Του Michael Warschawski. Η 25η Ιανουαρίου σηματοδοτεί την πρώτη επέτειο από την έναρξη της αιγυπτιακής εξέγερσης.
Ένα χρόνο μετά, τι έχει αλλάξει στην Αίγυπτο και στην ευρύτερη περιοχή; Ποιες είναι οι επιπτώσεις της στο Ισραήλ και τις ΗΠΑ, δύο χώρες που είχαν συνηθίσει να υπαγορεύουν την περιφερειακή ατζέντα;
Πρόσφατα, ζητήθηκε από Ισραηλινούς αναλυτές και «ειδικούς στα αραβικά θέματα» να απαντήσουν στην ερώτηση: μετά τις αραβικές εξεγέρσεις στην Αίγυπτο, την Τυνησία και σε μικρότερη κλίμακα σε άλλες χώρες, τι έχει αλλάξει;
Πιστεύω ότι η ερώτηση είναι παραπλανητική. Αν αυτό που βίωσε ο αραβικός κόσμος ένα χρόνο πριν είναι πράγματι μια επανάσταση, τότε δεν μιλάμε για ένα γεγονός ή μια σειρά γεγονότων, αλλά για την αρχή μιας νέας εποχής που δεν μπορεί να μετρηθεί σε μήνες ή χρόνια. Μόνο σε οχτώ ή δέκα χρόνια ίσως να μπορούμε να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα. Με άλλα λόγια, βρισκόμαστε ακόμα στο πρώτο στάδιο μιας μακρόχρονης αλλαγής, τις βαθιές επιπτώσεις της οποίας θα μπορούμε να δούμε σε μια δεκαετία.
Ωστόσο, μπορούμε να δούμε τις άμεσες επιπτώσεις που είχε η πτώση των παλαιών καθεστώτων στην Αίγυπτο και την Τυνησία, τόσο σε τοπικό όσο και περιφερειακό επίπεδο.
Η πρώτη επίπτωση: απώλεια του φόβου. Τα αυταρχικά καθεστώτα του Μουμπάρακ και του Μπεν Αλί, λειτουργούσαν με βάση την καταστολή και το φόβο, που είχε ως αποτέλεσμα τη σχετική παράλυση των λαϊκών κινημάτων αντίστασης. Ένα χρόνο πριν έσπασαν τα δεσμά του φόβου και οι λαοί άρχισαν να υφαίνουν την ιστορία των χωρών τους – όχι απαθείς και υποταγμένοι, αλλά ως πρωταγωνιστές στην πολιτική και κοινωνική σκηνή.
Η δεύτερη επίπτωση έχει σχέση με τις ΗΠΑ (και σε μικρότερη έκταση με την Γαλλία, όσον αφορά την Τυνησία), που έχασαν τους στρατηγικούς τους εταίρους οι οποίοι διασφάλιζαν τον αμερικανικό έλεγχο στην περιοχή. Δεν ήρθε, βέβαια, η ολική κατάρρευση του ιμπεριαλιστικού συστήματος στη Μέση Ανατολή, σίγουρα όμως μιλάμε για την αποδυνάμωσή του – από εδώ και στο εξής οι ΗΠΑ και τα νέα καθεστώτα θα πρέπει να λαμβάνουν υπ’ όψιν τους τις μάζες και τις προσδοκίες τους. Στην Αίγυπτο ο στρατός συνεχίζει να διοικεί και το μόνο που άλλαξε είναι η άρχουσα τάξη. Όμως, δεν χωρά αμφιβολία ότι θα αναγκαστεί να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις υπό τον φόβο νέων μαζικών διαδηλώσεων.
Η τρίτη επίπτωση είναι η απουσία προοδευτικής και αξιόπιστης αντιπολίτευσης, λόγω της σκληρής καταστολής αλλά και εξαιτίας σοβαρών πολιτικών λαθών, που μετέτρεψε τα ισλαμικά κινήματα ως τη μόνη εναλλακτική πολιτική στα περισσότερα αραβικά κράτη. Λέγοντας «ισλαμικά κινήματα» θα πρέπει να θυμόμαστε ότι πίσω από το γενικό τίτλο βρίσκονται ομάδες που διαφοροποιούνται μεταξύ τους σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως είναι οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι στην Αίγυπτο, που δεν στέκονται εχθρικά στον ιμπεριαλισμό. Με άλλα λόγια, αν η αμερικανική κυβέρνηση φερθεί έξυπνα και πάρει αποστάσεις από τη συντηρητική άποψη «σύγκρουσης πολιτισμών», μπορεί να βρει ένα βήμα διαλόγου και συνεργασίας με κάποιες από τις νέες κυβερνήσεις, ακόμα και σε αυτές που κυριαρχούν τα μουσουλμανικά κόμματα.
Τέταρτον, η Αραβική Άνοιξη έχει επιπτώσεις στο κράτος του Ισραήλ. Για πρώτη φορά εδώ κι έναν αιώνα η περιφερειακή ατζέντα δεν καθορίζεται από το Ισραήλ και τη σύγκρουσή του με τους Παλαιστίνιους, που φαίνεται σαν να αφέθηκαν στην άκρη.
Το σιωνιστικό καθεστώς δεν μπορεί με κανένα τρόπο να δεχτεί την κατάσταση και θα κάνει τα πάντα για να επιστρέψει στην κεντρική σκηνή και να διεκδικήσει το ρόλο του ρυθμιστή της περιφερειακής ατζέντας. Ο παραδοσιακός τρόπος που χρησιμοποιεί το Ισραήλ είναι να αυξήσει την ένταση στην περιοχή και να ξεκινήσει μια στρατιωτική σύγκρουση. Οι πιο τρελοί από τους Ισραηλινούς αρχηγούς απειλούν με επίθεση στο Ιράν. Οι πιο ρεαλιστές απαιτούν επίθεση σε μέτωπα που θα έχουν λιγότερο επικίνδυνες επιπτώσεις – στη Γάζα και ίσως τον Λίβανο.
Εν τω μεταξύ, οι ΗΠΑ είναι αντίθετες σε μια ενδεχόμενη ισραηλινή επίθεση στο Ιράν και η ένταση ανάμεσα στους δύο παλιούς καλούς συμμάχους είναι πιθανό να πυροδοτήσει την αποσταθεροποίηση στην περιοχή. Η παρούσα ακαμψία της Αμερικής προέρχεται, ανάμεσα σε άλλα, από τις προεδρικές εκλογές που πλησιάζουν. Παρά την απόρριψη λοιπόν του Λευκού Οίκου, μια ισραηλινή στρατιωτική επίθεση δεν μπορεί να θεωρηθεί απίθανη. Με την ακροδεξιά, περιπετειώδη ηγεσία των Νεντανιάχου-Λίμπερμαν-Μπάρακ, κανείς δεν ξέρει τι πρόκειται να συμβεί.
Πρόσφατα, ζητήθηκε από Ισραηλινούς αναλυτές και «ειδικούς στα αραβικά θέματα» να απαντήσουν στην ερώτηση: μετά τις αραβικές εξεγέρσεις στην Αίγυπτο, την Τυνησία και σε μικρότερη κλίμακα σε άλλες χώρες, τι έχει αλλάξει;
Πιστεύω ότι η ερώτηση είναι παραπλανητική. Αν αυτό που βίωσε ο αραβικός κόσμος ένα χρόνο πριν είναι πράγματι μια επανάσταση, τότε δεν μιλάμε για ένα γεγονός ή μια σειρά γεγονότων, αλλά για την αρχή μιας νέας εποχής που δεν μπορεί να μετρηθεί σε μήνες ή χρόνια. Μόνο σε οχτώ ή δέκα χρόνια ίσως να μπορούμε να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα. Με άλλα λόγια, βρισκόμαστε ακόμα στο πρώτο στάδιο μιας μακρόχρονης αλλαγής, τις βαθιές επιπτώσεις της οποίας θα μπορούμε να δούμε σε μια δεκαετία.
Ωστόσο, μπορούμε να δούμε τις άμεσες επιπτώσεις που είχε η πτώση των παλαιών καθεστώτων στην Αίγυπτο και την Τυνησία, τόσο σε τοπικό όσο και περιφερειακό επίπεδο.
Η πρώτη επίπτωση: απώλεια του φόβου. Τα αυταρχικά καθεστώτα του Μουμπάρακ και του Μπεν Αλί, λειτουργούσαν με βάση την καταστολή και το φόβο, που είχε ως αποτέλεσμα τη σχετική παράλυση των λαϊκών κινημάτων αντίστασης. Ένα χρόνο πριν έσπασαν τα δεσμά του φόβου και οι λαοί άρχισαν να υφαίνουν την ιστορία των χωρών τους – όχι απαθείς και υποταγμένοι, αλλά ως πρωταγωνιστές στην πολιτική και κοινωνική σκηνή.
Η δεύτερη επίπτωση έχει σχέση με τις ΗΠΑ (και σε μικρότερη έκταση με την Γαλλία, όσον αφορά την Τυνησία), που έχασαν τους στρατηγικούς τους εταίρους οι οποίοι διασφάλιζαν τον αμερικανικό έλεγχο στην περιοχή. Δεν ήρθε, βέβαια, η ολική κατάρρευση του ιμπεριαλιστικού συστήματος στη Μέση Ανατολή, σίγουρα όμως μιλάμε για την αποδυνάμωσή του – από εδώ και στο εξής οι ΗΠΑ και τα νέα καθεστώτα θα πρέπει να λαμβάνουν υπ’ όψιν τους τις μάζες και τις προσδοκίες τους. Στην Αίγυπτο ο στρατός συνεχίζει να διοικεί και το μόνο που άλλαξε είναι η άρχουσα τάξη. Όμως, δεν χωρά αμφιβολία ότι θα αναγκαστεί να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις υπό τον φόβο νέων μαζικών διαδηλώσεων.
Η τρίτη επίπτωση είναι η απουσία προοδευτικής και αξιόπιστης αντιπολίτευσης, λόγω της σκληρής καταστολής αλλά και εξαιτίας σοβαρών πολιτικών λαθών, που μετέτρεψε τα ισλαμικά κινήματα ως τη μόνη εναλλακτική πολιτική στα περισσότερα αραβικά κράτη. Λέγοντας «ισλαμικά κινήματα» θα πρέπει να θυμόμαστε ότι πίσω από το γενικό τίτλο βρίσκονται ομάδες που διαφοροποιούνται μεταξύ τους σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως είναι οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι στην Αίγυπτο, που δεν στέκονται εχθρικά στον ιμπεριαλισμό. Με άλλα λόγια, αν η αμερικανική κυβέρνηση φερθεί έξυπνα και πάρει αποστάσεις από τη συντηρητική άποψη «σύγκρουσης πολιτισμών», μπορεί να βρει ένα βήμα διαλόγου και συνεργασίας με κάποιες από τις νέες κυβερνήσεις, ακόμα και σε αυτές που κυριαρχούν τα μουσουλμανικά κόμματα.
Τέταρτον, η Αραβική Άνοιξη έχει επιπτώσεις στο κράτος του Ισραήλ. Για πρώτη φορά εδώ κι έναν αιώνα η περιφερειακή ατζέντα δεν καθορίζεται από το Ισραήλ και τη σύγκρουσή του με τους Παλαιστίνιους, που φαίνεται σαν να αφέθηκαν στην άκρη.
Το σιωνιστικό καθεστώς δεν μπορεί με κανένα τρόπο να δεχτεί την κατάσταση και θα κάνει τα πάντα για να επιστρέψει στην κεντρική σκηνή και να διεκδικήσει το ρόλο του ρυθμιστή της περιφερειακής ατζέντας. Ο παραδοσιακός τρόπος που χρησιμοποιεί το Ισραήλ είναι να αυξήσει την ένταση στην περιοχή και να ξεκινήσει μια στρατιωτική σύγκρουση. Οι πιο τρελοί από τους Ισραηλινούς αρχηγούς απειλούν με επίθεση στο Ιράν. Οι πιο ρεαλιστές απαιτούν επίθεση σε μέτωπα που θα έχουν λιγότερο επικίνδυνες επιπτώσεις – στη Γάζα και ίσως τον Λίβανο.
Εν τω μεταξύ, οι ΗΠΑ είναι αντίθετες σε μια ενδεχόμενη ισραηλινή επίθεση στο Ιράν και η ένταση ανάμεσα στους δύο παλιούς καλούς συμμάχους είναι πιθανό να πυροδοτήσει την αποσταθεροποίηση στην περιοχή. Η παρούσα ακαμψία της Αμερικής προέρχεται, ανάμεσα σε άλλα, από τις προεδρικές εκλογές που πλησιάζουν. Παρά την απόρριψη λοιπόν του Λευκού Οίκου, μια ισραηλινή στρατιωτική επίθεση δεν μπορεί να θεωρηθεί απίθανη. Με την ακροδεξιά, περιπετειώδη ηγεσία των Νεντανιάχου-Λίμπερμαν-Μπάρακ, κανείς δεν ξέρει τι πρόκειται να συμβεί.
* Ο Michael Warschawski, είναι συγγραφέας, δημοσιογράφος και συνιδρυτής του Εναλλακτικού Κέντρου Πληροφόρησης (Alternative Information Center-AIC) που ιδρύθηκε στην Ιερουσαλήμ το 1984. Συμμετέχει στο αντικατοχικό και αντισιωνιστικό κίνημα από το 1967.
Σχόλια
