημερώσει τον πρωθυπουργό Κούρτι, ο πρόεδρος Θάτσι –που δεν διέθετε αυτή την αρμοδιότητα– πέταξε μαζί με τον Σέρβο πρόεδρο Βούτσιτς στην Ουάσιγκτον, όπου είχε προετοιμαστεί μια συμφωνία και προλειανθεί το έδαφος για την εκπαραθύρωση του πρωθυπουργού, η οποία θα πραγματοποιούνταν μετά από τρεις εβδομάδες.
«Η μανούβρα υλοποιήθηκε σε δύο φάσεις», γράφει ο ανταποκριτής της παρισινής εφημερίδας. «Στην πρώτη φάση, υπήρξε μια δήλωση του LDK υπέρ της διπλωματικής συμφωνίας που είχε προετοιμάσει η Ουάσιγκτον. Στη δεύτερη φάση, εκδηλώθηκε η υποστήριξη του LDK στην αναγγελία “καθεστώτος έκτακτης ανάγκης” που έκανε ο πρόεδρος Θάτσι για να αντιμετωπιστεί η πανδημία του κορωνοϊού. Ο Κούρτι διαφώνησε με τα μέτρα αυτά, που έδιναν μεγαλύτερες αρμοδιότητες στον Θάτσι. Η κοινοβουλευτική του πλειοψηφία επόμενο ήταν να τιναχτεί στον αέρα».
Από τη μια οι Αμερικανοί Ράμπο, από την άλλη οι Κινέζοι επενδυτές
Οι πιέσεις των ΗΠΑ για την κατάργηση των προστατευτικών προστίμων κατά της Σερβίας και της Βοσνίας εντάθηκαν, ώσπου οι Αμερικανοί εξέφρασαν μια διπλή απειλή: το πάγωμα εκατομμυρίων δολαρίων βοήθειας, και την πιθανότητα αποχώρησης των 650 Βορειοαμερικανών «ειρηνευτών» που βρίσκονται στο Κόσοβο.
«Διπλωματία Ράμπο» χαρακτήρισε τη γραμμή της Ουάσιγκτον ο Β. Πέτριτς, πρώην απεσταλμένος της Ε.Ε. στο Κόσοβο, σε συνέντευξη που έδωσε στους New York Times. Έτσι η Ε.Ε. αναλαμβάνει δευτερεύοντα πλέον ρόλο, παρά τις δηλώσεις του νέου επικεφαλής της διπλωματίας Γιόσεπ Μπορέλ σχετικά με την υποτιθέμενη «προτεραιότητα» των Βαλκανίων για την Ένωση.
Η Κίνα, εξάλλου, αποκτά έναν όλο και σημαντικότερο ρόλο στα Βαλκάνια χάρη στη Σερβία. Ρόλο που ενισχύεται και στη διάρκεια της παρούσας πανδημίας. Τα λόγια του Βούτσιτς στα μέσα Μάρτη, που προσκάλεσε σαφώς το Πεκίνο («η μόνη χώρα που μπορεί να μας βοηθήσει είναι η Κίνα»), επιβεβαιώνουν μια σχέση που χτίζεται εδώ και καιρό.
Όπως αναφέρει η ερευνήτρια της Οξφόρδης Τίνα Πρέλετς, η Κίνα «μετέτρεψε τη Σερβία σε κόμβο του “Δρόμου του Μεταξιού” στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη». Αλλά η βαλκανική χώρα είναι και προορισμός σημαντικών επενδύσεων, ειδικά στον τομέα της βιομηχανίας και της τεχνολογίας. Την περασμένη χρονιά εγκρίθηκαν 16 επενδύσεις “Green Field” [ΣτΜ: σε παρθένες, ακαλλιέργητες περιοχές] συνολικού ύψους 625 εκατομμυρίων δολαρίων.
Μετά τη Γαλλία, με 711 εκατομμύρια δολάρια το 2018, η Κίνα ήταν ο μεγαλύτερος άμεσος επενδυτής στη Σερβία, με 650 εκατομμύρια. Το 1/5 όλων των άμεσων εξωτερικών επενδύσεων προερχόταν από τη Λ.Δ. Κίνας. Το 2016 η Κίνα αγόρασε στη Σερβία την πρώτη χαλυβουργία της ηπείρου, ενώ η εταιρία Huawei είναι εκεί παρούσα από καιρό, με προβλεπόμενες μελλοντικές επενδύσεις στον τομέα του 5G.
Τα Βαλκάνια βρίσκονται πάλι σε επικίνδυνες ατραπούς…
* Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στις 5/5/2020 στην ιταλική ηλεκτρονική εφημερίδα Contropiano (www.contropiano.org), που απηχεί τις απόψεις του Δικτύου των Κομμουνιστών. Εδώ παρουσιάζεται με εισαγωγικό σημείωμα, μεσότιτλους και φωτολεζάντα της Σύνταξης.
Μετάφραση: Άβα Μπουλούμπαση
Θύμα των ΗΠΑ η «επανάσταση» του Κούρτι
«Εκλογική επανάσταση» είχε χαρακτηρίσει ο Κούρτι τις τελευταίες εκλογές σε συνέντευξη που έδωσε τον Δεκέμβρη στους Financial Times. Ο Κούρτι κατά την προεκλογική περίοδο είχε προωθήσει κύρια την πάλη κατά της διαφθοράς και της ανεργίας –που επίσημα έφθανε το 30%– αντί των ιστορικών διεκδικήσεων που είχε το πολιτικό του βιογραφικό. Σε αυτές περιλαμβανόταν μεταξύ άλλων η ένωση με την Αλβανία, και μια σκληρή γραμμή στις διαπραγματεύσεις με τη Σερβία, όπου φαινόταν «επιφυλακτικός» –για να χρησιμοποιήσουμε ένα ευφημισμό– στο ενδεχόμενο μιας αμοιβαίας αναγνώρισης.
Την ίδια περίοδο, στην ίδια συνέντευξη στο έγκυρο βρετανικό οικονομικό έντυπο, τόνιζε τη διαφωνία του με έναν επαναπροσδιορισμό των συνόρων στη βάση εθνοτικής σύνθεσης, γιατί ουσιαστικά δεν ήταν διατεθειμένος να αμφισβητήσει την εδαφική ακεραιότητα του Κοσόβου: «Καμία συζήτηση για τους χάρτες» είχε δηλώσει στους Financial Times. Πιο σαφής ήταν πρόσφατα μιλώντας στη γαλλική Le Monde, όπου επιτέθηκε κατά του προέδρου Χασίμ Θάτσι (που του απέδιδαν το προσωνύμιο «φίδι» στη διάρκεια της σερβο-κοσοβάρικης σύγκρουσης) περιγράφοντας τον ως «μονάρχη του Μεσαίωνα, με πατριαρχική και αυταρχική συμπεριφορά».
Γενικά είχε τονίσει ξανά τις προτεραιότητές του στα πλαίσια της περιφερειακής πολιτικής: «Χρειαζόμαστε ένα κράτος προνοίας, την οικοδόμηση αλληλεγγύης ενάντια στους φασίστες, και ασφάλεια από τη Ρωσική Συνομοσπονδία, η οποία είχε κρατηθεί μακριά από το ΝΑΤΟ». Πρόκειται για «σοσιαλδημοκρατική» παρέκκλιση του παραδοσιακού αλβανο-κοσοβάρικου σωβινισμού, που εναντιωνόταν στην πιο νεοφιλελεύθερη στάση όσων είχαν κυβερνήσει έως τότε τη χώρα – με τους οποίους όμως μοιραζόταν την κοινή εθνικιστική μήτρα και την ίδια πολιτική καταγωγή: τον UCK.
Σίγουρα ο Κούρτι δεν ήταν αντιαμερικανός, αλλά ούτε και τόσο φιλοαμερικανός όσο θα ήθελε η Ουάσιγκτον. Η οποία αποδείχθηκε πρόθυμη να «θυσιάσει» κάποιες ιστορικές ευκαιρίες του συμμάχου της στην περιοχή για να ξαναγίνει ο κύριος παίκτης στον επανασχεδιασμό των Βαλκανίων σύμφωνα με τις δικές της προτεραιότητες.
Τζ. Μ.
Όλοι υπηρέτες της Δύσης, αλλά…
Σχεδόν όλες οι πολιτικές προσωπικότητες του Κοσόβου προέρχονται από την ίδια μήτρα (το «αντάρτικο» του UCK). Όμως διαρκώς αρπάζονται, παρόλο που κανείς τους να αμφισβητεί τον κεντρικό ρόλο του προτεκτοράτου ως προκεχωρημένου φυλακίου των Δυτικών στα Βαλκάνια. Όμως η ενδόρρηξη στο δυτικό στρατόπεδο βρίσκει τον καθένα τους να εξυπηρετεί «ευέλικτα» διαφορετικούς ξένους παράγοντες, κρατώντας το Κόσοβο σε διαρκή αστάθεια. Οι τέσσερις βασικότεροι είναι:
- Πάνω αριστερά ο Χασίμ Θάτσι, πρόεδρος του Κοσόβου, κατηγορούμενος για εγκλήματα πολέμου και ανάμιξη σε μαφιόζικες δραστηριότητες: προέρχεται από τον UCK και το PDK (Δημοκρατικό Κόμμα) και είναι σταθερά φιλοαμερικάνος.
- Πάνω δεξιά ο Ίσα Μουσταφά, επικεφαλής του κόμματος LDK (Δημοκρατική Ένωση), που είχε ιδρυθεί από τον Ρουγκόβα και θεωρούνταν μάλλον φιλοευρωπαϊκό, αλλά τα τελευταία χρόνια τείνει ευήκοον ους στις ΗΠΑ.
- Κάτω δεξιά ο πρόσφατα ανατραπείς πρωθυπουργός Άλμπιν Κούρτι, επικεφαλής του «λαϊκίστικου» φιλοευρωπαϊκού κόμματος Vetëvendosje («Αυτοδιάθεση»). Υποστήριζε μάλλον το Βερολίνο παρά την Ουάσιγκτον.
- Κάτω αριστερά ο φιλοαμερικανός πρώην πρωθυπουργός Ραμούς Χαραντινάι, επικεφαλής του κόμματος ΑΚΚ (Συμμαχία για το Μέλλον), ο οποίος επίσης προέρχεται από τον UCK και είναι υπόδικος για εγκλήματα πολέμου.
Στα τέλη Μάρτη οι Θάτσι (πρόεδρος), Μουσταφά (συγκυβέρνηση) και Χαραντινάι (αντιπολίτευση) συνασπίστηκαν υπό τις ευλογίες των ΗΠΑ και ανέτρεψαν τον θεωρούμενο φιλοευρωπαίο πρωθυπουργό Κούρτι, ο οποίος αντιτασσόταν στα σχέδια της Ουάσιγκτον.
