του Γιώργου Καπαρού
Η σύγκρουση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ
Στις 27 Σεπτέμβρη αναζωπυρώθηκε ένας νέος αιματηρός γύρος της στρατιωτικής αναμέτρησης Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν στο Ναγκόρνο- Καραμπάχ με την άμεση εμπλοκή τούτη τη φορά της ερντογανικής Τουρκίας, ο οποίος κινδυνεύει να κλιμακωθεί σε έναν μεγάλο περιφερειακό πόλεμο. Σε αντιδιαστολή με άλλους διεθνείς δρώντες που καλούν τις δυο πλευρές να διακόψουν τις εχθροπραξίες, η Άγκυρα εμπλέκεται ανοιχτά και καθοδηγεί το Μπακού να καταλάβει τα εδάφη της Δημοκρατίας του Αρτσάχ (Ναγκόρνο-Καραμπάχ) μέσω της στρατιωτικής ισχύος, την οποία η ίδια μαζί με το Ισραήλ την έχουν ενισχύσει σημαντικά. Έτσι ουσιαστικά πρόκειται για την ίδια την Τουρκία που δια του ελεγχομένου Αζερμπαϊτζάν επιτίθεται στην Αρμενία, με τον Ερντογάν –έχοντας την πλήρη υποστήριξη των κοινοβουλευτικών κομμάτων της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης (AKP, CHP, MHP, IYI) και εξωκοινοβουλευτικών όπως του πρώην μαοϊκού, νυν «ευρασιανιστή» (και αρνητή της Γενοκτονίας των Αρμενίων) Ντογού Περιντσέκ– να διακηρύσσει προς τον Αζέρο πρόεδρο Ιλάμ Αλίεφ: «Ένα έθνος, δύο κράτη».
Την ίδια στιγμή η αναφορά του Αρμενικού Κέντρου Πληροφοριών πως η Άγκυρα μετέφερε (κατά το Λιβυκό πρότυπο) 4.000 τζιχαντιστές από την Συρία να συνδράμουν το Μπακού στις μάχες, επιβεβαιώνεται από τον ίδιο τον Ziyad Haji Ubeyd, διοικητή του φιλοτουρκικού Συριακού Εθνικού Στρατού-SNA, που παραδέχεται συμμετοχή στο πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και πως 70.000 τζιχαντιστές του SNA είναι έτοιμοι να συμμετάσχουν σε διεθνείς στρατιωτικές επιχειρήσεις της Τουρκίας όπου καλεστούν (πηγή: rudaw.net). Ενώ σε ένα προπαγανδιστικό αντιπερισπασμό η Yeni Safak του Ερντογάν «οδύρεται» για πολεμική συμμαχία ανάμεσα στην Αρμενία και τους Κούρδους (PKK, Πατριωτική Ένωση του Κουρδιστάν), (πηγή: yenisafak.com).
Και ενώ ο ασύδοτος σπεκουλαδόρος Ερντογάν δημαγωγώντας περί διεθνούς δικαίου απαιτεί την επιστροφή της περιοχής στο Αζερμπαϊτζάν –«Ήρθε η ώρα να τελειώσει αυτή η κρίση που ξεκίνησε με την κατοχή του Ναγκόρνο Καραμπάχ. Μόλις η Αρμενία εγκαταλείψει το έδαφος που έχει καταλάβει, η περιοχή θα ξαναβρεί την ειρήνη και την αρμονία» (Anadolu Agency, Ερντογάν 28/9/2020)– ουδείς εκπρόσωπος των ελίτ των χωρών του ΟΗΕ (μαζί και της αρμενικής, ελλαδικής, κυπριακής, συριακής κυβέρνησης) δεν βρέθηκε να του διαμηνύσει πως στο ίδιο «πνεύμα δικαιοσύνης» οφείλει να επιστρέψει τις κατεχόμενες δυτική Αρμενία, Μικρά Ασία, Πόντο, Βόρειο Κύπρο, σαντζάκι της Αλεξανδρέττας, Βόρεια Συρία κ.ο.κ
Η στάση της Ρωσίας
Αν και η τωρινή αρμενική ηγεσία έχει φιλοδυτικό προσανατολισμό το Γερεβάν είναι στρατιωτικός σύμμαχος της Μόσχας. Η τουρκική επιθετικότητα αυξάνει το αδιέξοδο στο Αρτσάχ, αποσταθεροποιεί την Καυκασία, ανοίγει χώρο για μια δυτική ανάμειξη και εμμέσως στρέφεται ενάντια στη Ρωσία η οποία καταδεικνύει την ανημποριά της να ειρηνεύσει τη νότια γειτονιά της. Εάν η Μόσχα δεν ήταν μπλοκαρισμένη, από την ολιγαρχική φιλελεύθερη πέμπτη φάλαγγα αλλά και την ανεκτική προς την Τουρκία στρατηγική ορισμένων ευρασιανιστών, τότε:
1) Θα έστελνε τελεσίγραφο στην ηγεσία του Αζερμπαϊτζάν πως αν δεν πάψει την επίθεση και δεν αποσυρθεί στις αρχικές θέσεις: α) Οι διερχόμενοι από το έδαφος του αγωγοί υδρογονανθράκων θα καταστραφούν. β) Τα περιουσιακά στοιχεία του στη Ρωσία θα δεσμευτούν. γ) Στον εναέριο χώρο του θα υποστεί ζώνη απαγόρευσης πτήσεων.
2) Θα προειδοποιούσε την Τουρκία ότι θα υποστεί δραστικές κυρώσεις, εάν δεν διακόψει την άμεση ανάμειξη της και την μόχλευση της στρατιωτικής αντιπαράθεσης.
3) Στη συνέχεια και στο ίδιο πνεύμα θα καλούσε την Αρμενία σε αυτοσυγκράτηση.
Αντί τούτων η Μόσχα επέλεξε να ξεδιπλώσει την πολιτική της ουδετερότητας και της εξισορροπητικής διαμεσολάβησης υποτίθεται επ’ ωφελεία της ίδιας, με τους Βλαντίμιρ Πούτιν, Σεργκέι Λαβρόφ να καλούν το Αζερμπαϊτζάν και την Αρμενία να διακόψουν τις εχθροπραξίες και να σταθούν στο τραπέζι των συνομιλιών. Ήδη προηγουμένως, στις 23 Σεπτέμβρη, ο Λαβρόφ σε συνάντηση με τη Σαχιμπά Γκαφάροβα, πρόεδρο της Εθνικής Συνέλευσης του Αζερμπαϊτζάν, έκανε τη σημαδιακή δήλωση ότι οι θέσεις του πρωθυπουργού της Αρμενίας Νικόλ Πασινιάν για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ δεν επέτρεψαν τη διευθέτηση και «Ρωσία τάσσεται υπέρ της επιστροφής στο Αζερμπαϊτζάν των πέντε κατεχόμενων περιοχών» με «ανάπτυξη ειρηνευτικών δυνάμεων» κ.λπ.
Υπάρχουν μια σειρά λόγοι που η Μόσχα αποφεύγει να σταθεί ενεργητικά δίπλα στο Γερεβάν:
1) Η τωρινή πολιτική ηγεσία της Αρμενίας που προέκυψε από την έγχρωμη εξέγερση του Απρίλη 2018, επέδειξε αντιρωσική συμπεριφορά καθώς είναι συνδεδεμένη με ΗΠΑ, Ε.Ε. και το σύστημα Τζορτζ Σόρος.
2) Θεωρεί πως το Αζερμπαϊτζάν έχει νόμιμα δικαιώματα στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
3) Ερμηνεύει την αρμενική εξωτερική πολιτική ότι προσβλέπει στη παραπέρα διεθνοποίηση του ζητήματος Ναγκόρνο-Καραμπάχ, σε οργανική διασύνδεση με τη Δύση και να διασπάσει τη ρωσο-αζερική και ρωσο-τουρκική σχέση.
4) Υπάρχει μια προσέγγιση μεταξύ του Πούτιν και του Αλίεφ καθώς ο δεύτερος εξασφάλισε ένα καθεστώς σταθερότητας και αποτελεσματικότητας χωρίς προσφυγή στη Δύση. Έτσι άρχισε να διαμορφώνεται μια συνεργασία Μόσχας-Μπακού χωρίς η πρώτη να αντιληφθεί ότι η προετοιμασία του δεύτερου για πολεμική λύση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ θα υπονόμευε τα ρωσικά γεωπολιτικά συμφέροντα.
5) Εξελίσσεται ένα «Deal» ανάμεσα σε Ρωσία και Τουρκία που περιλαμβάνει διαπραγματεύσεις για την Καυκασία σε συνάφεια με τ’ άλλα δύο μέτωπα Συρία, Λιβύη και μια de facto αποδοχή από τον Ερντογάν της ρωσικής προσάρτησης της Κριμαίας.
6) Δεν υποχρεώνεται να ενεργοποιήσει τη ρήτρα αμοιβαίας άμυνας του Οργανισμού της Συνθήκης Συλλογικής Ασφαλείας – CSTO (ιδρυθέντος στις 15/5/1992 με τωρινά μέλη: Ρωσική Ομοσπονδία, Λευκορωσία, Αρμενία, Καζακστάν, Κιργιστάν, Τατζικιστάν) εκτός κι εάν η Αρμενία δεχτεί στρατιωτική επίθεση. Και σε περίπτωση που δεν προκύψει εκεχειρία τότε η Μόσχα θα πρέπει να με βάση την επιρροή της να διασφαλίσει ότι οι συγκρούσεις θα περιοριστούν στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ και η διεθνώς αναγνωρισμένη αρμενική επικράτεια δεν θα δεχθεί πλήγματα από Αζερμπαϊτζάν/Τουρκία.
Η εξισορροπητική πολιτική που ασκεί η Ρωσία απέναντι στην Τουρκία πάσχει από την αναποτελεσματικότητα της:
1) Της προσφέρει μεν οφέλη στο οικονομικό αλλά αυξανόμενες μακροπρόθεσμες ζημιές στο γεωπολιτικό επίπεδο.
2) Διότι η σχέση της με τον διαρκώς αυτονομούμενο, ελισσόμενο, υπερεπεκτεινόμενο (και πάντα εντός Δύσης/ΝΑΤΟ) «τουρκικό άξονα» καθηλώνεται με τρόπο ετεροβαρή και φθοροποιό για την ίδια στα μεγάλα μέτωπα Συρίας, Λιβύης και τώρα Καυκασίας.
3) Τούτο λόγω του τουρκικού υπο-ιμπεριαλισμού, όπου η Άγκυρα ως «μεσαία δύναμη» ακολουθεί μια αυτοτελή νεο-οσμανική, παν-τουρανιστική, ισλαμοφασιστική γεωστρατηγική ατζέντα: α) Μιλιταριστικού υπερεπεκτατισμού. Κι εδώ ας επισημανθεί ότι οι θεωρητικοί της «αυτοπαγίδευσης» της ερντογανικής Τουρκίας ένεκα της στρατιωτικής και γεωπολιτικής υπερεπέκτασης, πρέπει να το ξανασκεφτούν. Η υπερεπέκταση είναι ο τρόπος ύπαρξης του νεο-οθωμανικού ισλαμο-εθνικισμού και δεν έχει όρια. Μπορεί δε να ανασχεθεί μόνο με την πολεμική συντριβή της. β) Επιδίωξης ηγεμονίας στον μουσουλμανικό και στον Τουρανικό κόσμο. γ) Περιφερειακής κραταιότητας και εξουσίας. δ) Αντιστάθμισης/Υπεξαίρεσης απέναντι στις πλανητικές δυνάμεις ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα. Όπου εν προκειμένω η ενεργός ανάμειξη της Τουρκίας στην διαμάχη Αζερμπαϊτζάν-Αρμενίας καταδεικνύει ότι προσπαθεί να φέρει τη Μόσχα και την Ουάσιγκτον σε μια κατάσταση από την οποία να προσποριστεί, μέσω μυστικών διπλωματικών διαπραγματεύσεων, οικονομικά και γεωπολιτικά οφέλη. Μια συνταγή αρκετά δοκιμασμένη με επιτυχία σε Συρία και Λιβύη.
Σενάρια
Η εξέλιξη των πολεμικών συγκρούσεων είναι δύσκολο να προβλεφτεί. Το πρώτο σενάριο είναι η επίθεση Αζερμπαϊτζάν/Τουρκίας αντιμετωπίζοντας την κραταιά αρμενική άμυνα στα ορεινά εδάφη του Ναγκόρνο-Καραμπάχ να αποδειχτεί ανεπιτυχής και να υποστούν τεράστιο κόστος σε ζωές, υλικά και υποδομές οπότε θα υποχρεώνονταν σε εκεχειρία με την Αρμενία. Το δεύτερο σενάριο είναι να έχουμε ένα σκληρό καταστροφικό μακρύ πόλεμο οδηγώντας σε μια μεγάλη και ανεξέλεγκτη περιφερειακή κρίση με ρωσική και αμερικανική συμμετοχή. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα ανέτρεπε τις τοπικές και διεθνείς ισορροπίες δύναμης και θα έπληττε σημαντικά τη Ρωσία.
