Εξαιρετικές συμμετοχέ στην 68η Μπιενάλε
Της Ιφιγένειας Καλαντζή*
Η 68η Μπιενάλε της Βενετίας κύλησε με εξαιρετικές συμμετοχές, παρέλαση αστέρων, αλλά και συρροή ενθουσιώδους κοινού, που έδινε το στίγμα του σε κάθε παράσταση.
Τον Χρυσό Λέοντα κέρδισε, επάξια, ο Ρώσος Αλεξάντρ Σουκούροφ, για την ταινία του Φάουστ, στη γερμανική γλώσσα, πιστός στον Γκέτε, όπως τόνισε ο ίδιος. Από την πρώτη κιόλας προβολή το κοινό ενθουσιάστηκε, προμηνύοντας το μεγάλο φαβορί.
Όλη η ατμόσφαιρα αγωνίας και μιζέριας, σχετικά με την ανθρώπινη ζωή, εκτυλίσσεται στα πλακόστρωτα σοκάκια μιας παλιάς πόλης, με εικόνες εποχής, παρμένες από ζωγραφικούς πίνακες, κοντινά πλάνα, γεμάτα περίεργα αντικείμενα και καρικατουρίστικες φυσιογνωμίες, ενώ η βουκολική απεικόνιση της φύσης, στα γενικά πλάνα, παραπέμπει σε γκραβούρες και τοπιογραφίες του 18ου αιώνα. Ο διαρκής στροβιλισμός στη ροή της εικόνας, στον κατά Σουκούροφ Φάουστ, υποδηλώνει τη διαταραγμένη ψυχική κατάσταση του τραγικού ήρωα. Αριστοτέχνης των εικόνων, ο Σουκούροφ, μαζί με τα ειδικά χρωματικά φίλτρα και το λευκωπό φως, που προσδίνει μια σφουμάτο αισθητική, στρεβλώνει και την προοπτική με ειδικούς φακούς, δημιουργώντας μια ασυνήθιστα μυστήρια και ταυτόχρονα παραμυθένια ατμόσφαιρα. Με τον Φάουστ, ο Σουκούροφ δήλωσε πως έκλεισε την τετραλογία του για τη φύση της εξουσίας.
Το Ειδικό βραβείο της Επιτροπής κέρδισε το συγκινητικό Terraferma του ιταλού Εμανουέλε Κριαλέζε, βραβευμένου με Χρυσό Λέοντα, το 2006, για το Nuovomondo. Ο σικελικής καταγωγής σκηνοθέτης επανέρχεται στο καυτό θέμα της μετανάστευσης. Μια οικογένεια ψαράδων, σε κάποιο νησάκι του ιταλικού νότου, ψαρεύει αντί για ψάρια… μισοπνιγμένους Αφρικανούς μετανάστες και έρχεται αντιμέτωπη με τη Δικαιοσύνη, αλλά και με τη διχογνωμία της τοπικής κοινωνίας.
Αξιόλογες ερμηνείες από ερασιτέχνες ηθοποιούς και μια αξιοσημείωτη ισορροπία ανάμεσα στην πολιτική και την ανθρωπιστική πλευρά του θέματος.
Το Βραβείο Καλύτερης Φωτογραφίας κέρδισε η 3η ταινία της Βρετανίδας Άντρεα Άρνολντ Wuthering Heights, μεταφορά του πολυδιασκευασμένου μυθιστορήματος της Εμιλί Μπροντέ Ανεμοδαρμένα Ύψη. Με το ρεαλιστικό στυλ που έχει καθιερώσει η Άρνολντ πετυχαίνει την προσωπική της προσέγγιση. Με κινούμενη κάμερα και πολύ κοντινά πλάνα σε ό,τι προκαλεί έντονα συναισθήματα, μαζί με εμβόλιμα νατουραλιστικά πλάνα εντόμων και του λασπωμένου τοπίου της αγγλικής υπαίθρου, δημιουργεί ένα πολύ δυνατό καμβά, για να αποτυπώσει τα συναισθήματα των δύο πρωταγωνιστών, οι οποίοι μπλέκονται σε ένα καταστροφικό πάθος που συναντά το θάνατο.
Η νέα ταινία του Γιώργου Λάνθιμου, Άλπεις, κέρδισε το Βραβείο Καλύτερου Σεναρίου. Η πρωτότυπη εταιρία «Άλπεις» αναλαμβάνει να υποδύεται νεκρούς ανθρώπους, για να παρηγορήσει τις οικογένειές τους. Μια ιστορία υπερβολική, περισσότερο συμβολικής φύσης, στο γνωστό ψυχρό και δυτικότροπο ύφος του σκηνοθέτη. Έντονη αποστασιοποίηση, μέσα από στατικά πλάνα, ασυνάρτητους διάλογους και ηθοποιούς-μαριονέτες, σε μια κινησιολογία που υποδηλώνει και πάλι την παθογένεια της οικογένειας, χωρίς να αναζητά βαθύτερα αίτια στη διαστροφή ή συσχετισμό τους με τις κοινωνικές δομές, τη στιγμή που η ελληνική πραγματικότητα μαστίζεται από κοσμογονικά χτυπήματα.
Ανεξάρτητα από το αν κάποιος αμφισβητεί τις προθέσεις αυτού του βραβείου, που έρχεται, ωστόσο, να τονώσει την πληγωμένη εθνική περηφάνια μας, εν μέσω των αλλεπάλληλων μνημονίων, ανακύπτει και το ερώτημα αν το συγκεκριμένο θεματικό και αισθητικό στυλ που προβάλλεται, μπορεί να αποτελέσει πρότυπο μιας νέας εθνικής κινηματογραφίας.
Από τις είκοσι δύο συμμετοχές του Διαγωνιστικού, ξεχωρίσαμε και τη νέα ταινία Killer Joe του Γουίλιαμ Φρίντκιν (Eξορκιστής). Με σκηνές βίας και ατάκες σε στυλ Ταραντίνο και με τον Μάθιου Μακ Ντόναχι στον ασυνήθιστο ρόλο ενός διεφθαρμένου αστυνομικού, ο Φρίντκιν καταφέρνει να δημιουργήσει ένα απολαυστικό σχόλιο για την υποκρισία στην αμερικάνικη οικογένεια, περνώντας με συμπάθεια στον θεατή τον κυνισμό που συνθέτουν η βία, τα ναρκωτικά και η παιδεραστία, σε καθημερινή βάση.
Η συνέντευξη του 76χρονου Φρίντκιν που υπήρξε μια από τις πιο κεφάτες, στη φετινή Μόστρα, ανέβασε και τη δική μας διάθεση.
Τέλος, μια από τις πιο συγκλονιστικές προβολές ήταν και το Black Block του Γενοβέζου Κάρλο Αυγκούστο Μπάχσμιντ, για τα γεγονότα του Κοινωνικού Φόρουμ στη Γένοβα, το 2001, με τη στυγνή δολοφονία του νεαρού Κάρλο Τζουλιάνι, από αστυνομικούς.
Οι συγκλονιστικές μαρτυρίες ανθρώπων από διάφορες χώρες που έζησαν την κόλαση της λυσσαλέας επίθεσης των δυνάμεων καταστολής, στο κατάμεστο από διαδηλωτές σχολείο Ντιάζ και οι περιγραφές των βασανιστηρίων που υπέστησαν όσοι συνελήφθησαν, ακόμα και μέσα στο νοσοκομείο, λυγίζουν το θεατή. Το κοινό, βαθιά συγκινημένο, χειροκροτούσε όρθιο, μετά την προβολή, επί 10 ολόκληρα λεπτά.
Τον Χρυσό Λέοντα κέρδισε, επάξια, ο Ρώσος Αλεξάντρ Σουκούροφ, για την ταινία του Φάουστ, στη γερμανική γλώσσα, πιστός στον Γκέτε, όπως τόνισε ο ίδιος. Από την πρώτη κιόλας προβολή το κοινό ενθουσιάστηκε, προμηνύοντας το μεγάλο φαβορί.
Όλη η ατμόσφαιρα αγωνίας και μιζέριας, σχετικά με την ανθρώπινη ζωή, εκτυλίσσεται στα πλακόστρωτα σοκάκια μιας παλιάς πόλης, με εικόνες εποχής, παρμένες από ζωγραφικούς πίνακες, κοντινά πλάνα, γεμάτα περίεργα αντικείμενα και καρικατουρίστικες φυσιογνωμίες, ενώ η βουκολική απεικόνιση της φύσης, στα γενικά πλάνα, παραπέμπει σε γκραβούρες και τοπιογραφίες του 18ου αιώνα. Ο διαρκής στροβιλισμός στη ροή της εικόνας, στον κατά Σουκούροφ Φάουστ, υποδηλώνει τη διαταραγμένη ψυχική κατάσταση του τραγικού ήρωα. Αριστοτέχνης των εικόνων, ο Σουκούροφ, μαζί με τα ειδικά χρωματικά φίλτρα και το λευκωπό φως, που προσδίνει μια σφουμάτο αισθητική, στρεβλώνει και την προοπτική με ειδικούς φακούς, δημιουργώντας μια ασυνήθιστα μυστήρια και ταυτόχρονα παραμυθένια ατμόσφαιρα. Με τον Φάουστ, ο Σουκούροφ δήλωσε πως έκλεισε την τετραλογία του για τη φύση της εξουσίας.
Το Ειδικό βραβείο της Επιτροπής κέρδισε το συγκινητικό Terraferma του ιταλού Εμανουέλε Κριαλέζε, βραβευμένου με Χρυσό Λέοντα, το 2006, για το Nuovomondo. Ο σικελικής καταγωγής σκηνοθέτης επανέρχεται στο καυτό θέμα της μετανάστευσης. Μια οικογένεια ψαράδων, σε κάποιο νησάκι του ιταλικού νότου, ψαρεύει αντί για ψάρια… μισοπνιγμένους Αφρικανούς μετανάστες και έρχεται αντιμέτωπη με τη Δικαιοσύνη, αλλά και με τη διχογνωμία της τοπικής κοινωνίας.
Αξιόλογες ερμηνείες από ερασιτέχνες ηθοποιούς και μια αξιοσημείωτη ισορροπία ανάμεσα στην πολιτική και την ανθρωπιστική πλευρά του θέματος.
Το Βραβείο Καλύτερης Φωτογραφίας κέρδισε η 3η ταινία της Βρετανίδας Άντρεα Άρνολντ Wuthering Heights, μεταφορά του πολυδιασκευασμένου μυθιστορήματος της Εμιλί Μπροντέ Ανεμοδαρμένα Ύψη. Με το ρεαλιστικό στυλ που έχει καθιερώσει η Άρνολντ πετυχαίνει την προσωπική της προσέγγιση. Με κινούμενη κάμερα και πολύ κοντινά πλάνα σε ό,τι προκαλεί έντονα συναισθήματα, μαζί με εμβόλιμα νατουραλιστικά πλάνα εντόμων και του λασπωμένου τοπίου της αγγλικής υπαίθρου, δημιουργεί ένα πολύ δυνατό καμβά, για να αποτυπώσει τα συναισθήματα των δύο πρωταγωνιστών, οι οποίοι μπλέκονται σε ένα καταστροφικό πάθος που συναντά το θάνατο.
Η νέα ταινία του Γιώργου Λάνθιμου, Άλπεις, κέρδισε το Βραβείο Καλύτερου Σεναρίου. Η πρωτότυπη εταιρία «Άλπεις» αναλαμβάνει να υποδύεται νεκρούς ανθρώπους, για να παρηγορήσει τις οικογένειές τους. Μια ιστορία υπερβολική, περισσότερο συμβολικής φύσης, στο γνωστό ψυχρό και δυτικότροπο ύφος του σκηνοθέτη. Έντονη αποστασιοποίηση, μέσα από στατικά πλάνα, ασυνάρτητους διάλογους και ηθοποιούς-μαριονέτες, σε μια κινησιολογία που υποδηλώνει και πάλι την παθογένεια της οικογένειας, χωρίς να αναζητά βαθύτερα αίτια στη διαστροφή ή συσχετισμό τους με τις κοινωνικές δομές, τη στιγμή που η ελληνική πραγματικότητα μαστίζεται από κοσμογονικά χτυπήματα.
Ανεξάρτητα από το αν κάποιος αμφισβητεί τις προθέσεις αυτού του βραβείου, που έρχεται, ωστόσο, να τονώσει την πληγωμένη εθνική περηφάνια μας, εν μέσω των αλλεπάλληλων μνημονίων, ανακύπτει και το ερώτημα αν το συγκεκριμένο θεματικό και αισθητικό στυλ που προβάλλεται, μπορεί να αποτελέσει πρότυπο μιας νέας εθνικής κινηματογραφίας.
Από τις είκοσι δύο συμμετοχές του Διαγωνιστικού, ξεχωρίσαμε και τη νέα ταινία Killer Joe του Γουίλιαμ Φρίντκιν (Eξορκιστής). Με σκηνές βίας και ατάκες σε στυλ Ταραντίνο και με τον Μάθιου Μακ Ντόναχι στον ασυνήθιστο ρόλο ενός διεφθαρμένου αστυνομικού, ο Φρίντκιν καταφέρνει να δημιουργήσει ένα απολαυστικό σχόλιο για την υποκρισία στην αμερικάνικη οικογένεια, περνώντας με συμπάθεια στον θεατή τον κυνισμό που συνθέτουν η βία, τα ναρκωτικά και η παιδεραστία, σε καθημερινή βάση.
Η συνέντευξη του 76χρονου Φρίντκιν που υπήρξε μια από τις πιο κεφάτες, στη φετινή Μόστρα, ανέβασε και τη δική μας διάθεση.
Τέλος, μια από τις πιο συγκλονιστικές προβολές ήταν και το Black Block του Γενοβέζου Κάρλο Αυγκούστο Μπάχσμιντ, για τα γεγονότα του Κοινωνικού Φόρουμ στη Γένοβα, το 2001, με τη στυγνή δολοφονία του νεαρού Κάρλο Τζουλιάνι, από αστυνομικούς.
Οι συγκλονιστικές μαρτυρίες ανθρώπων από διάφορες χώρες που έζησαν την κόλαση της λυσσαλέας επίθεσης των δυνάμεων καταστολής, στο κατάμεστο από διαδηλωτές σχολείο Ντιάζ και οι περιγραφές των βασανιστηρίων που υπέστησαν όσοι συνελήφθησαν, ακόμα και μέσα στο νοσοκομείο, λυγίζουν το θεατή. Το κοινό, βαθιά συγκινημένο, χειροκροτούσε όρθιο, μετά την προβολή, επί 10 ολόκληρα λεπτά.
* Η Ιφιγένεια Καλαντζή είναι κριτικός Κινηματογράφου.
Σχόλια
