Ο πόλος της παγκοσμιοποίησης σε αναστάτωση
Του Σπύρου Παναγιώτου
Δεν είναι πρώτη φορά που ο χαμένος των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ αμφισβήτησε το αποτέλεσμα των εκλογών στις ΗΠΑ και δικαιολόγησε την ήττα ως προϊόν χειραγώγησης των πολιτών. Ποτέ όμως δεν υπήρξε τέτοια παγκόσμια αναστάτωση στη διαδικασία μετάβασης της εξουσίας από τον ένα πρόεδρο στον άλλο. Ποτέ άλλοτε δεν υπήρξε τέτοια άμεση παρέμβαση ξένων κρατών, ακόμα και των μυστικών υπηρεσιών στη σύντομη περίοδο της μετάβασης των εξουσιών.
Ο λόγος είναι πολύ γνωστός. Ο Τραμπ δεν ταράζει με τις δηλώσεις τους την ήδη αναστατωμένη Ευρώπη, αλλά ολόκληρο τον παγκόσμιο πόλο της παγκοσμιοποίησης. Ετερόκλητες δυνάμεις επιστρατεύονται, από τον Κινέζο πρόεδρο Ξι Ζινπίγκ ως το Γερμανό υπουργό Οικονομικών Σόιμπλε και το ιερατείο των Βρυξελλών, για να στείλουν μηνύματα παγκόσμιας ταραχής. Ετερόκλητες δυνάμεις συντάσσονται γύρω από τον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ, από την Αγγλίδα πρωθυπουργό Μέι ως τον Ρώσο πρόεδρο Πούτιν, προαναγγέλλοντας διατάραξη των μέχρι σήμερα ισορροπιών. Και οι δύο πλευρές επικαλούνται τη διατήρηση της ψυχραιμίας καθώς υπάρχει αναμονή έως ότου οι προεδρικές εξαγγελίες αποσαφηνισθούν και μετατραπούν σε πολιτική πράξη. Το κράτημα πισινής αποτελεί το απαύγασμα της διπλωματίας όλων των πλευρών. Τυχαίο; Ας το δούμε…
Οι πολιτικές «αλλαγής καθεστώτων» επιστρέφουν στη χώρα που τις γέννησε
Αυτό τον τίτλο (1), σε ελεύθερη μετάφραση, χρησιμοποιεί ο Τζέιμς Πέτρας για να περιγράψει το κλίμα που επικρατεί στις ΗΠΑ το τελευταίο διάστημα. Και τον συμπληρώνει με το «ανοικτές απειλές της CIA κατά του Τραμπ». Είναι γνωστές οι δηλώσεις του επικεφαλής της CIA Τζον Μπρέναν, λίγες μέρες πριν την ορκωμοσία Τραμπ στο τηλεοπτικό δίκτυο Fox, ότι ο εκλεγμένος πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ: «πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός για τα όσα λέει και πού τα λέει». Συμπλήρωσε ότι για τις ΗΠΑ θα πρέπει να καταστεί σαφές ότι ο Τραμπ, αντιλαμβάνεται με ακρίβεια τα στοιχεία που γνωρίζουν οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες, προκειμένου ο εκλεγμένος πρόεδρος να προχωρεί σε τεκμηριωμένες αποφάσεις. Τέτοιες εμπρηστικές δηλώσεις δεν είναι τίποτα λιγότερο από προειδοποίηση ανατροπής. Ο ίδιος ο Τραμπ απάντησε κατά τον τρόπο που υπονοούσε την απομάκρυνση του διευθυντή της CIA.
Η ένταση κλιμακώθηκε με την τελευταία συνέντευξη του απερχόμενου πρόεδρου Ομπάμα που δήλωσε, σπάζοντας την παράδοση που θέλει διακριτική τη δημόσια τοποθέτηση των πρώην προέδρων, ότι δεν θα διστάσει να παρεμβαίνει δημόσια για θέματα «όπου πιστεύω ότι οι βασικές μας αξίες κινδυνεύουν».
Ποιες «πραγματικές βασικές αξίες» κινδυνεύουν;
Νωρίτερα ο Τραμπ σε κοινή συνέντευξή του στους Times του Λονδίνου και τη γερμανική Bild, είχε βάλει φωτιά σε ολόκληρη την ΕΕ. Την χαρακτήρισε ως «όχημα της Γερμανίας», χαιρέτησε ως θετικό γεγονός το Brexit και πρόβλεψε ότι θα ακολουθήσουν και άλλες χώρες, καθώς «οι λαοί και οι χώρες θέλουν τη δική τους ταυτότητα». Επανέλαβε τη γνωστή θέση ότι η Γερμανία «είναι τζαμπατζής» τονίζοντας ότι οι ΗΠΑ δαπανούν το 70% της χρηματοδότησης του ΝΑΤΟ το οποίο μάλιστα χαρακτήρισε «παρωχημένο καθώς δεν ασχολήθηκε αποτελεσματικά με την τρομοκρατία» και υπονόησε επανακαθορισμό των αρμοδιοτήτων. Δήλωσε ακόμα την πρόθεσή του να εξομαλύνει τις σχέσεις με τη Ρωσία και να άρει το εμπάργκο σε βάρος της, με την προϋπόθεση σύναψης συμφωνίας για αμοιβαίο περιορισμό των πυρηνικών όπλων. Την ίδια στιγμή που απείλησε τη Γερμανία με επιβολή δασμών ύψους 35% αν συνεχίσει να παράγει αυτοκίνητα στο Μεξικό με σκοπό να τα εισάγει στις ΗΠΑ.
Αυτές οι διακηρύξεις Τραμπ προκαλούν ρίγη στο Βερολίνο και σε ολόκληρο τον πόλο της παγκοσμιοποίησης καθώς, αν εφαρμοσθούν, θα σημάνουν σημαντικές αλλαγές στην παγκόσμια οικονομία, αλλά και θα δυναμώσουν τις φυγόκεντρες τάσεις στην Ευρώπη σε μια χρονιά κρίσιμων εκλογικών αναμετρήσεων.
Η αλήθεια είναι ότι διαφορές υπήρχαν πάντα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Ήταν αυτές που γεννούσαν οικονομικούς και νομισματικούς πολέμους ακόμα και στρατιωτικές σταυροφορίες. Τώρα όμως συμβαίνει κάτι πραγματικά νέο. Διατυπώνονται, έστω και ασαφώς, πολιτικές αμφισβήτησης εντός του οικονομικού συστήματος που υπαγορεύονται από τις φανερές αδυναμίες της παγκοσμιοποίησης να πετύχει ρυθμούς ανάπτυξης τέτοιους που να εξασφαλίζουν σταθερότητα στην παγκόσμια αδυναμία. Παρά τη μεγάλη και «από τα πάνω» επίθεση στον κόσμο της εργασίας, που μειώνει το κόστος παραγωγής και παράλληλα οδηγεί σε κατάρρευση της φερέγγυας ζήτησης, με αποτέλεσμα την αδυναμία πραγματοποίησης κερδών. Ήδη έχουν χρεοκοπήσει οι πολιτικές αναθέρμανσης της ζήτησης μέσω του δανεισμού.
Στην πραγματικότητα δυναμώνει μια κυρίως πολιτική διαφοροποίηση κατά της παγκοσμιοποίησης – δεν έχει διατυπωθεί ακόμα ένα πλήρως αποσαφηνισμένο οικονομικό σχέδιο που να την υπηρετεί – για τον επανακαθορισμό των ορίων της και αντιμετώπισης των ανισορροπιών που γεννά οικονομικά και κοινωνικά. Οι πολιτικές αυτές συναντιούνται και ενισχύονται από τη διάχυτη λαϊκή οργή, από την τεράστια διεύρυνση των ανισοτήτων και της περιθωριοποίησης της πλειονότητας των ανθρώπων του πλανήτη.
Η αντιπαράθεση αυτή, αναμφισβήτητα, έχει υλική βάση. Οι αντιμαχόμενες πλευρές διαπερνούν οριζόντια και κάθετα τον σύγχρονο κόσμο. Οριζόντια με την έννοια ότι απλώνονται ανάμεσα σε διαφορετικές χώρες πυλώνες της παγκόσμιας οικονομίας και κάθετα ανάμεσα σε οικονομικές δυνάμεις τις κάθε χωριστής χώρας. Την ίδια στιγμή είναι αβέβαιη η έκβασή της, καθώς οι δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης δεν έχουν απολέσει την ισχύ τους και διατηρούν σημαντικά ερείσματα απέναντι στην άνοδο εκείνων που τις αμφισβητούν.
Η σημασία όλων αυτών έγκειται στο γεγονός ότι αυτό το «κύμα» αναστατώσεων συνεπαίρνει, όχι μια περιφερειακή χώρα του πλανήτη, αλλά το κέντρο της «Αυτοκρατορίας του χρήματος και της στρατιωτικής ισχύος». Αυτό προσδίδει στο σύστημα τεράστια ανισορροπία. Και καθιστά τη «λύση» του γόρδιου δεσμού ακόμα πιο ασαφή και επικίνδυνη.
Το ερώτημα είναι αν αυτή η συστημική διαμάχη μπορεί να αποτελέσει αφετηρία ανάπτυξης ενός ανταγωνιστικού κινήματος των λαών. Προϋπόθεση για κάτι τέτοιο είναι να στραφούν τα κύρια πυρά κατά του πόλου της παγκοσμιοποίησης. Κάτι για το οποίο η αριστερά, παγκόσμια και τοπικά, αδιαφορεί εκκωφαντικά.
«Χαμηλό βαρομετρικό» πάνω από τη Σινική Θάλασσα
Και ενώ η Ευρώπη παρακολουθεί με υποκριτική ψυχραιμία τις εξελίξεις στις ΗΠΑ, το θερμόμετρο ανεβαίνει επικίνδυνα στη Νότια Σινική Θάλασσα. Η αφορμή δόθηκε από μια δήλωση του υποψήφιου για τη θέση του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Ρεξ Τίλερσον που, μιλώντας στη Γερουσία, δήλωσε: «Το να κατασκευάζεις νησιά και μετά να βάζεις επάνω σε αυτά στρατιωτικό εξοπλισμό, είναι ακριβώς το ίδιο με την κατάληψη της Κριμαίας από τη Ρωσία», για να προσθέσει: «Θα χρειαστεί να στείλουμε στην Κίνα ένα ξεκάθαρο μήνυμα, πρώτον να σταματήσει την κατασκευή νέων νησιών και δεύτερον η πρόσβασή στα νησιά αυτά δεν πρόκειται να επιτραπεί στο μέλλον».
Η απάντηση που δόθηκε από την κινεζική πλευρά, μέσω της κυβερνητικής αγγλόφωνης εφημερίδας Global Times, ήταν καταιγιστική: «Θα χρειαστεί ένα πόλεμος μεγάλης κλίμακας για να μας αποτρέψετε την πρόσβαση στα νησιά μας», προειδοποίησε η κινεζική κυβέρνηση και συνέχισε «Εκτός και αν η Ουάσιγκτον σχεδιάζει να κηρύξει έναν πόλεμο μεγάλης κλίμακας στη νότια Κινεζική Θάλασσα, κάθε άλλη απόπειρα για να αποτρέψει την Κίνα από το να διατηρεί πρόσβαση στα νησιά αυτά θα είναι μια ανόητη πράξη»
Η κινεζική πρόκληση είναι ευθεία. Στο ίδιο άρθρο αναφέρεται «Η Ουάσιγκτον δεν έχει καμία απολύτως ισχύ για να κυριαρχήσει στην Νότια Κινεζική Θάλασσα. Καλύτερα να συγκεντρώσει όλη την πυρηνική ισχύ που έχει εάν θέλει να αναγκάσει μια μεγάλη πυρηνική δύναμη να αποσυρθεί από την επικράτειά της».
Η νέα φάση που μπαίνει η ανθρωπότητα, και ιδιαίτερα η στοχοποίηση της Κίνας, εκ μέρους του Τραμπ, ως ο κύριος οικονομικός ανταγωνιστής των ΗΠΑ, διατηρεί όλη τη βαρβαρότητα της εποχής που διαδέχεται. Επιχειρεί να τροποποιήσει εκ βάθρων συμμαχίες και ισορροπίες που διαμορφώθηκαν μέχρι τώρα προσδίδοντας στο παγκόσμιο σύστημα μεγαλύτερη αστάθεια και καθιστώντας μια καταστροφική για την ανθρωπότητα πολεμική σύγκρουση πιο πιθανή.
(1) Regime Change Comes Home: The CIA’s Overt Threats against Trump, James Petras, Jan 17, 2017
