Της Γιούλης Ιεραπετριτάκη*
Θεσσαλονίκη/ Πόλις ημιθανής, σώμα γεμάτο μαχαιριές/ στις φλέβες κυλάνε/ σαρκοφάγοι από λαμαρίνα/ σε πένθιμη πομπή/ κορνάρουν τον τρομαγμένο τους ίσκιο/ τις επωδές του θανάτου/ και συ/ να υποδύεσαι ακόμη/ την κάποτε λυσίκομο την υψιπετή κόρη (…)
Γιώργος Α. Σιγανίδης
Η ιδεολογία της ασχήμιας του οικιστικού εκβαρβαρισμού της αισθητικής υποβάθμισης έχει γίνει πια καθεστώς. Το χειρότερο, όμως, είναι ότι η πολιτική αυτή βαφτίστηκε με το μανδύα του αναπτυξιακού εκσυγχρονισμού.
Έτσι, λοιπόν, στην καρδιά του ιστορικού κέντρου της πόλης μας, την Πλατεία Χρηματιστηρίου, η αναπτυξιακή σφραγίδα του δήμου αποτύπωσε την ιδεολογία της στο συγκεκριμένο χώρο: θορυβώδεις ανεμιστήρες-τερατουργήματα, πίδακες νερού, νεροκουρτίνες, καταιονιστήρες, εκτεταμένη τσιμεντόστρωση-μαρμαρόστρωση, ζαρντινιέρες από μπετόν. Μια «ανάπλαση» που, καθώς διάβασα, στοίχισε στον Δήμο Θεσσαλονίκης 5,5 εκατ. ευρώ, υπολογίζοντας ότι με τις παρεμβάσεις αυτές θα καταφέρουν όχι μονάχα να αναζωογονήσουν την περιοχή, αλλά και να μειώσουν τη θερμοκρασία κατά 3 βαθμούς στην περιοχή!
Πέρασα πριν από λίγες μέρες από την περιοχή κι έφυγα σαν κυνηγημένη. Ένα ακόμη σημείο του κέντρου που παραδίδεται στην παντοκρατορία των καφέ και της αισθητικής που αυτά επιβάλλουν στο χώρο.
Για τους πεζούς δύο είναι οι επιλογές: Ή θα πρέπει να διασχίσουν τα τραπεζοκαθίσματα που απλώθηκαν εκατέρωθεν του δρόμου, εισπράττοντας μάλιστα τη δυσφορία των θαμώνων για το θράσος να θέλει κανείς να διασχίσει τα «επιπλωμένα πεζοδρόμια», ή να τολμήσουν ένα ντουζάκι, γλιστρώντας ανάμεσα στα σιντριβάνια.
Σκέφτηκα, στ’ αλήθεια, να κάτσω να πιω ένα καφεδάκι σαν… άνθρωπος μες το καταμεσήμερο, αλλά η φασαρία του σκηνικού της ανάπλασης ήταν τόσο απωθητική, τόσο ξένη με το πνεύμα του τόπου του παλιού εμπορικού πυρήνα της πόλης και των ανθρώπων της, που το ’βαλα στα πόδια κι έστριψα κατά τη θάλασσα.
Αλήθεια, αν σκέφτονταν να τοποθετήσουν 2-3 δέντρα που να δροσίζουν με τη σκιά και τη μυρωδιά τους την περιοχή (φλαμουριές ή ακακίες), να περιποιηθούν το υπέροχο νεοκλασικό κτίριο που δεσπόζει στην πλατεία με τον κατάλληλο φωτισμό, να ομορφύνουν με λουλούδια, με παγκάκια για τους περαστικούς, με λιγότερα μάρμαρα και περισσότερο πράσινο, έτσι που να δημιουργείται μια μικρή όαση για όλους στο πολύπαθο κέντρο, πόση ομορφιά θα δημιουργούσαν γύρω μας…
Πόσος κόσμος, άραγε, θα επιζητούσε να απολαύσει το καφεδάκι του κάτω από τη φυλλωσιά ενός δέντρου και όχι κάτω από σκουρόχρωμες τέντες και μεταλλικές κατασκευές;
Πολυτέλεια σπάνια στις μέρες μας, αφού το δέντρο έχει γίνει σπάνιο είδος.
Το ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης, με τα μοναδικά κι ανεπανάληπτα 15 Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, στην καρδιά του οποίου ως ευλογία αλλά και ως πρόκληση για την πόλη ήρθε πρόσφατα στο φώς La via reggia το βυζαντινό μαρμαρόστρωτο σταυροδρόμι ή αλλιώς η «Πομπηία της Θεσσαλονίκης», βρίσκεται σε «αιχμαλωσία». Τόνοι λαμαρίνας μας αποκρύπτουν, μας κρατούν μακριά από τα πολιτιστικά μας αγαθά, από την ιστορία, την ταυτότητα της πόλης μας. Ένας κύκλος κερδοσκοπίας εξακολουθεί ν’ ασελγεί συστηματικά, καταστρέφοντας τα τεκμήρια της συλλογικής μας μνήμης, χωρίς να λογοδοτεί σε κανέναν. Με την ίδια λογική, άλλωστε, επιβλήθηκε και η κατασκευή του μετρό στη Θεσσαλονίκη. Μνημείο προχειρότητας, αλαζονικής συμπεριφοράς και έλλειψης σχεδιασμού, έδωσε τη χαριστική βολή στο ήδη επιβαρυμένο ιστορικό κέντρο, καθιστώντας το πλέον, υστερικό. Δεν «συνομιλεί» με κανέναν, δεν έχει τίποτε να «διηγηθεί». «Πνίγεται» αδιαμαρτύρητα στο νέφος των αιωρούμενων σωματιδίων, αναζητώντας παρηγοριά στα μπαράκια.
Μαρτυρεί, βέβαια, το επίπεδο των ανθρώπων, τις αξίες, τα συναισθήματά τους, τα κίνητρα απέναντι στην πόλη που κατοικούν όπως ακριβώς και τα ποιήματα του Γιώργου Σιγανίδη.
Φτωχή κι έρημή μου πόλη/ Στέγνωσε ο μαστός σου./ Σου φτιάχνουν φόρεμα τώρα οι καινούργιοι/ από τραχύ αγκαθωτό μαλλί/ Σε ψαύουν αδέξια κι επιθετικά/ Πληγώνουνε το γέρικό σου σώμα…/ Μα εσύ./ Τόδες το έργο τόσες φορές…/ Αλλοίμονο σε μας.
* Η Γιούλη Ιεραπετριτάκη είναι ιστορικός-αρχαιολόγος
