Το ζήτημα του τεράστιου χρέους των ΗΠΑ είναι κάτι που κατά καιρούς συζητιέται ακόμη και από συστημικούς αναλυτές και από «έγκυρα» ΜΜΕ, αλλά συνήθως με τρόπο συγκεχυμένο – σαν να επιχειρούν να ξορκίσουν το κακό. Στα σύντομα κείμενα που ακολουθούν* δίνονται αριθμοί (που ζαλίζουν) και επισημαίνονται ποιοτικά στοιχεία – δηλαδή το γεγονός ότι, σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει με το χρέος άλλων σημαντικών κρατών, το χρέος των ΗΠΑ κατέχεται σε μεγάλο βαθμό από κυρίαρχα κράτη όπως η Κίνα και η Ιαπωνία. Επιπλέον, γίνεται αναφορά σε μια ακόμη πλευρά του αμερικανικού χρέους που σπάνια συζητιέται, ενώ περισσεύουν οι έως και ρατσιστικού τύπου επιθέσεις στους «νότιους τεμπέληδες». Εννοούμε την επίσημη χρεοκοπία 11, μέχρι στιγμής, πολιτειών των ΗΠΑ…
Δύο πρόσθετα στιγμιότυπα από άλλες πλευρές του πλανήτη χρωματίζουν την εικόνα γεωπολιτικών συσχετισμών που αλλάζουν ραγδαία και οπωσδήποτε θα εντείνουν περαιτέρω την αντιπαράθεση μεταξύ «παραδοσιακών» και αναδυόμενων μεγάλων δυνάμεων. Το πρώτο επιβεβαιώνει την υπόθεση ότι η κινεζική οικονομική διείσδυση στην αφρικανική ήπειρο (και όχι μόνο) δεν μπορεί παρά να συνοδευτεί, τελικά, και από μια στρατιωτική παρουσία ώστε «να προστατευθούν τα κινεζικά συμφέροντα στο εξωτερικό». Και το δεύτερο αφορά την εκτίμηση ότι ο, νεαρός σε μέσο όρο ηλικίας, πληθυσμός της Ινδίας ξεπέρασε αυτόν της Κίνας – γεγονός που θα επηρεάσει τόσο τις κοινωνικές εντάσεις στο εσωτερικό αυτής της μεγάλης χώρας, όσο και την παγκόσμια οικονομία.
Πηγή: www.quinterna.org, ενημερωτικό δελτίο 224, 18 Ιουλίου 2017
Μετάφραση-Επιμέλεια: Άβα Μπουλούμπαση
Υπάρχει χρέος και χρέος
Πόσο καιρό ακόμη θα αποδέχεται η υφήλιος να τυπώνουν δολάρια οι ΗΠΑ;
Την εποχή της παγκοσμιοποίησης, ό,τι συμβαίνει σε εθνικό επίπεδο έχει βαθιές διεθνείς επιπτώσεις. Όταν πρόκειται μάλιστα για το χρέος μιας χώρας σαν τις ΗΠΑ, αυτές οι επιπτώσεις είναι βαρύνουσες. Η Ιαπωνία και η Κίνα είναι σήμερα οι μεγαλύτεροι κάτοχοι τίτλων του χρέους αυτού.
Όμως το συνολικό αμερικανικό χρέος έχει ιδιαίτερα περίπλοκη δομή, και το εύρος του είναι από μόνο του ανησυχητικό: για παράδειγμα, το χρέος κάθε πολιτείας ξεχωριστά προστίθεται στο συνολικό ομοσπονδιακό χρέος, καθώς και στο ιδιωτικό και στο βιομηχανικό χρέος. Το σύνολο φτάνει τα 70.000 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ – δηλαδή ποσό ίσο με το παγκόσμιο ΑΕΠ! Από μόνο του, το χρέος των ιδιωτών είναι ίσο με το ΑΕΠ των ΗΠΑ (18.000 δισεκατομμύρια), ποσό που μπορεί να επηρεάσει τη διεθνή οικονομία.
Οι Αμερικανοί είναι οι μεγαλύτεροι καταναλωτές κινεζικών προϊόντων, κι έτσι το ιδιωτικό χρέος τους αποκτά, σε τελευταία ανάλυση, διαστάσεις παγκόσμιου δημόσιου συμβάντος. Όμως το ίδιο ισχύει και για το ομοσπονδιακό χρέος: για τις περισσότερες χώρες, το δημόσιο χρέος βρίσκεται ως επί το πλείστον στα χέρια των πολιτών τους – είναι δηλαδή μια εσωτερική τους υπόθεση. Όμως το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ βρίσκεται στα χέρια κυρίαρχων-ανεξάρτητων κρατών.
Υπάρχουν χώρες πολύ πιο χρεωμένες από τις ΗΠΑ (σε σχέση με το ΑΕΠ τους), αλλά καμία δεν επηρεάζει το παγκόσμιο χρεω-πιστωτικό σύστημα όσο οι ΗΠΑ. Δύο είναι τα πιθανά σενάρια: 1) Οι ΗΠΑ συνεχίζουν να ζουν και να καταναλώνουν εις βάρος του υπόλοιπου κόσμου, κόβοντας χαρτονομίσματα-δολάρια. 2) Ο κόσμος δυσανασχετεί και επαναπροσδιορίζει το Αμερικανικό Χρέος (με κόκκινο στο γράφημα) καθιστώντας το συμβατό με την καμπύλη του Εθνικού Εισοδήματος (με μπλε). Το θέμα είναι ότι, ανάμεσα στην κόκκινη και την μπλε γραμμή, περιέχεται ένα ποσό διπλάσιο του ΑΕΠ της Ευρώπης. Το τρένο της παγκοσμιοποίησης έχει απωλέσει την ατμομηχανή του.
Πολύ μεγάλο για να φαλιρίσει
Μια πτυχή του αμερικανικού χρέους είναι, όπως προαναφέρθηκε, το «αυτόνομο» χρέος των πολιτειών των ΗΠΑ. Και τα νέα επ’ αυτού είναι εντυπωσιακά: Έντεκα βορειοαμερικανικές πολιτείες κήρυξαν χρεοκοπία και τα αποθεματικά τους υποβαθμίστηκαν στην κατηγορία των «σκουπιδιών». Όλα κατέρρευσαν την 1η Ιουλίου φτάνοντας στο όριο των δαπανών, το λεγόμενο «τοίχο του χρέους». Οι πολιτείες του Κονέκτικατ, του Ντελαγουέρ, του Ιλινόις, του Μέιν, της Μασαχουσέτης, του Νιου Τζέρσεϊ, του Όρεγκον, του Ροντ Άιλαντ και του Ουισκόνσιν αναγκάστηκαν να κλείσουν γραφεία, πάρκα, μουσεία και άλλους δημόσιους χώρους επειδή δεν τους είχε απομείνει ούτε ένα δολάριο. Αν μάλιστα οι αντίστοιχοι κυβερνήτες αποφασίσουν να σεβαστούν τον κανόνα του «τοίχου», οι πολιτείες της Πενσιλβάνια και του Μίσιγκαν θα πρέπει επίσης να κηρύξουν χρεοκοπία.
Μέχρι πριν λίγα χρόνια, ανάμεσα στους μεγάλους ασθενείς των αμερικανικών πολιτειών συγκαταλεγόταν και η Καλιφόρνια. Τότε είχε «μόλις» 60 δισεκατομμύρια δολάρια χρέος. Σήμερα όμως το χρέος της έχει φτάσει τα 443 δισεκατομμύρια δολάρια – και εν τούτοις θεωρείται απόλυτα ανθηρή! «Σώθηκε από το “χόρτο”;» έγραφαν μερικές εφημερίδες, σχολιάζοντας έμμεσα τη νομιμοποίηση της μαριχουάνας. Όχι, απλά είναι πολύ μεγάλη πολιτεία για να φαλιρίσει. Η νομιμοποίηση του «χόρτου» της φέρνει έσοδα μόνο 1,4 δισεκατομμυρίου δολαρίων. Αν η Καλιφόρνια ήταν μια εντελώς ανεξάρτητη χώρα, θα βρισκόταν στην έκτη θέση στον κόσμο, όσον αφορά το ΑΕΠ της. Και τότε θα μπορούσε να κάνει κάτι αδιανόητο: να αυξήσει τη φορολογία των πιο εύπορων.
Σχέδια ειρήνης
Κινεζικά πολεμικά πλοία απέπλευσαν για το λιμάνι του Τζιμπουτί, στο στρατηγικής σημασίας στενό του Μπαμπ Ελ Μαντέμπ, κοντά στο Κέρας της Αφρικής. Το Τζιμπουτί θα είναι η πρώτη κινεζική πολεμική βάση εκτός της κινεζικής επικράτειας, και θα κατασκευαστεί δίπλα στην υφιστάμενη αμερικανική βάση – τη μοναδική που διαθέτουν οι ΗΠΑ στην Αφρική. Η κινεζική κυβέρνηση διευκρίνισε πως οι στρατιωτικοί θα έχουν σαν αποστολή «τη διατήρηση της ειρήνης και τη συμμετοχή σε ανθρωπιστικές επιχειρήσεις». Πιο ρεαλιστικά, ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών Βανγκ Γι μίλησε για «προστασία των αυξανόμενων κινεζικών συμφερόντων στο εξωτερικό».
Εκτός από την υπό κατασκευή βάση, το Πεκίνο έχει ήδη ξοδέψει 15 δισεκατομμύρια δολάρια για τις υπάρχουσες λιμενικές υποδομές. Η «στρατηγική του μαργαριταρένιου περιδέραιου», που ξεκίνησε με την αγορά αγροτικής γης και συνεχίστηκε με επενδύσεις σε υποδομές και βιομηχανίες, σήμερα γίνεται πιο ξεκάθαρη και από στρατιωτική άποψη. Η κινεζική εφημερίδα Global Times έγραψε πρόσφατα πως η βάση σίγουρα θα φιλοξενήσει και στρατιωτικούς, αλλά στόχος της δεν είναι «να ελέγξει τον κόσμο». Κανείς δεν ζήτησε αυτή τη… διευκρίνιση, που από μόνη της αποκαλύπτει ότι πρόκειται για κατάφωρο ψέμα.
Το χάος της Ινδίας
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, η Ινδία έφτασε την Κίνα στον πραγματικό πληθυσμό. Αυτό ήταν αναμενόμενο. Αλλά οι επιπτώσεις που ένας τέτοιος αριθμός καταναλωτών μπορεί να έχει πάνω στην παγκόσμια οικονομία είναι ακόμη άγνωστες: το 67% των Ινδών έχει ηλικία μικρότερη από τα 34 χρόνια. Και, λαμβάνοντας υπόψη ότι παντρεύονται σε νεαρή ηλικία, οι επόμενες δύο γενεές θα έχουν τεράστια αναπαραγωγική ικανότητα, που θα γίνει γρήγορα αντιληπτή.
Η ικανότητα αυτή θα πρέπει να συνδεθεί άμεσα με μια αύξηση της ικανότητας παραγωγής και κατανάλωσης. Η αστικοποίηση των κυριότερων μεγαλουπόλεων αυξάνει διαρκώς, και αυτό σημαίνει επίσης μια αύξηση της τυπολογίας της κατανάλωσης. Και, καθώς η οικονομία της Ινδίας δεν είναι καθόλου σχεδιοποιημένη (παρά το σύνθημα του πρωθυπουργού Μόντι «ελάχιστο κράτος, μέγιστη διακυβέρνηση»), πρέπει να περιμένουμε μια αύξηση της κοινωνικής έντασης, αμέσως μόλις η αύξηση της παραγωγής δεν αντισταθμιστεί από αύξηση της κατανάλωσης. Όχι «εάν» , αλλά «όταν».
