του Νίκου Σταθόπουλου*
Και ενώ από τη Florona τσουλάμε χαρωπά στην Delmicron, δίνοντας στην επιστήμη το νόημα μιας κρατικοδίαιτης «πρακτικιάς» του παλιού καιρού, το Σύστημα ξετυλίγει μεθοδικά την «αναπλαστική» στρατηγική του… «Οργανισμοί», «ιδρύματα», «φορείς», «Μέσα», «ειδικές επιτροπές», εκπονούν και διαδίδουν «μελέτες» αλλά και «ορθολογικές προφητείες» που αφορούν στην «προοπτική του κόσμου», δηλαδή στο μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης και ανθρώπινης συνείδησης που οραματίζονται και τους εξυπηρετεί. Όταν μιλάει το Σύστημα, σε κάθε όψη του, τίποτα δεν είναι «αθώο» και «τυπικό», και, βέβαια, το Σύστημα δεν είναι ο Νοστράδαμος!
Ο «μη κερδοσκοπικός οργανισμός» (χα!) Breakthrough Energy Ventures έχει ιδρυθεί το 2016 από τον σύγχρονο μεταμοντέρνο «Ρομπέν των Δασών» Κύριο Μπιλ Γκέητς. Ο ιδρυτής του, λοιπόν, ανακοίνωσε αυτές τις «άγιες μέρες» ότι ο οργανισμός αυτός έχει ήδη συγκεντρώσει το ποσό του 1.000.000.000 δολαρίων με προορισμό την χρηματοδότηση παραγωγής «καθαρών τεχνολογιών», δηλαδή που δεν ρυπαίνουν το δύσμοιρο το περιβάλλον. Βέβαια, αν έδιναν αυτά τα χρήματα στην Αφρική θα είχαν εξαλείψει την πείνα και θα γλίτωναν και μερικές χώρες από τη χρεοκοπία. Μα αυτά είναι «του ταξικού διαβόλου» και δεν συνδέονται με την «αγαθή προαίρεση μερικών πλουσίων».
ΚΑΙ ΙΔΟΥ ΜΙΑ «απόδειξη» της βαθιάς φιλανθρωπίας και μέριμνας με συλλογική συνείδηση που χαρακτηρίζει τις μεταβιομηχανικές ελίτ! Θέλουν «καθαρό περιβάλλον» και το θέλουν χωρίς καμιά επιδίωξη υψηλής κερδοφορίας, χωρίς καμιά «ταξική υστεροβουλία»! Έτσι, τζάμπα πράμα, από έναν «ανθρωπισμό» σαν εκείνο του Μ. Φρίντμαν που προέκρινε την υπερσυσσώρευση του πλούτου σε μια «ολιγομελή κορυφή» ώστε μετά να «κυλάει αυτόματα προς τα κάτω ο πλούτος» (αφού, τι να τον κάνουν περίκλειστα συγκεντρωμένο;)!
Μας εμπαίζουν; Ε, προφανώς! Διότι μιλάμε για την General Motors και την American Airlines, τη Microsoft και την Bank of America, την Black Rock (η μεγαλύτερη επενδυτική εταιρεία στον πλανήτη, διαχειρίζεται 6,5 τρισ. δολάρια για λογαριασμό πελατών της ) και την Arcelor Mittal (η κορυφαία χαλυβουργία στον κόσμο, που η κάμψη ζήτησης του χάλυβα την έχει στρέψει στα φωτοβολταϊκά και κατασκευάζει τη μεγαλύτερη παραγωγική μονάδα του κόσμου στο ινδικό κρατίδιο Karnataka). Αυτοί οι «στοργικοί προστάτες του πλανήτη», τελείως άσχετοι με το επενδυτικό πεδίο του περιβάλλοντος ε!, έχουν συνασπίσει τη στοργή τους στο ίδρυμα του Γκέητς και «τσίτα τα γκάζια» για τη διαβόητη Πράσινη Ανάπτυξη.
Την ίδια ώρα, ο Μέγας Μπιλ (το ισοδύναμο του Τ. Σόρος στη σφαίρα του ψηφιακού κλάδου της παγκοσμιοποιητικής αναδιάρθρωσης) ανακοινώνει (ως Μέγας Πανιατρός που υποκαθιστά κάθε μερικό «Ιπποκράτη») ότι από τώρα και ύστερα, για πάντα, ο «κεντρικός κίνδυνος», μαζί με την «κλιματική αλλαγή», θα είναι οι ποικίλες ιώσεις. Η χρήση της πανδημίας έδωσε καρπούς ρίχνοντας μια κοινωνία στη φοβερή χοάνη-φενάκη του Τρόμου: Οι μεν τρομοκρατημένοι από την Παράσταση του ιού, οι δε πανικόβλητοι από το εμβόλιο! Το μήνυμα, διαβασμένο συνολικά, είναι σαφές: Η θεμελιωτική ουτοπία του μεταβιομηχανικού καπιταλισμού «στεγάζεται» στο project της «Υγιεινής Πράσινης Ανάπτυξης»! Είναι τόσο αφελές, τόσο σχηματικό, τόσο συμβατό με την αποστειρωμένη συμπεριφορικότητα του τρέχοντος καταναλωτικού μετανθρώπου, ώστε ηχεί μαγευτικά πειστικό και συναρπαστικό! «Και τι ζητάω;» είναι σα να σου λέει ο Μπιλ, «I have a dream» (έτσι που όλα τα αλέθει το μεταμονέρνο ιδεομπλέντερ): Ένα υγιές αυτεξούσιο άτομο που θα απολαμβάνει τον βιολογικό του κύκλο σαν «φυσιολογικός άνθρωπος» χρησιμοποιώντας αφθονία εξελιγμένων αγαθών σε ένα καθαρό περιβάλλον! Δεν είναι ένα γοητευτικό παραμύθι; Δεν είναι ένας άκρα ψυχοκινητικός μεταμύθος όπου η «πρόοδος» τελειοποιείται με όρους καθολικής αποστείρωσης;
Βέβαια, όλη η διακινούμενη σχετική «λογοτεχνία» εστιάζει στο «εποικοδόμημα», δηλαδή στον «τρόπο ζωής» (παρουσιασμένο με σαγήνη Θεάματος), έτσι αφηρημένα, αποσυνδεμένο από τις κοινωνικοοικονομικές, πολιτισμικές και ανθρωπολογικές προϋποθέσεις του «θαύματος». Εννοώ τη μορφή του πλούτου που προϋποθέτει αυτή η «ευημερία», τους όρους παραγωγής και διανομής του, τις πολιτικές σχέσεις που εξυπακούονται σε μια «συναινετική κοινωνία» όπου η παιδεία όχι απλά θα «στήνει αφηγήματα» αλλά θα συνιστά εμπράγματη αφήγηση-εγχειρίδιο προσανατολισμού και ένταξης, τα φίλτρα πρόσληψης της ιστορίας και των κοινωνικών διεργασιών, τις βασικές σημασίες διαμόρφωσης του ενεργού φαντασιακού, τις «κατηγορίες» που θα εγγυώνται την αδιατάρακτη λειτουργία του νέου «μαγαζιού».
Ο ΨΗΦΙΑΚΟΣ υπερτεχνολογικός καπιταλισμός δεν είναι απλά μια «φάση» στην ζωντανή βιογραφία της κεφαλαιοκρατίας: Είναι μια μοναδική τομή στη συνέχεια του γίγνεσθαι του «κόσμου της Πτώσης», μια τομή που αφορά στην ουσία της εξουσίας και στη φύση του αποδέκτη της. Ο υπερπλούτος παραμένει το κεντρικό κίνητρο, αλλά τώρα, με δεδομένη τη δυνατότητα απίθανου όγκου του, συνδυάζεται με μια ριζική αναβάθμιση των προαστικών παραστάσεων της κοινωνικής εξουσίας, δηλαδή με ανανέωση των πεποιθήσεων των παλιών «αρχουσών τάξεων» ότι είναι «εκ Θεού» η ηγεμονία τους και με αυτονόητη προνομιακή δυναμική απόλυτου καθορισμού της μοίρας των υπηκόων. Ο αρχικός αστισμός δεν εμφορείτο από τέτοιες φασίζουσες παράνοιες: Με αποθεωμένο το «αυθύπαρκτο και αυτοκαθοριζόμενο» άτομο, έθετε ως κίνητρο (οντολογικής ουσίας) το Κέρδος. Όλα τα άλλα έρχονταν ως παρεπόμενα της επιδίωξης και διαφύλαξης του (ατομικού) πλούτου. Απλώς, ενώ όλες οι διακηρύξεις «δεσμεύονταν» για «κοινό καλό» και «γενική ευημερία» και «ελευθερίες των πολιτών εν Δημοκρατία»: Η δυναμική της «ιδιωτικής πρωτοβουλίας» σε συνθήκες νομοτελειακής τεχνολογικής υπερανάπτυξης οδηγούσε μοιραία σε ό,τι ζούμε σήμερα.
Δεν υπάρχει καμιά «παγκόσμια συνωμοσία», υπό την έννοια ενός «απόρρητου σχεδίου» (έξω από την ιστορία και τις κοινωνικές προδιαγραφές) διαμορφωμένου από «σκοτεινούς ειδικούς»-μαριονέτες στα χέρια μιας «στοάς». Συνωμοσίες υπάρχουν αναρίθμητες και συνεχείς, αλλά να μάθουμε να διακρίνουμε τη «σκοτεινή πλευρά» που εμπεριέχεται σε ένα συστημικό γίγνεσθαι ως «αντικειμενική τάση» (που κάποιοι ανταποκρίνονται και κάποιοι όχι, κι έτσι έχουμε τις συστημικές ενδορρήξεις). Δεν καταλαβαίνεις ότι αν μια τέτοια διεργασία την προσλάβεις και παρουσιάσεις σαν «συνωμοσία», εκπαιδεύεις έναν κόσμο στον παθητικό μισομεταφυσικό μεσσιανισμό και στην ψευδοαγωνιστική εικονικότητα των «εξορκισμών»; Και αυτό δεν είναι μόνο μια επικίνδυνη άσφαιρη φωνασκία, αλλά είναι μια χρήσιμη (στο σύστημα) «αναβράζουσα παθητικότητα» που πλέον τα πάντα θα τα ερμηνεύει με όρους «σκοτεινών παιγνίων».
Στην «ανθρωπιστική ουτοπία» του Μ. Γκέητς, περιγράφεται με εναργή υπαινικτικότητα το δυστοπικό μέλλον ενός κόσμου που μέσω του καταναλωτισμού, του ναρκισσιστικού πραγματισμού, του πικρού κουρελιάσματος των «μεγάλων ουτοπιών της Χειραφέτησης», και υπό την «δημοκρατική» βία ποικίλων εκβιασμών και ψυχαναγκασμών: (Άγεται και) φέρεται προς έναν εξανδραποδισμό με όρους «πολιτισμένης» ενστικτοποίησης. Οι τρέχουσες «αναγκαιότητες» στην ανάπτυξη του μεταβιομηχανικού Κεφαλαίου, μοντάρουν έναν ξεριζωμένο απροϋπόθετο άνθρωπο που πλανιέται ή μαραζιάζει σε έναν έρημο κόσμο γεμάτο οθόνες και πράγματα. Η ψηφιοποιημένη σχέση υποτέλειας και ετεροκαθορισμού με τα αντικείμενα (και οι σχέσεις αντικειμενοποιημένες είναι), είναι η (ανθρωπολογική και πολιτισμική) βάση μιας μεταμοντέρνας Δομής Εκμετάλλευσης-Κυριαρχίας, που τροποποιώντας κάθε δεδομένη εμπειρία εξουσίας, αρθρώνεται στη διαρκή Διάλυση και Ανασύνθεση. Άρα, αυτό που απαιτείται, προκειμένου να αναδειχθούν φερέγγυες και μακροπρόθεσμες στρατηγικές ανατροπής, είναι η υπεράσπιση λειτουργικών σταθερών που θα διαμεσολαβούν μια σχέση σταθερότητας-συνέχειας στο χρόνο και οργανικής ενότητας. Συντριβόμαστε ιστορικά από τη Διαρκή Ρευστοποίηση, και ενάντια της οργανώνουμε τις ποιοτικές αντιστάσεις μας.
Ο ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ ΚΕΡΔΟΥΣ του «κλασικού καπιταλισμού», προσκρούει στα αξεπέραστα όρια της ύλης-χώρου. Αυτό που «τον σώνει» είναι η «επένδυση» Κέρδους-Εξουσίας στον χρόνο και την εσωτερικότητα. Οι μεταμοντέρνοι νεομεσσιανισμοί περί «Πράσινης Ανάπτυξης με Υγεία» σε αυτό ακριβώς ανταποκρίνονται: Όχι στην καταναλωτική αδηφαγία αλλά σε ένα ακριβοπληρωμένο «ευ ζην» που θα αντιστοιχεί τάχα στον «μορφωμένο και καλά πληροφορημένο» σύγχρονο (μετ)άνθρωπο. Η δημοκρατία θα μεταφερθεί στο Διαδίκτυο, οι αποφάσεις θα είναι όπως οι επιλογές στα ηλεκτρονικά παιχνίδια, η «λαϊκή κυριαρχία» θα είναι σαν ένα «σύστημα παραπόνων» στα μεγαλοκαταστήματα, οι ελίτ, μέσω πλεγμάτων τεχνητής νοημοσύνης, θα εποπτεύουν μια «αυτόνομη» ψευδοκοινωνία μεταϋπηκόων που θα «αυτοδιαχειρίζονται» ένα τελειοποιημένο Θέαμα Κόσμου-Ύπαρξης.
Οι παλιές οικονομιστικές αναλύσεις έχουν αυτοακυρωθεί σε μια ανυποληψία χωρίς προηγούμενο. Η σύγχρονη σκέψη πρέπει να κατανοεί μέσω εμβάθυνσης στον πολιτισμό και τα ανθρώπινα. Διότι το ζητούμενο δεν είναι να «μπορώ να μιλήσω γι’ αυτά», αλλά να «παραχθεί» ένας λόγος που θα «συναντά» την καθημερινή εμπειρία του «μέσου κανονικού ανθρώπου». Ο οποίος, ακόμα κι αν είναι άνεργος ή πάμπτωχος, δεν θα «στρατευτεί» με όρους κλασικής πολιτικής σύγκρουσης. Αυτό που θα πυροδοτήσει μια νέα καθολική ενεργητική συσπείρωση, ένα «ξεκούνημα», θα είναι η διάσωση των παραδοσιακών σταθερών σαν διάμεσων ποιοτήτων σε μια κριτική κατάφαση της εξέλιξης.
* Ο Νίκος Σταθόπουλος είναι φιλόλογος και συγγραφέας
