ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον Γιώργο Παπαϊωάννου
Επιχειρώντας να ανιχνεύσουμε σε αυτό και σε επόμενα φύλλα του Δρόμου, το θέμα του αποπροσανατολισμού που φαίνεται σήμερα να κυριαρχεί και των δυσκολιών να διαφανεί μια προοπτική στον νέο κύκλο στον οποίο έχουμε εισέλθει, επιλέξαμε να μην ξεκινήσουμε με κάποιο «πολιτικό στέλεχος». Μιλήσαμε, λοιπόν, με τον Αντώνη Ανδρουλιδάκη που ασχολείται με την προσωποκεντρική συμβουλευτική και ψυχοθεραπεία, ως σύμβουλος Προσωπικής Ανάπτυξης, αλλά και έχει μελετήσει θέματα σχετικά με την οργάνωση της εργασίας και τον Κοινοτισμό ως νέο πολιτισμικό πρότυπο. Όσα μας είπε, είτε κανείς συμφωνεί είτε όχι, αποτελούν αφετηρία προβληματισμού.
Πώς κρίνετε την κατάσταση πνευμάτων που σήμερα επικρατεί;
Μα ποιων «πνευμάτων»; Ο δυτικός κόσμος, «νοσεί» από αποπνευματοποίηση, απο-ιεροποίηση. Η έρευνα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, εκτιμά ότι το 2020 η κατάθλιψη θα είναι η πρώτη αιτία θανάτου, με τον επιπολασμό να ανέρχεται στο 25% του πληθυσμού. Είμαστε πια πολύ α-σθενείς, χωρίς σθένος, για να τα βγάλουμε πέρα με τον καπιταλισμό. Η χίμαιρα, το μυθολογικό τέρας, εμφιλοχωρεί πια στον καθένα μας: υπερδιογκωμένο ματαιόδοξο κεφάλι-διάνοια, ασθενικό «κατσικίσιο» συναίσθημα και επιθετικό, ακόρεστο ένστικτο.
Υπήρξε, όμως, μια διαδικασία ριζοσπαστικοποίησης τα προηγούμενα χρόνια.
Η «ριζοσπαστικοποίηση», συντελέστηκε σε διανοητικό και μόνο επίπεδο. Ο συναισθηματικός μας κόσμος παρέμεινε βαθιά συντηρητικός, φοβικός και αδρανής. Είναι, σαν να ερωτεύεται κανείς διά αλληλογραφίας. Κι εμείς ριζοσπαστικοποιηθήκαμε διά της αλληλογραφίας του ΣΥΡΙΖΑ. Εννοώ, χωρίς να επισυμβεί μια βαθιά ψυχική αλλαγή. Αυτό που ορίζουμε ως Επανάσταση των Ψυχών. Προηγούμενα, με το κίνημα των Αγανακτισμένων κ.λπ., αυτός που αντιδρούσε ήταν ο υπερδιανοητικοποιημένος ναρκισσιστικός εαυτός μας, απελπισμένος, επειδή ο μητρικός-κρατικός μαστός, δεν θα ήταν πια εκεί. Να αναγνωρίσουμε, βέβαια, τα αμεσοδημοκρατικά αιτήματα που υπερέβαιναν τις μέχρι τότε ωφελιμιστικές διεκδικήσεις της μεταπολίτευσης. Όμως, και αυτό γινόταν, φοβάμαι, στο πλαίσιο μιας ναρκισσιστικής στρατηγικής ατομικής επιβίωσης. Η ριζοσπαστικοποίηση δεν μας «άγγιξε» μέσα μας και γι’ αυτό ράγισε στο πρώτο ΣΥΡΙΖέικο μνημονιακό αεράκι.
Συμπερασματικά, για το ζήτημα της παθητικοποίησης του λαού μας, πέρα από τους Παγκάλειους μηχανισμούς ενοχοποίησης που το σύστημα, σαν «καλή μανούλα», ξέρει να χειρίζεται με επιτυχία, αυτό που μάλλον δεν έχουμε συνειδητοποιήσει, ακόμη, είναι ότι «μας έχουν βγάλει από την πρίζα». Η ζωτική μας ώση για νόημα ζωής, ξέπεσε σε μια ρηχή και ενοχική επιβίωση και ο καημένος o ελάχιστος εαυτός μας κομματιάστηκε. Στη θέση του «εκεί έξω» βολοδέρνει καθημερινά, ένας ρόλος μας, ένα άβαταρ, που παριστάνει ότι έχει, δήθεν, προς στιγμήν, απογοητευτεί…
Φαίνεται ότι ο ΣΥΡΙΖΑ απογείωσε την επιρροή του από το 2012, γιατί αμφισβήτησε την κυριαρχία του παλιού πολιτικού συστήματος που σήμερα, όμως, παλινορθώνεται με κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ.
Είχαμε όλοι τόσο μεγάλη ανάγκη να αμφισβητήσουμε την κυρίαρχη αντίληψη που βάζει τα κέρδη πάνω από τους ανθρώπους. Ίσως, κάπως ασυνείδητα, είχαμε υπαρξιακή ανάγκη να αμφισβητήσουμε το κυρίαρχο πρόταγμα της νεωτερικότητας που απο-θεώνει τη λατρεία της, με κάθε μέσο, χρησιμοθηρικής αποτελεσματικότητας. Τη νέα θρησκεία. Την Ιερή Οικονομία όπως λέει ο Charles Eisenstein. Αυτή η ανάγκη μας οδήγησε να «επινοήσουμε» ψυχολογικά τον ΣΥΡΙΖΑ ως μια νέα διαμαρτύρηση και τον Τσίπρα ως τον φωτισμένο ηγέτη. Απελπισμένοι από τα μνημόνια πέσαμε, διψασμένοι, με τα μούτρα, στο πρώτο ποτήρι νερό που βρέθηκε στο δρόμο μας. Κι ας ήταν κάπως πολιτικά θολό, πατριωτικά γλυφό και ταξικά… εθνομηδενιστικό. Όμως, οι οργασμοί με «επινοημένους» εραστές και ερωμένες, γρήγορα, αποδεικνύονται μαλακία.
Τι συνέπειες έχει η ματαίωση που περιγράφετε;
Σήμερα βιώνουμε την αφύπνισή μας από αυτή τη νυχτερινή ονείρωξη. Και δεν εξαιρώ καθόλου τον εαυτό μου απ’ αυτό. Η αίσθηση, είναι ίδια με την ματαίωση που βιώνει ένα παιδί όταν ανακαλύπτει ότι τελικά ο Άι Βασίλης δεν υπάρχει. Αυτή η ματαίωση πολλαπλασιάζει τον ήδη υπαρκτό εσωστρεφή θυμό, τραυματίζοντας την αίσθηση εαυτότητας. Αρχίζει να αναδύεται, για τα καλά, αυτό που εγώ ονομάζω οριακός άνθρωπος. Η σκιά του εαυτού μας, ως εαυτός. Οι σχέσεις γίνονται όλο και πιο ασταθείς και έντονες, με εναλλαγές από την ακραία εξιδανίκευση στην ακραία υποτίμηση. Σχεδόν μαυρόασπρες. Η ταυτότητα στρεβλώνεται περαιτέρω. Οι παρορμητικές, αυτοτιμωρητικές και αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές πολλαπλασιάζονται. Ο έντονος θυμός, όλων εναντίον όλων, είναι η καθημερινότητα μας. Ένα διαρκές «μην τυχόν» γίνεται το κυρίαρχο πρόταγμα. Η αποφυγή είναι πλέον η βασική ανθρώπινη ώση.
Πολλοί κάνουν λόγο για «ήττα» της Αριστεράς, τη στιγμή που μια εκδοχή της βρίσκεται στην κυβέρνηση. Τι ακριβώς έχει ηττηθεί τελικά σήμερα;
Είναι σαν να λέμε, ότι η χριστιανική αγάπη ηττήθηκε επειδή υπήρξε π.χ. η προτεσταντική εκδοχή του Χριστιανισμού. Ο πυρήνας της Αριστεράς που «ήταν και είναι πάντα με τους άλλους», της Αριστεράς των κοινωνιοκεντρικών προτεραιοτήτων και των «μαρτύρων», είναι αήττητος. Εκείνο που ηττήθηκε είναι μια ακόμη μεταπολιτευτική ναρκισσιστική αυταπάτη. Το «αυτονόητο δικαίωμα» μας ότι, με κάποιο μαγικό τρόπο, θα τη «βγάλουμε καθαρή».
Μπορεί να υπάρξει μια διαδικασία ανάτασης και να εισέλθουμε σε έναν νέο κύκλο αμφισβήτησης του περιβόητου «TINA»; Τι προϋποθέσεις θα είχε αυτό σε διάφορα επίπεδα;
Μάλλον δεν έχουμε κατανοήσει, ότι δεν αντιδρούμε τόσο στις αντικειμενικές καταστάσεις που βιώνουμε, όσο στην υποκειμενική αντίληψη μας για αυτές. Ή καλύτερα στο νόημα που αποδίδουμε (ή όχι) σ’ αυτές. «Δεν έχει νόημα», λοιπόν, να κατέβουμε στους δρόμους, «δεν έχει νόημα» να ψηφίσουμε κ.λπ. Γενικώς ένα «δεν έχει νόημα» πλανιέται πάνω από τη χώρα. Αυτή η ψυχολογική αποκρυπτογράφηση της ΤΙΝΑ αναδεικνύει την πιο κρίσιμη προϋπόθεση: Να ξαναβρούμε νόημα στην ύπαρξη, στην συνύπαρξη και στην πράξη. Αν βρούμε νόημα στο να δημιουργούμε, να παράγουμε, αν η σκιά μας συναντήσει ξανά το δημιουργικό εαυτό μας, έχουμε κάνει το πρώτο κρίσιμο βήμα. Τι έλεγε ο Sartre; «Υπεύθυνος σημαίνει ότι είσαι ο αδιαφιλονίκητος δημιουργός του τάδε πράγματος». Ο πολίτης, λοιπόν, πριν γίνει πολίτης, είναι δημιουργός. Και αφού γίνει πολίτης γίνεται και οπλίτης αν χρειαστεί να υπερασπιστεί τη δημιουργία του. Αυτό το εγχείρημα είναι μια τεράστια πρόκληση για τη σύγχρονη ελληνική Αριστερά. Να σας το πω κάπως αιρετικά: αριστερός δεν γίνεσαι άμα έχεις διαβάσει Μαρξ, Πουλαντζά και Αλτουσέρ. Αριστερός ξεκινάς να γίνεσαι όταν κατορθώνεις, έστω, «να καρφώσεις ένα καρφί σ’ έναν τοίχο» και καλείς, από καρδιάς, τους άλλους να το μοιραστείτε…
