Η υπέρβαση του μηδενισμού ως προϋπόθεση της νέας μεταπολίτευσης
Του Τριαντάφυλλου Σερμέτη*
Καλούμαστε σε μια κρίσιμη χρονικά στιγμή για τη χώρα μας να ανταποκριθούμε, ως πρόσωπα, σε μια πολυεπίπεδη πραγματικότητα και να οικοδομήσουμε, με τις δικές μας δυνάμεις, τη νέα μεταπολίτευση. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, τα επίδικα είναι να ανιχνεύσουμε την Αριστερά του 21ου αιώνα, να συλλογιστούμε με ποιο τρόπο θα συγκροτηθεί το συλλογικό υποκείμενο για να δοθεί μια πολιτική διέξοδος στη χώρα. Παράλληλα, για να επισυμβούν τα παραπάνω, επιβάλλεται η πολιτική ενοποίηση του πολιτικού σχηματισμού της Αριστεράς και η αναπροσαρμογή της οργανωτικής του δομής. Κατά τη γνώμη μου, το ένα συνδέεται με το άλλο ως μια κλωστή που υφαίνει ένα ύφασμα.
Για να καθορίσουμε τον στρατηγικό στόχο γύρω από τον οποίο θα χρωματίσουμε την Αριστερά του 21ου αιώνα και θα αποτελέσει τον ενοποιητικό παράγοντα του πολιτικού οργανισμού καταρχήν και στη συνέχεια τη δημιουργία συνάρθρωσης πολιτικού υποκειμένου, οπωσδήποτε θα λάβουμε υπ’ όψιν μας τα εργαλεία της ιστορικής κινηματικής Αριστεράς, αλλά θα πρέπει να γίνει η σωστή διάγνωση της κρίσης για να υπάρξει σωστή θεραπεία.
Το 1887 ο Νίτσε είχε προβλέψει ότι οι επόμενοι δύο αιώνες θα είναι οι αιώνες της πλήρους απαξίωσης των πάντων, του απόλυτα αρνητικού μηδενισμού. Τι σημαίνει, όμως, μηδενισμός; Μηδενισμός υφίσταται όταν οι ύψιστες αξίες της ανθρωπότητας απαξιώνουν τον εαυτό τους. Δεν υπάρχει το «γιατί», παρά μόνο λειτουργεί το ένστικτο της ατομικής επιβίωσης χωρίς κάποιο στόχο. Με συμπληρωμένο τον έναν από τους δύο αιώνες, η προφητεία του επιβεβαιώνεται πλήρως. Ο τρόπος που εξασκείται η πολιτική και διαρθρώνεται η οικονομία, καθώς και το κίνητρο για την παραγωγή, μαρτυρούν το αληθές της πρόβλεψης. Κορύφωση της μηδενιστικής αντίληψης επήλθε το 1992, όταν ο νεοφιλελεύθερος διανοητής Φουκουγιάμα είχε γράψει ότι «η ιστορία τελείωσε».
Μέσα σ’ αυτήν την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της πλανητικής απαξίωσης, η Ελλάδα, ως ένα μεταπρατικό μιμητικό κράτος, ενσωμάτωσε το «παράδειγμα» αυτό κακέκτυπα. Από το 1974 οι πολιτικές της ηγεσίες, μπολιασμένες με τη μηδενιστική ατομική νεοφιλελεύθερη βαρβαρότητα, δημιούργησαν ένα κράτος χωρίς καμιά αξιοκρατία. Οι ποιότητες εκδιώχθηκαν και οι μετριότητες επικράτησαν κάνοντας δόγμα τον αμοραλισμό, με όχημα την κατανάλωση ως τη μόνη αξία με οποιοδήποτε μέσο. Οι πελατειακές σχέσεις εντάχθηκαν σε αυτό το σχήμα, με αποτέλεσμα η διαφθορά να θεωρείται ως ένα φυσιολογικό φαινόμενο. Με μέσο την εκπαίδευση οι ηγεσίες ποδηγέτησαν το λαό. Η γνώση παράχθηκε ως χρηστικό μέσο και όχι ως αυτοσκοπός αυτοβελτίωσης. Έτσι γέμισε η Ελλάδα γνωστικούς καταρτισμένους αμόρφωτους.
Ριζοσπαστική αξιακή ταυτότητα
Αυτή η μηδενιστική πνευματική και πολιτισμική παρακμιακή έκπτωση είναι η αιτία της οικονομικής κρίσης που βιώνουμε σήμερα. Η πολιτική διέξοδος από αυτή τη σκοτεινή εποχή θα προέλθει μόνο όταν συγκροτηθεί μια ριζοσπαστική αξιακή ταυτότητα, σε μια συλλογική ομάδα ικανή να οδηγήσει τη χώρα στο μεταπαρακμιακό φωτεινό μονοπάτι. Ριζοσπαστισμός σημαίνει την ολοκληρωτική αλλαγή του ανθρώπου από τη ρίζα, τη βαθύτερη πρωτογενή υπαρξιακή του αλλαγή. Αξιακή ταυτότητα είναι η απελευθέρωση της ηθικοποίησης των ηθών, νοηματοδοτώντας το βίο. Με βάση αυτούς τους ορισμούς, τα κριτήρια για τη μετάβαση στο μεταπαρακμιακό φωτεινό μονοπάτι προϋποθέτουν ένα νέο συνταγματικό πατριωτισμό κοινών αξιών, που θα εστιάζεται σε μια πραγματικά άμεση δημοκρατία. Αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί με την ολοκληρωτική αναμόρφωση του κράτους. Το σύστημα του κοινοτισμού είναι το πιο πρόσφορο για να αναδομηθεί η άμεση δημοκρατία. Για να υπάρξει άμεση δημοκρατία, το κριτήριο είναι η αποκέντρωση σε όλα τα επίπεδα, από το πληθυσμιακό μέχρι το κομματικό. Τα δημοψηφίσματα για όλα τα μεγάλα θέματα αποτελούν προϋπόθεση της πραγματικής δημοκρατίας. Η δυνατότητα της ανακλητότητας των αιρετών συνιστά το βάθεμα της συμμετοχής. Η παραγωγική συγκρότηση στο κοινοτικό σύστημα λαμβάνει άλλα χαρακτηριστικά, σε ένα άλλο μοντέλο, μη καταναλωτικό. Όλα αυτά προϋποθέτουν μια αναγκαιότητα πολιτιστικής αναγέννησης με κέντρο την αναμόρφωση της εκπαίδευσης σε ανθρωπιστική κατεύθυνση, η οποία θα παράγει ανθρώπους έντιμους και καλλιεργημένους και θα δια-μορφώνει πνευματικά ολοκληρωμένες προσωπικότητες.
Επομένως, ο στρατηγικός στόχος μας, προκειμένου να συνεισφέρουμε με έναν αδιαμεσολάβητο και ενορατικό λόγο, χρειάζεται να εστιαστεί στη δημιουργία ενός οράματος, το οποίο είναι η υπέρβαση του μηδενισμού μέσω μιας πολιτιστικής αναγέννησης που θα εμπεριέχει αυτή όλα τα ταυτοτικά στοιχεία ενός ανθρωπολογικού τύπου ταυτισμένου με τα στοιχεία της διαφάνειας και της φωτεινότητας ώστε να αναστηλωθεί το διαλυμένο υποκειμένο. Στόχος δύσκολος, που πιθανόν ξεπερνά τις δυνάμεις μας ίσως, αλλά είναι ο μόνος δρόμος για να συναρθρωθεί συλλογικό υποκείμενο που θα έχει τη φλόγα, την κανονικότητα της ιστορίας να την μετατρέψει σε ενδεχομενικότητα και ασυνέχεια. Και αυτό μπορεί να το επιτύχει μόνο ολόκληρη η ύπαρξη. Δηλαδή, η νόηση και το συναίσθημα που συναντιούνται σε ένα τρίτο επίπεδο πραγματικότητας, το φαντασιακό.
* Ο Τριαντάφυλλος Σερμέτης είναι θεολόγος-φιλόλογος
