Σε μια αναμενόμενη αντιστροφή της πραγματικότητας των σχέσεων Τουρκίας-Συρίας και του ποιος προκάλεσε ποιον με την πτήση και κατάρριψη του τουρκικού αεροσκάφους εντός του συριακού εθνικού χώρου, «οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ καταδίκασαν με σφοδρότητα αυτήν την απολύτως απαράδεκτη ενέργεια», όπως δήλωσε ο γενικός γραμματέας Ράσμουσεν. Στο ίδιο μήκος κύματος με τη Βρετανία, ο Γάλλος Φαμπιούς έκανε λόγο για απαράδεκτη ενέργεια και ανεπιφύλακτη καταδίκη της Συρίας, συνεχίζοντας προς το παρόν την ντούρα ευρωατλαντική γραμμή Σαρκοζί, ενώ η Γερμανία κράτησε την πιο ήπια στάση. (Το ανέκδοτο της εβδομάδας είπε η βαρόνη Άστον δηλώνοντας πολύ ανήσυχη «για τις οικογένειες των δύο πιλότων που αγνοούνται»…)
Η νέα τυχοδιωκτική μεταστροφή της Τουρκίας
Αφότου η Τουρκία απείλησε με πόλεμο τη Συρία το 1999, απαιτώντας τον τερματισμό της στήριξης του ΡΚΚ, είχε σταδιακά αποκαταστήσει σχέσεις με τη Δαμασκό, ιδιαίτερα στο πλαίσιο της «νεο-οθωμανικής» πολιτικής και ανάπτυξης της τουρκικής επιρροής στον αραβομουσουλμανικό κόσμο. Ενώ στο μεταξύ η Τουρκία έχει «αρπαχτεί» με το Ισραήλ και ενώ το καθεστώς Άσαντ δεν έχει δώσει την ελάχιστη αφορμή για κάτι αντίστοιχο, αλλά με μοναδικό οπορτουνιστικό κίνητρο τη χρησιμότητα που μπορεί να προσφέρει η Τουρκία στη Δύση, η Άγκυρα ξαναγυρνά σε μια άκρως εχθρική στάση απέναντι στη Δαμασκό, αυτή τη φορά με τις πλάτες των ΗΠΑ.
Αν η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ έχουν αναλάβει τη χρηματοδότηση και οι ΗΠΑ, Γαλλία, Βρετανία και Ισραήλ την καθοδήγηση και υποστήριξη, η Τουρκία προσφέρει όλα τα άλλα στον αγώνα ανατροπής του Άσαντ. Φιλοξενεί την ηγεσία του Ελεύθερου Συριακού Στρατού. Φιλοξενεί το Συριακό Εθνικό Συμβούλιο που συγκροτήθηκε στην Τουρκία, καλεί σε ξένη επέμβαση στη Συρία και κυριαρχείται από τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, τους οποίους πριμοδοτεί η Άγκυρα. Αποτελεί το έδαφος εκπαίδευσης ενόπλων και πρακτόρων που ξαναμπαίνουν στη Συρία. Μέσα από το έδαφός της κυρίως περνά ο οπλισμός προς τους αντικαθεστωτικούς που εξοπλίζει και η ίδια (υπό την εποπτεία της CIA, όπως επιβεβαίωσαν πρόσφατα οι New York Times και η Washington Post). Τουρκικά αεροσκάφη βοηθούν με αναγνωριστικές πτήσεις. Τον Απρίλιο φιλοξενήθηκε στην Κωνσταντινούπολη η δεύτερη διάσκεψη των Φίλων της Συρίας που ελέγχ εται από τη Δύση. Τέλος, η Τουρκία είναι η μόνη χώρα από την οποία ασκείται πίεση απειλής στρατιωτικής εισβολής, ακόμη κι αν αυτή δεν γίνει ποτέ. Ως επιστέγασμα όλων αυτών, τον περασμένο Μάρτη, η Τουρκία έκλεισε την πρεσβεία της στη Δαμασκό. Η «αθώα» πτήση του F-4 πολύ πιθανό ήλεγχε τα αντανακλαστικά των ρωσικών αντιαεροπορικών, του μόνου σχετικά εξελιγμένου τομέα του συριακού στρατού.
Ακόμη κι αν η κατάρριψη δεν ήταν προβοκάτσια θα αξιοποιηθεί, αναμφίβολα, στην αναδρομική και μελλοντική παροχή άλλοθι για συνέχιση και επαύξηση της ανοιχτά υπονομευτικής προς τη Συρία δραστηριότητα της Τουρκίας. Προφανώς, τίποτα δεν είναι πιο μεγάλο από την κατάρριψη ενός αεροσκάφους…
Ο παράταιρος των BRICS και Σία
Από όλους τους αναδυόμενους «νεαρούς γίγαντες» του σύγχρονου κόσμου, απ’ όλους τους ακόλουθους των BRICS, η Τουρκία είναι ο πιο παράταιρος. Γιατί; Μα γιατί, παρά τα ίδιου προσανατολισμού «νεο-οθωμανικά» ή φιλο-BRICS ανοίγματα στην εξωτερική της πολιτική που δεν είναι πάντα της Δυτικής αρεσκείας, παραμένει ένας πιστός σύμμαχος της Δύσης και χωροφύλακας των ΗΠΑ. Ταυτόχρονα, η Τουρκία αποτελεί για τις τελευταίες μια από τις 6-7 πιο σημαντικές φίλιες δυνάμεις στον πλανήτη. Από τις μη-δυτικές δυνάμεις μόνο η Ινδία, λόγω του οικονομικού και κυρίως του γεωπολιτικού της βάρους και ρόλου, είναι πιο σημαντική από την Τουρκία για την φθίνουσα αμερικανική ηγεμονία.
Η απόφαση συμμετοχής της Άγκυρας, τον περασμένο Σεπτέμβρη, στην αμερικανική αντιπυραυλική ασπίδα (που στοχεύει και στο Ιράν) ήταν το κλείσιμο του ματιού προς τις ΗΠΑ, η έμπρακτη απόδειξη προθέσεων, και η έναρξη μιας αντιστάθμισης ενεργειών της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής που είχαν το προηγούμενο διάστημα προβληματίσει τη Δύση. Αφού η Τουρκία δεν κατάφερε να φέρει πιο κοντά της τη Συρία, απομακρύνοντάς την από το Ιράν (άρα ούτε κι αυτό το άνοιγμα ήταν απολύτως αντίρροπο στα αμερικανικά συμφέροντα) επιτίθεται τώρα εναντίον της διαρρηγνύοντας περαιτέρω τις σχέσεις της με Ιράν. Μέσα σε λιγότερο από ένα χρόνο η Τουρκία «έκαψε» τις ιδιαίτερες σχέσεις της διαδοχικά με Λιβύη, Ιράν και Συρία, που αποτελούσαν την καλύτερη απόδειξη του «νεο-οθωμανικού» προσανατολισμού της, για να απολαύσει τα καλά μιας μεγαλύτερης επαναπροσέγγισης με την υπερδύναμη. Βέβαια, η εχθρική στάση της απέναντι στη Συρία καίει ταυτόχρονα την πολιτική των «μηδενικών συγκρούσεων» με τους γείτονες και βλάπτει την εικόνα της ήπιας δύναμης, που συνοδεύει το «νεο-οθωμανικό» προσανατολισμό.
Ανακεφαλαιωτικά, η νέα αυτή μεταστροφή μοιάζει σαν προσωρινή εξαργύρωση, cash-out, σαν η Άγκυρα να κάνει μια στάση και «ταμείο» της μέχρι τώρα πολυδιάστατης, πιο ανεξάρτητης ή και αποκλίνουσας πολιτικής της απέναντι στη Δύση. Αν ισχύει η εκτίμηση Αμερικανών αξιωματούχων (από διαρροή του Wikileaks) σχετικά με την τουρκική γεωπολιτική για «φιλοδοξίες Ρολς-Ρόις με δυνατότητες μιας Ρόβερ», μοιάζει να έχουμε μια προσωρινή άρση αυτής της αντίφασης. Το μέλλον θα δείξει αν το υπερβολικό μπαλαντζάρισμα της Άγκυρας είναι μακροπρόθεσμα ελεγχόμενο. Πάντως, αποδίδει περισσότερα από άλλους που με τις δυνατότητες ενός Φίατ έχουν φιλοδοξίες μοτοποδηλάτου…
Ο ίδιος ο Ομπάμα είχε επιδιώξει την προσέγγιση με τη Δαμασκό τα αμέσως προηγούμενα χρόνια, αφότου είχαν αποτύχει σε πρώτη φάση μετά την εισβολή στο Ιράκ να αποσταθεροποιήσουν τον Άσαντ. Τώρα επανέρχεται. Η επιδείνωση των σχέσεων με την Τουρκία, λόγω του βορείου Ιράκ, αντιστράφηκε από το 2007 όταν ξεκίνησε η συστηματική παροχή πληροφοριών πραγματικού χρόνου από τις ΗΠΑ για τις κινήσεις του ΡΚΚ στην περιοχή και ολοκληρώθηκε με τη συμμετοχή της Τουρκίας στην αντιπυραυλική ασπίδα. Η τωρινή στενή συνεργασία στην υπονόμευση Άσαντ θυμίζει κάτι από το ειδύλλιο της προ-Ιράκ εποχής.
Η Συρία στο παζλ της Ανατολικής Μεσογείου
Η πρώτη ενέργεια του «σκληρού» Πούτιν, ως νέου προέδρου, ήταν η παροχή εγκαταστάσεων στο ρωσικό έδαφος για τη λογιστική υποστήριξη του νατοϊκού πολέμου στο Αφγανιστάν. Η μόνη χώρα που συνομιλεί τόσο με το καθεστώς Άσαντ όσο και με την αντιπολίτευση, και συγκεκριμένα με τον αριστερού προσανατολισμού Εθνικό Συντονισμό για τη Δημοκρατική Αλλαγή που απορρίπτει την ξένη επέμβαση, η Ρωσία, δεν επανέλαβε το ολίσθημα με τη Λιβύη στην περίπτωση της Συρίας, ωστόσο απέχει και από την εικόνα της σκληράδας που υποβάλλει. Μια λύση αλά Υεμένη όπου σε συνεργασία με τις ΗΠΑ εξετάζεται η περίπτωση μιας «υπέρβασης» του Άσαντ αλλά μετάβασης σε μια κατάσταση που δεν θα θιγούν ιδιαίτερα τα ρωσικά συμφέροντα (χωρίς αναγκαία να ισχύει το ίδιο και για τα συμφέροντα του Ιράν) δεν είναι εκτός συζήτησης, αποτελεί όμως εξαιρετικά δύσκολη εξίσωση. Η δήλωση Πούτιν από το Ισραήλ, κατά την περιοδεία του στη Μέση Ανατολή, πως η Μόσχα «δεν έχει υποχρέωση στον Άσαντ, αλλά η Ρωσία και η Συρία έχουν στρατηγικές σχέσεις», είναι χαρακτηριστική.
Μέχρι σήμερα οι διαφωνίες Πούτιν για το ζήτημα της Συρίας ήταν ίσως μικρότερο πρόβλημα από την αδυναμία εξεύρεσης όρων μιας μεταβατικής κατάστασης στη Συρία που να ικανοποιεί τις ίδιες τις ΗΠΑ, οι οποίες για αυτό προς το παρόν συντηρούν την ένοπλη υπονόμευση Άσαντ και βλέπουμε… Η δε Τουρκία δεν στοχεύει σε στρατιωτική επέμβαση, παρά την προκλητική της στάση.
Η Ανατολική Μεσόγειος θα συνεχίσει να ηλεκτρίζεται. Η αποσταθεροποίηση από την Αραβική Άνοιξη, η παγκόσμια φθίνουσα πορεία των ΗΠΑ και η άνοδος άλλων δυνάμεων, η υπερέκταση του επιθετικού Ισραήλ ένα προηγούμενο διάστημα, όπως φανερώθηκε μετά τη ρήξη με την Τουρκία και την Αραβική Άνοιξη, η ένταση της διένεξης ΗΠΑ-Ιράν μετά τις αποτυχίες στο Αφγανιστάν, τα ενεργειακά κοιτάσματα, πιθανές τοπικές γεωπολιτικές συνέπειες της οικονομικής κρίσης, όλα συντείνουν σε μια ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα της περιοχής, όπου η κατάρριψη ενός αεροσκάφους είναι απλώς ένα μικρό επεισόδιο.
Η αυτοκαταστροφική οικονομικά πορεία του… Φίατ που συνδυάζεται με γεωπολιτικούς τυφλούς ακολουθητισμούς, είναι ο πιο τυχοδιωκτικός και σιγουρότερος δρόμος να καούμε και εμείς στον επόμενο σπινθήρα ή ανάφλεξη.
