Η διαχείριση της ελληνικής κρίσης από τους δανειστές, παρ’ ότι δεν εξελίχθηκε βάσει κάποιου αυστηρού «σχεδίου», μπορεί να διαβαστεί με διάφορους τρόπους. Είναι μια πολιτική «ανακαίνισης» της Ευρωζώνης σε ακόμη πιο αυταρχική και νεοφιλελεύθερη εκδοχή, με βασικό οικοδομικό υλικό την Ελλάδα. Είναι ένα ακραίο οικονομικό πείραμα «εσωτερικής υποτίμησης» κάθε υλικής και άυλης αξίας, συμπεριλαμβανομένου του ανθρώπινου δυναμικού. Είναι, επίσης, ένας μηχανισμός βίαιου οικονομικού και κοινωνικού μετασχηματισμού της χώρας, στην προοπτική της «βαλκανοποίησής» της. Είναι, τέλος, ένα πρόγραμμα μετασχηματισμού του πολιτικού και κομματικού της συστήματος, με στόχο να καταστεί «στεγανό» στις κοινωνικές αντιστάσεις.
Ίσως σ’ αυτό το τελευταίο πεδίο οι «διασώστες» της Ελλάδας έχουν να επιδείξουν την πιο εντυπωσιακή αποτελεσματικότητα. Σε μια αναγκαστική συνέργεια με την κοινωνική αντίσταση στα μνημόνια, διέλυσαν τον παραδοσιακό δικομματισμό, οδήγησαν στα όρια εξαφάνισης το σοσιαλφιλελεύθερο ΠΑΣΟΚ, έκαμψαν τις μετριοπαθείς μνημονιακές «αντιστάσεις» της λεγόμενης λαϊκής Δεξιάς, πειθάρχησαν, «κούρεψαν» και τελικά θυσίασαν τον Σαμαρά, κατέλυσαν χωρίς αναστολές τη δημοκρατική διαδικασία (με τις δοτές κυβερνήσεις ή με την ακύρωση των αποτελεσμάτων του δημοψηφίσματος), «γέννησαν» τη νεοναζιστική Χρυσή Αυγή, ευνόησαν τη δημιουργία νέων πολιτικών αναχωμάτων (λέγε με Ποτάμι) και, τελικά, αναμετρήθηκαν -ψύχραιμα, όπως αποδεικνύεται εκ του αποτελέσματος- με το αναπόφευκτο: την εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ. Η εξώθηση της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ στη συνθηκολόγηση με ό,τι ακριβώς αρνείτο, είναι το κορυφαίο πολιτικό τους επίτευγμα.
Το πείραμα έχει, ωστόσο, τα κενά του. Η πειθάρχηση του πολιτικού συστήματος δεν σημαίνει αυτόματα και πειθάρχηση του κοινωνικού σώματος. Το «όχι» του δημοψηφίσματος που άφησε τους πάντες αμήχανους, παραμένει μια terra incognita ως προς τη συνέχειά του.
Η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ δικαιούται να μεταλλάξει το κόμμα της σε ό,τι θέλει∙ ένα σοσιαλδημοκρατικό, κεντροαριστερό ή κεντροδεξιό μόρφωμα που θα διαχειριστεί την επώδυνη πορεία προσαρμογής της χώρας στο ευρωπαϊκό «κεκτημένο», ενδεχομένως με μερικές ριπές στοργής για τα φτωχότερα στρώματα ή κάποιες κινήσεις αυστηρότητας για μερικούς άπληστους θυλάκους της ολιγαρχίας. Μπορεί αυτή να είναι η συνθήκη για μια σχετικά μακρόχρονη ηγεμονία του στο πολιτικό στερέωμα, ενδεχομένως με την ανοχή μιας εσωκομματικής αντιπολίτευσης, που πάντως δεν θα παρενοχλεί τη διακυβέρνηση. Είναι ένα βολικό μοντέλο διαχείρισης της πολιτικής και κοινωνικής δυσφορίας που διαπερνά σχεδόν όλα τα κυβερνώντα κεντροαριστερά ή κεντροδεξιά κόμματα στην Ευρώπη.
Ωστόσο, ακόμη κι έτσι παραμένει μια απροσδιόριστου μεγέθους πολιτική μαύρη τρύπα. Ακόμη κι αν το μεγαλύτερο κομμάτι του «όχι» της 5ης Ιουλίου συμβιβάζεται με τη συνθηκολόγηση, υπάρχει ένα άλλο μεγάλο τμήμα που έχει ξεπεράσει όλες τις αυταπάτες, έχει κάνει ριζοσπαστικά άλματα στις αντιλήψεις για το τι εστί Ε.Ε. και Ευρωζώνη, αντιλαμβάνεται το ρεαλισμό της εναλλακτικής λύσης, γνωρίζει ταυτόχρονα τα κενά και τις ανεπάρκειές της, δεν βολεύεται με τον απολίτικο αγνωστικισμό του ΚΚΕ, θέλει έναν πολιτικό φορέα που να εκφράζει όχι απλά το «όχι μέχρι τέλους», αλλά το «ναι» σε έναν ριζοσπαστικά διαφορετικό δρόμο για τη χώρα και για την τεράστια λαϊκή πλειοψηφία.
Η πρώτη ύλη αυτού του φορέα υπάρχει, εκτός και εντός του ΣΥΡΙΖΑ, στους πάμπολλους μικρούς σχηματισμούς της αριστεράς, στα κινήματα που γέννησε ή αναγέννησε η κρίση. Οι αναπηρίες αυτής της «πρώτης ύλης», πάμπολλες. Πρόσωπα φθαρμένα και κουρασμένα, έλλειμμα ηγετικών φυσιογνωμιών, ναρκισσισμός της ελάχιστης διαφοράς, αγωνία να διατηρήσει καθείς τον μικροεγωισμό του και το πολιτικό του μικρομάγαζο. Από την άλλη πλευρά, ο πολιτικός χρόνος είναι τώρα και το να περιμένει κανείς να προκύψει ένα νέο πολιτικό κίνημα από τα κοινωνικά ηφαίστεια του μέλλοντός μας μπορεί να αφήσει το λαϊκό «όχι» πεντάρφανο στις επικείμενες πολιτικές και εκλογικές εξελίξεις. Άλλωστε, η ίδια η εμπειρία του ΣΥΡΙΖΑ δείχνει ότι πολλές φορές, ακόμη και από παλιά υλικά μπορεί να προκύψει κάτι νέο. Αρκεί να προσεχθεί η συγκολλητική ουσία.
Γιάννης Κιμπουρόπουλος
