Μετά από σειρά διαδοχικών και «θυελλωδών» τηλεδιασκέψεων διάφορων επιτελικών οργάνων της Ε.Ε., ούτε το χθεσινό Συμβούλιο Κορυφής κατάφερε να καταλήξει σε μια κοινά αποδεκτή απόφαση για την αντιμετώπιση των οικονομικών και κοινωνικών συνεπειών της υγειονομικής κρίσης στην Ευρώπη. «Πραγματοποιήθηκε σημαντική πρόοδος» δήλωσαν οι κορυφαίοι της Κομισιόν για να διασκεδάσουν τις εντυπώσεις μιας καταρρέουσας Ε.Ε. «Είχαμε μια φιλική ανταλλαγή απόψεων» δήλωσε η Μέρκελ, καγχάζοντας απροκάλυπτα για την περιφρόνηση κάθε ιδέας περί κοινής και αλληλέγγυας αντιμετώπισης μιας πρωτοφανέρωτης ύφεσης που σκιάζει βαριά την επόμενη μέρα του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Η μοναδική «πρόοδος» που έγινε συνίσταται απλά και μόνο στην ανακάλυψη διάφορων ονομάτων ή εργαλείων για την αντιμετώπιση της κρίσης: Ταμείο Ανάπτυξης, Κοινοτικός Προϋπολογισμός, ΕΚΤ, Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, ΕΜΣ. Όλα έπεσαν στο τραπέζι καθώς και διάφορα σενάρια για το ύψος των χρημάτων που θα απαιτηθούν. Όλα εκτός από ένα ερώτημα, το πιο σημαντικό, που έμεινε εκτός συμφωνίας και παραπέμφθηκε στις καλένδες: Με ποιους όρους και προϋποθέσεις θα γίνει η χρηματοδότηση των χωρών με ελάχιστα δημοσιονομικά περιθώρια και υψηλό χρέος. Η γερμανική πρόθεση δεν αφήνει περιθώρια ψευδαισθήσεων. Στήριξη ή χρηματοδότηση σημαίνει νέα μνημόνια και επιτροπεία. Τελεία και παύλα.
Ο Ρέγκλινγκ κρατά το ρυθμό
Ο γενικός διευθυντής του ΕΜΣ Κλάους Ρέγκλινγκ δίνει το τόνο των εξελίξεων. «Ο ευκολότερος τρόπος για να βρεθούν τα συγκεκριμένα κεφάλαια είναι μέσω της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του κοινοτικού προϋπολογισμού», δήλωσε σε συνέντευξή του στην Corriere della Sera. Προηγουμένως είχε απορρίψει κάθε συζήτηση για έκδοση κοινού ομολόγου και αμοιβαιοποίηση του χρέους. «Θα πάρει ένα, δυο ή τρία χρόνια και τα κράτη-μέλη θα πρέπει να βρουν κεφάλαιο ή εγγυήσεις ή να δώσουν μελλοντικά έσοδα», υποστηρίζει σε άλλη συνέντευξη στους Financial Times. «Δεν μπορείς να δημιουργήσεις ομόλογα από το τίποτα», ανακαλύπτοντας προσχήματα που στηρίζουν τις γερμανικές αξιώσεις. Η σκληρή στάση του Ρέγκλινγκ συνοδεύεται από μια δήλωση «αβροφροσύνης» καθώς ξεκαθαρίζει ότι το νέο πρόγραμμα στήριξης θα έχει «μια διαφορά σε σχέση με αυτό που συνέβη πριν από μια δεκαετία για την Ελλάδα, την Ιρλανδία ή την Πορτογαλία». Η «νέα προσέγγιση» κρίνεται αναγκαία για να καμφθούν οι αντιρρήσεις της Ιταλίας με διαβεβαίωση ότι θα τύχει καλύτερης αντιμετώπισης από τους «υποκατώτατους» που περιμένουν και αυτοί στη σειρά.
Η Γερμανία, έχοντας ήδη εξαγγείλει κεφάλαια στήριξης της οικονομίας της ύψους 1,2 τρισ. ευρώ, θεωρεί αρκετά τα 500 δισ. που έχουν ήδη εγκριθεί για όλες τις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. Πίσω από τα κάθε λογής προσχήματα κρύβεται η πρόθεση να χρεωθούν στους προϋπολογισμούς της κάθε χώρας οι αναγκαίες δαπάνες για την ανάκαμψη από το σοκ του «κλεισίματος» της οικονομικής δραστηριότητας σε παγκόσμια κλίμακα. Έτσι, ενώ οι συνέπειες από την υγειονομική κρίση έπληξαν συνολικά την παγκόσμια και ευρωπαϊκή οικονομία, οι δημοσιονομικές επιπτώσεις της οικονομικής επανεκκίνησης θα φορτωθούν δυσανάλογα σε κάθε χωριστή χώρα. Ο ευρωπαϊκός Βορράς θα συνεχίσει να δανείζεται με χαμηλά επιτόκια ή και αρνητικά για τη Γερμανία, διατηρώντας χαμηλό το χρέος του, σε αντίθεση με τις χώρες του Νότου που θα βρεθούν πάλι στη δίνη μιας νέας κρίσης υψηλών επιτοκίων δανεισμού και υπέρογκης διόγκωσης του χρέους. Εκεί ακριβώς παραμονεύει ο ΕΜΣ και τα μνημόνια του. Έσχατος μηχανισμός «διάσωσης», πηγή τεράστιας κερδοφορίας για την ίδια τη Γερμανία, αλλά και καθολικού ελέγχου και επιτροπείας των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου.
Η γερμανική Ευρώπη δεν αφήνει περιθώρια ψευδαισθήσεων όσο αφορά το σχέδιο αντιμετώπισης της νέας κρίσης. Στήριξη ή χρηματοδότηση των οικονομιών των κρατών-μελών σημαίνει νέα Μνημόνια και διαρκής επιτροπεία. Τελεία και παύλα
Η ώρα του λογαριασμού για την Ελλάδα
Η Ελλάδα, έχοντας ήδη δαπανήσει –στα λόγια– 20 με 25 δισ. ευρώ σε άμεσα μέτρα στήριξης, αναμένει την επόμενη μέρα γνωρίζοντας ότι από το πακέτο των 500 δισ. που έχει συμφωνηθεί στο Γιούρογκρουπ αναμένει να λάβει περίπου τέσσερα, το 2% του ΑΕΠ. Το λεγόμενο «μαξιλαράκι» των υπερ-πλεονασμάτων που δημιούργησε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ παραμένει δεσμευμένο για την ικανοποίηση των μελλοντικών δανειακών υποχρεώσεων της και έτσι απομένουν μόνο οι πόροι από τον προϋπολογισμό για την λεγόμενη «αναθέρμανση της οικονομίας». Είναι παραπάνω από βέβαιο ότι αυτοί οι «εθνικοί πόροι» είναι απόλυτα ανεπαρκείς για την κάλυψη μια ανυπολόγιστης ζημιάς. Με μοναδικό όπλο την τουριστική βιομηχανία, που αναμένεται να υποστεί το πιο βαρύ πλήγμα, και διαλυμένη κάθε παραγωγική-μεταποιητική ή γεωργική δραστηριότητα, η χώρα θα βρεθεί σύντομα στη δίνη μιας πολυπαραγοντικής ανεπάρκειας: Υψηλή ανεργία, επέκταση της ευέλικτης απασχόλησης, μείωση εισοδημάτων, αδυναμία καταβολής φόρων και ασφαλιστικών εισφορών, ραγδαία επιδείνωση της φερέγγυας ζήτησης. Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων θα έρθει να προστεθεί στη ζημιά που έχει προκληθεί από το πάγωμα των οικονομικών δραστηριοτήτων λόγω των πρόσφατων μέτρων. Υπό αυτούς τους όρους είναι εξαιρετικά δύσκολο να προβλεφθεί το μέγεθος της ζημιάς και το ύψος των χρημάτων που θα απαιτηθούν για την επιστροφή στο σημείο που ήμαστε πριν την κρίση του κορωνοϊού.
Στην πραγματικότητα η χώρα δε θα κληθεί να πληρώσει μόνο την υγειονομική κρίση. Θα κληθεί να πληρώσει αναδρομικά, και για δεύτερη φορά, τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν σε βάρος του λαού της με τα δεκαετή μνημόνια και τα προγράμματα προσαρμογής αλλά και την παραγωγική της διάλυση που προηγήθηκε και την οδήγησε στη χρεοκοπία.
Το επίσημο πολιτικό προσωπικό της χώρας προσωρινά επαναπαύεται στις δάφνες της επιτυχούς διαχείρισης της πανδημίας. Η πραγματική καταιγίδα τώρα μόλις αρχίζει να συσσωρεύει τη δυναμική της…
Πολλαπλές ταχύτητες σε μια διχασμένη Ε.Ε.
Σε ΗΠΑ και Ιαπωνία, όπως μαρτυρούν δημοσιογραφικές πληροφορίες, οι κυβερνήσεις υιοθετούν προγράμματα οικονομικής στήριξης που φτάνουν το 10% ως και το 20% του ΑΕΠ τους. Πολλά κράτη στηρίζουν τις εγχώριες επιχειρήσεις τους, μετατρέπονται σε εργοδότες, καλύπτοντας το 80% ή και το 90% των μισθών των εργαζομένων του ιδιωτικού τομέα. Ο Βρετανός πρωθυπουργός κρατικοποιεί τους σιδηρόδρομους, ενώ η Γερμανία έχει ήδη ανακοινώσει πακέτο στήριξης της οικονομίας της ύψους 1,2 τρισ. ευρώ την ίδια ώρα που αρνείται πεισματικά κάθε σχέδιο από κοινού αντιμετώπισης της κρίσης.
Σε τι χρειάζεται λοιπόν η Ε.Ε. αν δεν είναι σε θέση να δείξει ότι μπορεί να λειτουργεί συνολικά και να σχεδιάζει συλλογικά την αντιμετώπιση των συνεπειών ενώπιον μιας παγκόσμιας κρίσης υγείας;
Όλα δείχνουν ότι και η υγειονομική κρίση θα αξιοποιηθεί κυνικά ώστε η Ε.Ε. να συνεχίσει να αποτελεί μηχανισμό μεταφοράς πόρων από τις χώρες του Νότου σε εκείνες του Βορρά. Και μέσω αυτού του μηχανισμού, στην τραγική μεγέθυνση των αντιθέσεων μεταξύ Βορρά-Νότου. Προς το παρόν, οι ανησυχίες για μια πιθανή διάλυση της ευρωζώνης δεν απασχολούν τη Γερμανία, κύρια ωφελημένη του ευρωπαϊκού εγχειρήματος ολοκλήρωσης. Οι όποιες εντάσεις, οι όποιες παρεκτροπές, οι όποιες φυγόκεντρες τάσεις αναπτύσσονται έχουν ως τώρα συγκρατηθεί σε ανώδυνα πλαίσια. Οι κυβερνήσεις των χωρών του Νότου δεν τολμούν να κάνουν το αναγκαίο βήμα. Η Γαλλία επιθυμεί μέσω των διαμαρτυριών να υποβάλει προτάσεις συμβιβασμού προς ανάδειξη και σταθεροποίηση ενός δικού της ειδικού ρόλου. Κάτι λείπει ακόμα, εξαιρετικά κρίσιμο: Η ενεργοποίηση των «από κάτω» με ένα σχέδιο συνολικής διεξόδου…
ESM: Ένας μηχανισμός που υφαίνει δεσμά
Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης (ΕΜΣ) δημιουργήθηκε με απόφαση του Συμβούλιο Κορυφής της Ε.Ε. στις 17-12-2010 και αφού εγκρίθηκε από τις κυβερνήσεις των χωρών-μελών της ευρωζώνης (2011) τέθηκε σε ισχύ τον Ιούλη του 2013. Η σημασία της δημιουργίας του ήταν τέτοια που επιβλήθηκε τροποποίηση της Συνθήκης της Ε.Ε. ακριβώς για να τον νομιμοποιήσει πλήρως.
Η λειτουργία του ΕΜΣ καλύπτεται με πλήρη ασυλία των μελών του διοικητικού συμβουλίου και του προσωπικού του. Όλοι έχουν προστασία από κάθε νομική καταδίωξη καθώς και εξασφαλισμένο απόρρητο όλων των εγγράφων που κατέχουν. Αντίστοιχα, τα περιουσιακά στοιχεία του ΕΜΣ καλύπτονται από «ασυλία» και πρακτικά είναι ακατάσχετα. Αρμόδια να άρουν την ασυλία προσώπων ή περιουσιακών του στοιχείων είναι αποκλειστικά και μόνο τα ανάλογα διοικητικά όργανα του ΕΜΣ.
Σύμφωνα με το άρθρο 3 της Συνθήκης, σκοπός του ΕΜΣ είναι «η κινητοποίηση χρηματοδότησης και χρηματοπιστωτικής βοήθειας, κάτω από αυστηρούς όρους οικονομικής πολιτικής, σε κάποιο κράτος-μέλος τους, το οποίο δοκιμάζεται ή απειλείται από πολύ σοβαρά οικονομικά προβλήματα, εφόσον αυτό είναι απαραίτητο για να εξασφαλιστεί η οικονομική σταθερότητα της ευρωζώνης ως σύνολο».
Το κεφάλαιό του ανέρχεται σε 700 δισεκατομμύρια ευρώ. Αυτό χωρίζεται σε μερίδια συμμετοχής και κατανέμεται στα κράτη-μέλη, σύμφωνα με μία «κλείδα συμμετοχής» ανάλογη με εκείνη που υπάρχει στο κεφάλαιο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Έτσι, η αναλογία συμμετοχής κάθε κράτους-μέλους στο αρχικό κεφάλαιο του Μηχανισμού αντιστοιχεί σε μερίδια συμμετοχής που αντιπροσωπεύουν και τις ψήφους του στο Συμβούλιο των Διοικητών. Οι πέντε μεγαλύτερες χώρες της ευρωζώνης -Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Ολλανδία- συγκεντρώνουν πάνω από το 80% των ψήφων που απαιτούνται για τη λήψη αποφάσεων. Η Ελλάδα συμμετέχει στο κεφάλαιο του ΕΜΣ με 19.716.900.000 ευρώ ή με το 2,8167% των ψήφων. Η επιβολή μνημονίων αποτελεί το βασικό περιεχόμενο της λειτουργίας του Μηχανισμού
Σύμφωνα με τη διαδικασία που προβλέπεται στο άρθρο 13, «μετά την έγκριση της βοήθειας από το Συμβούλιο των Διοικητών του ΕΜΣ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε συνεργασία με το ΔΝΤ και την ΕΚΤ, διαπραγματεύεται και συμφωνεί με το υπό πτώχευση κράτος-μέλος ένα Μνημόνιο Συνεννόησης που περιέχει τους όρους της οικονομικής πολιτικής που πρέπει να ακολουθήσει και ένα “πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής”, το οποίο πρέπει να εγκριθεί από το Συμβούλιο Διοικητών για να εκταμιευθεί η πρώτη δόση». Ακολουθεί η διαρκής επιτροπεία της χώρας που έχει καταφύγει στα δίκτυα του μέχρι την εξόφληση και του τελευταίου ευρώ που έχει δανειστεί.
Αυτός ο μηχανισμός προκρίνεται από τη Γερμανία και το στενό κύκλο υποστηρικτών της –Αυστρία, Ολλανδία και Σία– ως το βασικό εργαλείο αντιμετώπισης των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της πανδημίας. Με απλά λόγια, η παγκόσμια κρίση υγείας αξιοποιείται από το ευρω-ιερατείο για να εξυφανθούν νέα δεσμά σε βάρος των λαών και των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου.
