Η κοινωνική πλευρά
Οι στυγνές δολοφονίες, του 44χρονου Έλληνα οικογενειάρχη στην οδό Ηπείρου και Γ’ Σεπτεμβρίου και του Μπαγκλεντίνου μετανάστη στα Πατήσια, έρχονται να υπογραμμίσουν τη σφροδρότητα αλλά και την τραγικότητα της κατάστασης. Ακόμα κι αν αποδειχθεί ότι τα εγκλήματα αυτά δεν έχουν σχέση με το μεταναστευτικό ή ρατσιστικό ζήτημα, ο συμβολισμός ήταν μεγάλος και έπαιξε το ρόλο για να πυροδοτήσει αντιδράσεις, δηλαδή το έδαφος ήταν «γόνιμο».
Εξάλλου, τα πογκρόμ που συνέβησαν για δύο νύκτες από οργανωμένες ομάδες ακροδεξιών και φασιστών ενάντια σε μετανάστες, είχαν ως αποτέλεσμα τον τραυματισμό 27 ατόμων, το σπάσιμο δεκάδων μαγαζιών και την εξάπλωση του τρόμου σε πολλές γειτονιές.
Όλα αυτά μπορούν να οδηγήσουν σε ορισμένες βασικές διαπιστώσεις.
Φθάνουμε σε μια κατάσταση εκρηκτική. Η ελληνική κοινωνία, μπαίνοντας σε μια φάση σκληρής στέρησης με βάση τα ζητήματα της κρίσης, ένα όχι μικρό τμήμα ανθρώπων οδηγείται σε μια σκλήρυνση. Η διαπίστωση ότι έχουν εγκαταλειφθεί από όλους, η διαπίστωση ότι δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια και τα προβλήματα που δημιουργεί -έτσι κι αλλιώς- το στοίβαγμα ανθρώπων μέσα σε ανεξέλεγκτα γκέτο στα οποία οι μετανάστες αποτελούν μια πλειοψηφία, τους οδηγεί να αποδέχονται πραγματιστικές, σκληρές λύσεις.
Όταν υπάρχουν καταγεγραμμένοι 800.000 άνεργοι (περίπου 16%), 200.000 περισσότεροι από πέρσι, όταν η φτωχοποίηση και η στέρηση αγκαλιάζουν πλατιά στρώματα, όταν η αυξανόμενη μετανάστευση προς τη χώρα μας ξεπερνάει το 1.000.000, η συνύπαρξη γίνεται πιο δύσκολη. Ιδιαίτερα όταν η εγκληματικότητα, η παραβατικότητα του δρόμου και οι συμμορίες τροφοδοτούνται και αυξάνονται και στο χώρο των μεταναστών, τότε η «χημεία» και τα συναισθήματα μπορεί να πάρουν ένα ρατσιστικό και επικίνδυνο χαρακτήρα.
Η πολιτική πλευρά
Υπάρχουν πολιτικές δυνάμεις που δραστηριοποιούνται, σε σχέση με το μεταναστευτικό και έχουν δημιουργήσει μια νέα κατάσταση. Υπάρχει, πλέον, μια υπολογίσιμη πολιτική δύναμη που έχει κάνει σημεία της το μεταναστευτικό με αρκετή επιτυχία μέχρι τώρα.
Αυτή η υπολογίσιμη πολιτική δύναμη έχει δύο πτέρυγες. Ένα επίσημο κομμάτι, το ΛΑΟΣ, που έχει ενταχθεί στο συστημικό τόξο, εκφέροντας ένα πότε καλυμμένο και πότε ανοικτό ρατσιστικό λόγο. Θα θυμόσαστε όταν, προεκλογικά, είχε καταφέρει να θέσει στο κέντρο της πολιτικής ατζέντας το μεταναστευτικό και την πάταξη της παραοικονομίας-παραβατικότητας. Και ένα ακραίο ακτιβίστικο τμήμα, την Χρυσή Αυγή, που λειτούργησε με επάρκεια, εστιάζοντας στο πρόβλημα του κέντρου της Αθήνας και της εγκληματικότητας, βρίσκοντας δηλαδή ευνοϊκό πεδίο για παρέμβαση, κατόρθωσε να γειωθεί με τον κόσμο και τα προβλήματά του, ενεργοποιώντας τα πιο καθυστερημένα – ρατσιστικά ανακλαστικά. Στηριζόμενοι, όμως, σε πραγματικά προβλήματα που είχαν οι κάτοικοι στις περιοχές αυτές.
Το συμπέρασμα είναι ότι αυτός ο πολιτικός χώρος όχι μόνο βρήκε ακροατήριο αλλά και διαμόρφωσε. Η δραστηριοποίηση του πολιτικού χώρου δεν απαλλάσσει το ακροατήριο από ευθύνες. Για παράδειγμα η Πλατείας Βικτωρίας αποτελεί ένα ξεπεσμένο αστικό περιβάλλον που όσο τα πράγματα ήταν άλλης κλίμακας μπορεί και να χρησιμοποιούσε τους «λευκούς» μετανάστες για διάφορες δουλειές. Τώρα, όμως, που η πλατεία πλημμύρισε από μελαψούς και στους δρόμους απλώθηκε η εγκληματικότητα, ενεργοποιήθηκαν τα ανακλαστικά που λέγαμε.
Η επιτυχία του πολιτικού χώρου της ακροδεξιάς οφείλεται σε συγκεκριμένους λόγους: α) Τόνισαν ότι υπάρχει πρόβλημα. β) Πρότειναν καθαρή λύση: να φύγουν όλοι, να μην κυκλοφορούν τα βράδια, να έρθει η αστυνομία να επιβάλλει την τάξη.
Έτσι πολιτικοποίησαν την παρέμβασή τους.
Αντίθετα, η Αριστερά δεν μπόρεσε μέχρι σήμερα να έχει οποιαδήποτε σοβαρή παρέμβαση στο ζήτημα, ούτε να ανασχέσει την ακροδεξιά διείσδυση και επιρροή. Κυρίως για δύο λόγους: α) Δεν αντιμετώπισε ποτέ το πρόβλημα ως πραγματικό, υπήρχε συστηματική άρνηση να ειδωθεί στις πραγματικές του διαστάσεις. β) Η θετική πολιτικοποίηση της Αριστεράς είναι σαφώς πιο δύσκολη από αυτήν που προσφέρουν τα ακροδεξιά-ρατσιστικά ανακλαστικά. Η εξήγηση των αιτιών της μετανάστευσης, η προώθηση της ιδέες της αλληλεγγύης και της συνύπαρξης, η απαίτηση να μη γίνει η χώρα χωματερή δυστυχίας και δίχτυ για την ανάσχεση της πορείας των μεταναστευτικών προς τη Δύση, η αναγκαία κοινωνικότητα για να μην υπάρχει εγκληματικότητα δεν φθάνουν. Δεν φθάνουν ούτε οι γενικές διακηρύξεις, ούτε τα συνθήματα όπως «οι μετανάστες δεν είναι πρόβλημα, έχουν προβλήματα», «σύνορα ανοικτά για την εργατιά», «νομιμοποίηση όλων χωρίς προϋποθέσεις» κ.λπ. Αυτά όλα φανερώνουν πως δεν αναγνωρίζεται το μεταναστευτικό πρόβλημα. Ακόμα λείπουν οι οποιεσδήποτε παρεμβάσεις στο πρωτογενές επίπεδο, εκεί που υπάρχουν τα προβλήματα και δεν έχει να επιδείξει καμιά παρέμβαση σε τοπικό επίπεδο. Μάλιστα, πολλές φορές «χαρίζει» με ευκολία τους κατοίκους σε ακροδεξιές πολιτικές. Τέλος πάντων, αδυνατεί να σταματήσει και να κατανοήσει την εξάπλωση των αισθημάτων απέχθειας προς τους ξένους και του φόβου. Δεν είναι ρατσισμός, για παράδειγμα, να μη θέλουν οι κάτοικοι μιας περιοχής να κερδίζουν το χώρο τους νταβατζήδες και συμμορίες, κι όχι τυχαία αυτά πολλαπλασιάζονται με την άφιξη και την εγκατάσταση στις περιοχές αυτές χιλιάδων μεταναστών. Η εικόνα πλήρους διάλυσης της κρατικής μηχανής και η εγκατάλειψη ή η σκόπιμη προώθηση σε ορισμένες συνοικίες και περιοχές των μεταναστών δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα και τρομερά προβλήματα. Η ορισμένη νομιμοποίηση της ακροδεξιάς δράσης και της αυτοδικίας έχει τη ρίζα της σε αυτήν την κατάσταση.
Τι θα γίνουν σε λίγο καιρό πολλές συνοικίες της Αθήνας και του Πειραιά; Τι θα γίνουν τα λιμάνια όπως η Πάτρα και η Ηγουμενίτσα; Τι θα γίνει η κοινωνία με τον πόλεμο όλων εναντίων όλων; Τι θα γίνουν και σε τι περιβάλλον θα μεγαλώσουν τα παιδιά Ελλήνων και μεταναστών; Πότε και πώς θα καταδειχτούν οι πραγματικοί υπεύθυνοι για αυτές τις καταστάσεις; Ο φόβος, το μίσος, ο τρόμος, η απελπισία δεν γεννούν προοδευτικά πράγματα. Τα πογκρόμ, το κυνήγι των μαγισσών, ο ρατσισμός είναι το σύγχρονο δηλητήριο που δυναμώνει όλες τις αστικές πολιτικές διαχείρισης της κρίσης.
