Από τα διηγήματα που τα διαβάζεις και τα ξαναδιαβάζεις. Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες φωνές της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας. Η γνωστή ψυχοθεραπεύτρια Εύα Στάμου, με τις Μεσημβρινές Συνευρέσεις της μας παρουσιάζει μια σπάνια ανατομία των ανθρώπινων σχέσεων και της σεξουαλικότητας. Οχτώ τολμηρές ιστορίες που βγάζουν τη μάσκα σε ανθρώπους που υπάρχουν γύρω μας… Με αφορμή το βιβλίο είχαμε μια ενδιαφέρουσα συζήτηση, εφ’ όλης της ύλης!
Διαβάζοντας το κάθε διήγημα είχα την αίσθηση ότι ο αφηγητής άλλαζε! Πιστεύω ότι η επαγγελματική εμπειρία σου έπαιξε το ρόλο της. Καταφέρνεις με ένα μοναδικό τρόπο να μπαίνεις μέσα στους ήρωές σου. Αυτό, ποιες επιπτώσεις έχει σε σένα που γράφεις;
Η εναλλαγή οπτικής και η επιθυμία προσέγγισης, ερμηνείας, ανάλυσης και ανασύνθεσης του κόσμου μέσα από ήρωες με διαφορετική ψυχοσύνθεση, βιώματα, φύλο και ηλικία είναι για μένα μεγάλη πρόκληση αλλά και ζητούμενο. Το επάγγελμά μου παίζει ρόλο με την έννοια ότι η αυξημένη ικανότητα της ενσυναίσθησης αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό κάθε αποτελεσματικού ψυχολόγου.
Η ικανότητα να δίνω φωνή σε τελείως διαφορετικούς μεταξύ τους χαρακτήρες, λειτουργεί απελευθερωτικά και με βοηθά να συνειδητοποιώ ότι αν και τα θέματα που μας απασχολούν -ο έρωτας, η μοναξιά, η απώλεια- είναι κοινά, ο καθένας μας τα βιώνει με τον δικό του, μοναδικό, ιδιαίτερο τρόπο. Αυτή η διαφορετικότητα της εμπειρίας είναι που προσδίδει αξία και στη σχέση θεραπευτή-θεραπευόμενου και στις ιστορίες που διηγούμαστε ο ένας στον άλλο.
Νομίζω πως τα διηγήματά σου είναι και εύστοχα σχόλια για τη σεξουαλικότητα αντρών και γυναικών. Θεωρείς πως ταλαιπωρούμε, τελικά, το σώμα και την ψυχή μας; Βασανιζόμαστε από ενοχές;
Η εποχή μας, από υπεροψία και φόβο, κλείνει τα μάτια μπροστά στις αληθινές ανάγκες του σώματος, τη φθορά και το θάνατο. Η ενασχόληση των ΜΜΕ, της διαφήμισης και της τέχνης με το σώμα γίνεται με τρόπο επιφανειακό, αγνοώντας την ουσία της σωματικής εμπειρίας όπως αυτή βιώνεται στην σεξουαλική επαφή, στην ασθένεια, στη διαδικασία του γήρατος. Αισθανόμαστε εγκλωβισμένοι ανάμεσα στις εικόνες πλαστής τελειότητας που μας κατακλύζουν και στην τρωτότητα του σώματός μας. Ξορκίζουμε το φόβο τού θανάτου, ακολουθώντας ένα επιβεβλημένο μοντέλο υπερκατανάλωσης προϊόντων διατήρησης της ομορφιάς και της νεότητας που τελικά μας αφήνουν εκτεθειμένους απέναντι στις πραγματικές μας ανάγκες. Τα μεγαλύτερα θύματα αυτής της κατάστασης είναι οι γυναίκες αφού από αυτές απαιτείται να διατηρούν ένα όμορφο, ερωτικό σώμα ανεξάρτητα από την ψυχική τους κατάσταση, τις συνθήκες ζωής και την ηλικία τους – εξ ου και οι ενοχές όταν αποτυγχάνουν. Οι άντρες, πάλι, είναι συνήθως παραμελημένοι και ταγμένοι να θαυμάζουν το γυναικείο σώμα χωρίς να τολμούν να εκφράσουν τη δική τους αγωνία για τις επιπτώσεις που επιφέρει η φθορά στη σεξουαλικότητά και στην εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους.
Ακόμη και οι πιο «βαριές» ιστορίες σου λειτούργησαν σε μένα, τουλάχιστον, απελευθερωτικά. Υπήρχε κάτι τέτοιο στο μυαλό σου; Έβγαλες μέσα από τις ιστορίες και κάποια δική σου «σκοτεινή πλευρά»;
Δεν θα τη χαρακτήριζα «σκοτεινή» πλευρά. Η αγωνία επικοινωνίας με το σώμα του άλλου, ο πόνος της απώλειας, ο φόβος των γηρατειών, αποτελούν θέματα που, αναμφισβήτητα, με απασχολούν σε επαγγελματικό αλλά και προσωπικό επίπεδο. Τα ζητήματα αυτά άλλοτε έρχονται στην επιφάνεια με ένταση και άλλοτε παραμένουν στη σκιά, ανάλογα με τις συνθήκες και τα γεγονότα της ζωής μου. Είναι κάτι που συμβαίνει σε όλους κι έχει σημασία να μην απαρνιόμαστε αυτή την πλευρά μας, αλλά να την διερευνούμε με σκοπό τη διασφάλιση της ψυχικής ισορροπίας και της αυθεντικότητας της επαφής.
Υπάρχει και το ομώνυμο διήγημα, που έδωσε τον τίτλο του στο βιβλίο. Θα μπορούσαμε να το θεωρήσουμε ως μια προσέγγιση και στο ζήτημα της τρομοκρατίας και των σχέσεων εξουσίας και αμφισβήτησης;
Το ομώνυμο διήγημα είναι ένα σχόλιο για τις μη αυθεντικές σχέσεις, τα παιχνίδια εξουσίας και επιβολής στον έρωτα, στη φιλία, στην πολιτική.
Όταν ο σύντροφος (ερωτικός ή όχι) μας ενδιαφέρει μόνο ως μέσο επίτευξης των στόχων μας είναι επόμενο να τον μετατρέπουμε σε αντικείμενο και οι σχέσεις μας να λειτουργούν με τον σαδομαζοχιστικό τρόπο που περιγράφω, όπου δεν έχει σημασία το πρόσωπο αλλά η διαδικασία που θα μας εξασφαλίσει αυτό που επιδιώκουμε – είτε σε ερωτικό είτε σε οποιοδήποτε άλλο επίπεδο.
Περνάμε μάλλον μια φάση συλλογικής κατάθλιψης. Οι περισσότεροι ζουν πολύ πραγματικά αδιέξοδα. Τι μπορεί να κάνει ο καθένας μας ατομικά; Ποια στάση θα πρότεινες απέναντι σε όσα συμβαίνουν;
Η δικαιολογημένη οργή και η σύγχυση έδωσαν τη θέση τους στη συλλογική κατάθλιψη που υποδηλώνει ένα αίσθημα παραίτησης και την πεποίθηση ότι αδυνατούμε να επηρεάσουμε γεγονότα και καταστάσεις. Σε συλλογικό επίπεδο μόνο η συνεργασία και η θυσία του στενού, ατομικού συμφέροντος χάριν του γενικότερου καλού μπορεί να βοηθήσει. Ας δούμε, επιτέλους, τους εαυτούς μας ως μέλη ενός συνόλου κι όχι μιας μικρής ομάδας, τα περιορισμένα συμφέροντα της οποίας υποστηρίζουμε ακόμα και σε βάρος της προόδου και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Σε προσωπικό επίπεδο, η συνειδητοποίηση της προσωρινότητάς μας και η ενασχόληση εκτός από τα κοινά και με άλλα πράγματα που προσδίδουν νόημα στη ζωή μας, αποτελούν πηγή ικανοποίησης, δύναμης και αισιοδοξίας.
Στη δύσκολη περίοδο που ζούμε, είσαι ικανοποιημένη από τη στάση των διανοουμένων; Διακρίνεις κι εσύ μια εκκωφαντική σιωπή;
Θα πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε ποιοι είναι οι διανοούμενοι σήμερα και ποιος ο ρόλος τους. Ακούμε,πραγματικά, τους διανοούμενους όταν μιλάνε; Αναζητούμε τα βιβλία και τα συγγράμματά τους ή απλά περιμένουμε να μας καθοδηγήσουν σε περιόδους κρίσης; Γιατί δεν βλέπουμε περισσότερους επιστήμονες, συγγραφείς και πανεπιστημιακούς στη τηλεόραση; Γιατί τα ΜΜΕ δίνουν τον λόγο, κυρίως, στους επαγγελματίες πολιτικούς και συστηματικά αποκλείουν τους πραγματικούς ειδικούς; Όσο οι κλειδοκράτορες δημοσιογράφοι και πολιτικοί δεν προσφέρουν βήμα στους διανοούμενους, τόσο θα θεωρούμε ότι οι διανοούμενοι παραμένουν αμέτοχοι στα προβλήματα του λαού. Αν το συλλογιστούμε, όμως, ίσως καταλήξουμε ότι η δυσκολία πρόσβασης των πνευματικών ανθρώπων στα ΜΜΕ δεν είναι καθόλου τυχαία
* Οι Μεσημβρινές Συνευρέσεις της Εύας Στάμου κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μελάνι.
