Ο Ιταλός φιλόσοφος Ντομένικο Λοζούρντο σε μια κριτική του της κατηγορίας του Ολοκληρωτισμού, έγραφε για την «επιλογή τρόμων στον εικοστό αιώνα». Συνέδεε δηλαδή τους κάθε φορά χρωματισμούς της έννοιας με την ιδιαίτερη συγκυρία και τις εκάστοτε επιδιώξεις των δημιουργών της. Τα παραδείγματα που αναφέρει είναι ενδεικτικά. Ο Τάλμον θεωρεί το «δογματικό πνεύμα» και την «ιδέα του ανθρώπου ως αφαίρεσης» ως οχήματα του ολοκληρωτισμού σε αντίθεση με τον «εμπειρισμό που είναι σύμμαχος της ελευθερίας». Ο Χάγιεκ επεκτείνει την κατηγορία των ολοκληρωτικών συστημάτων πέραν των κομμουνιστικών και ναζιστικών χωρών. Με παράδειγμα την Αυστρία χτυπά γενικώς την ιδέα του πολιτικού κόμματος, «ιδέα που σχετίζεται με το σοσιαλιστικό κίνημα». Συμπληρώνει μάλιστα ότι «ο οικονομικός έλεγχος και ο ολοκληρωτισμός συνδέονται άμεσα». Η Άρεντ, ενώ αρχικά αποκηρύσσει την «ανάπτυξη ολοκληρωτικών μεθόδων» στο Ισραήλ, αναφερόμενη στον εκτοπισμό και τις απελάσεις του αραβικού πληθυσμού, αργότερα τα πυρά της στρέφονται αποκλειστικά στη χιτλερική Γερμανία και τη Σοβιετική Ένωση και η κριτική της σύγχρονης Δύσης εξαφανίζεται. Ακόμα όμως και αποχρώσεις της έννοιας του ολοκληρωτισμού που κάποια στιγμή αξιοποιήθηκαν αργότερα αποσύρονται ως ασύμβατες. Ο Λοζούρντο αναφέρει εδώ την περίπτωση του «ανατολίτικου δεσποτισμού» που προσδιορίστηκε κάποτε ως το κατεξοχήν έδαφος για την επικράτηση του ολοκληρωτισμού: Όταν ο Τρούμαν και οι ΗΠΑ δεσμεύτηκαν στο πλευρό του Τσιανγκ Κάι Σεκ, στον εμφύλιο πόλεμο της Κίνας, ένα διαφορετικό περιεχόμενο απαιτούνταν για να νομιμοποιήσει αυτή τους την παρέμβαση.

Στην Ευρώπη της δεκαετίας του ’70, εμφανίζεται η «αντιολοκληρωτική συναίνεση». Τότε, η κατηγορία του ολοκληρωτισμού αποδίδεται όχι μόνο στην ΕΣΣΔ αλλά και σε όλο το εργατικό κίνημα

Σε πιο πρόσφατες εποχές, στην Ευρώπη της δεκαετίας του ’70, εμφανίζεται η «αντιολοκληρωτική συναίνεση», όπως αναφέρει στο βιβλίο του «Αριστερό Ημισφαίριο», ο Ραζμίγκ Κεουσεγιάν. Τότε, η κατηγορία του ολοκληρωτισμού αποδίδεται όχι μόνο στην ΕΣΣΔ αλλά και σε όλο το εργατικό κίνημα. Η θέση είναι ότι κάθε πρόγραμμα μετασχηματισμού της κοινωνίας οδηγεί στον ολοκληρωτισμό, δηλαδή σε καθεστώτα που βασίζονται σε μαζικές σφαγές κι όπου το κράτος καθυποτάσσει το σύνολο του κοινωνικού σώματος. Ο συγγραφέας δεν ξεχνά να αναφέρει ότι οι στοχαστές αυτοί, οι «νέοι φιλόσοφοι», οδηγήθηκαν σταδιακά στην υπεράσπιση των «ανθρώπινων δικαιωμάτων» και των ανθρωπιστικών επεμβάσεων. Το επιχείρημα μπορεί να ανασυρθεί ήδη από τη δεκαετία του ’40, όταν ο Πόπερ, στο βιβλίο του «Ανοιχτή Κοινωνία και οι εχθροί της», εξομοιώνει τη θεωρία με την τρομοκρατία: Η κατανόηση του πραγματικού στην ολότητά του ισοδυναμεί με θέληση καθυπόταξής του, αλλά αυτή η φιλοδοξία οδηγεί αναπόφευκτα στα γκούλαγκ.

Σχόλια

Σου άρεσε αυτό το άρθρο; Ενίσχυσε οικονομικά την προσπάθειά μας!