της Δήμητρας Γαβριηλίδου
Μια ακόμη για φέτος γυναικοκτονία, όχι η μοναδική. Μια ακόμη γυναίκα δολοφονείται από τον σύζυγό της. Το όνομα της είναι Καρολάιν. Στημένο σκηνικό ώστε να μοιάζει με βίαιη ληστεία και κατόπιν υποκρισία για περισσότερο από ένα μήνα. Μια ακόμη γυναίκα δολοφονήθηκε από το σύζυγό της. Τα ΜΜΕ για ακόμη μια φορά τη διασύρουν, περιγράφοντας τα πάντα για την ίδια και τη ζωή της, μιλούν για ένα έγκλημα πάθους, για έναν καλό και αξιόλογο νεαρό. «Τον απειλούσε με διαζύγιο», έγραψαν. Στην πραγματικότητα επιρρίπτουν την ευθύνη στο θύμα. Σε κάθε γυναικοκτονία ακούμε την «αιτία»: Το πάθος. Η εγκατάλειψη. Η διεκδίκηση του παιδιού. Ποτέ δεν ακούμε για τον έλεγχο, ποτέ για την ιδιοκτησιακή αντίληψη για τη σύζυγο, για τις εξουσιαστικές σχέσεις. Αντίθετα, ο δράστης δικαιολογείται, απενοχοποιείται ή ακόμα και «διευκολύνεται». «Είναι βλάκας. Εκείνη τη στιγμή που σκότωσε τη γυναίκα του […] εάν έπαιρνε τηλέφωνο την αστυνομία δεν θα πήγαινε ούτε 4 χρόνια φυλακή», μας ενημερώνει ο κ. Μπαλάσκας. Και μετά, πριν προλάβουμε να κλείσουμε τη συζήτηση. Ένας ακόμα βιασμός. Και ένας ομαδικός βιασμός. Και ακόμα μια κακοποίηση και άλλη ενδοοικογενειακή βία και, και… Κάπως έτσι η εβδομάδα αυτή πήρε τη μορφή ενός ημερολογίου καταγραφής περιπτώσεων έμφυλης βίας. Δεν συνάντησα γυναίκα αυτές τις μέρες που να μην συζητήσει τα όσα συμβαίνουν. Άνοιξε γενικότερα η συζήτηση, υπήρξαν αντιδράσεις, έγιναν διαμαρτυρίες.
ΒΕΒΑΙΑ, η ωμή πραγματικότητα είναι ότι η εβδομάδα αυτή δεν ήταν τόσο διαφορετική. Η έμφυλη βία είναι ένα φαινόμενο καθημερινό για τις γυναίκες και τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. Μπορεί να πάρει πολλές μορφές και αφορά στην σωματική, σεξουαλική ή ψυχική βία που ασκείται με βάση το φύλο ή το σεξουαλικό προσανατολισμό. Μπορεί να αφορά την σεξουαλική κακοποίηση, το βιασμό, την ενδοοικογενειακή βία, τη γυναικοκτονία και άλλες μορφές. Περιστατικά έμφυλης βίας καταγγέλλονται και καταγράφονται διαρκώς. Αν και γνωρίζουμε μόνο την κορυφή του παγόβουνου. Συνήθως, τα ΜΜΕ αφηγούνται όσα γίνονται σαν να πρόκειται για εξαιρετικές περιπτώσεις, που συμβαίνουν σπάνια και τυχαία και προκύπτουν ως αποτέλεσμα πράξεων συγκεκριμένων ειδών προσωπικοτήτων. Επιπλέον, τείνουν να ενοχοποιούν το θύμα, αξιοποιώντας στερεότυπα και εμπεδωμένες αντιλήψεις. Αποσιωπούν συνειδητά ότι η έμφυλη βία είναι συστημική και αφορά όλες τις γυναίκες, όλες τις θηλυκές υπάρξεις. Η έμφυλη βία είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο που πηγάζει από ένα καθιερωμένο σύστημα άνισων σχέσεων εξουσίας, οι οποίες έχουν διαμορφωθεί ιστορικά και που δικαιολογείται από ανάλογα έμφυλα στερεότυπα. Πρόκειται για δυο έννοιες που ακούμε συχνά, για το σεξισμό και την πατριαρχία, οι οποίες δεν αποτελούν μακρινές θεωρητικές εννοιολογήσεις αλλά αφορούν την καθημερινότητα των γυναικών.
«Οι άντρες φοβούνται ότι οι γυναίκες θα γελάσουν μαζί τους. Οι γυναίκες φοβούνται ότι οι άντρες θα τις σκοτώσουν» (Margaret Atwood)
ΠΡΩΤΑ-ΠΡΩΤΑ, μόνο βάση των τελευταίων γεγονότων μπορούμε να καταλαβαίνουμε ότι μια γυναίκα μπορεί να κινδυνεύει στη δουλειά της, στο δρόμο, ή στο σπίτι της, από την οικογένεια ή τον σύντροφό της, ή κάποιον άγνωστο, σε μέρη ασφαλή και από πρόσωπα εμπιστοσύνης, από ανθρώπους νεότερους ή μεγαλύτερους. Μια γυναίκα αφού κακοποιηθεί ή βιαστεί, συχνά χρειάζεται να ακούσει πολλά για το τί φορούσε και αν προκάλεσε, καθώς και διαφόρων ειδών ηθικολογικές παραινέσεις για τις επιλογές της. Μια γυναίκα χρειάζεται να ακούει συμβουλές και προτάσεις για το τι πρέπει να κάνει, χωρίς βέβαια να έχει υποστήριξη και βοήθεια. «Να φεύγετε», μας λένε πολλοί. Μα έχει σκεφτεί κανείς πόσο εύκολο είναι να φύγουμε; Πόσες είναι οι υποστηρικτικές δομές και πόσο εύκολα είναι προσβάσιμες σε όλες; «Να το καταγγέλλετε». Μα, έχει δει κανείς τι πρέπει να κάνει μια γυναίκα για να καταγγείλει τον βιασμό της; Έχει δει την αντιμετώπισή της από τις αρχές; Η γυναίκα που βρίσκει το θάρρος να καλέσει την αστυνομία όταν κακοποιείται από το σύντροφο της, πώς αντιμετωπίζεται; Τι βοήθεια έχει; Εδώ τίθεται το επόμενο μεγάλο ερώτημα: Και πόσες έφυγαν αλλά δολοφονήθηκαν; Πόσες είπαν ότι θα φύγουν αλλά δολοφονήθηκαν; Δεν είναι τόσο εύκολες οι απαντήσεις. Τουλάχιστον όσο βλέπουμε μόνο τι μπορούν να κάνουν οι γυναίκες, τι θα μπορούσαν να κάνουν, τι θα έπρεπε.
«Ο άντρας πήρε το πηδάλιο και στο σπίτι, η γυναίκα ταπεινώθηκε, υποδουλώθηκε, έγινε σκλάβα των ορέξεών του και απλό εργαλείο για την παραγωγή παιδιών (…) Για να εξασφαλιστεί η πίστη της γυναίκας, δηλαδή η πατρότητα των παιδιών, παραδίδεται η γυναίκα χωρίς όρους στην εξουσία του άνδρα: Αν τη σκοτώσει, εξασκεί μονάχα το δικαίωμά του» (Φρίντριχ Ένγκελς: «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους»)
ΕΝΩ, λοιπόν, η έμφυλη βία συμβαίνει δίπλα μας καθημερινά, στις ειδήσεις συνήθως φτάνουν μόνο τα ονόματα των δολοφονημένων, οι οποίες παρουσιάζονται είτε ως ευάλωτα θύματα είτε ως αμφιβόλου ήθους άτομα που μάλλον επιδίωξαν «το κακό που τους βρήκε». Εμείς οφείλουμε να τις θυμόμαστε, τόσο αυτές, αλλά και όλες εκείνες που άντεξαν, που επιβίωσαν και επιβιώνουν, που μίλησαν ή που σιώπησαν για πάντα. Οφείλουμε να συνεχίσουμε να μιλάμε για τον σεξισμό και την πατριαρχία. Οφείλουμε να σταματήσουμε να βλέπουμε την ευθύνη όσων υφίστανται τη βία και να κοιτάξουμε την ευθύνη όσων την ασκούν. Οφείλουμε να διασφαλίσουμε τα δικαιώματα των γυναικών και ένα πραγματικό σύστημα υποστήριξής τους. Οφείλουμε να δούμε όλες εκείνες τις απόψεις, τις πράξεις και τα στερεότυπα που αναπαράγουμε ή ενισχύουμε, τα οποία με τη σειρά τους αναπαράγουν, ενισχύουν ή δικαιολογούν την έμφυλη βία.
Οι γυναίκες δεν διεκδικούμε τη θέση του θύματος. Οι γυναίκες μιλάμε, φωνάζουμε, αγωνιζόμαστε για την εξάλειψη των στερεοτύπων και της βίας, για την ισότιμη αντιμετώπισή μας, για να περπατάμε στο δρόμο ήσυχες, για να ζήσουμε. Μιλάμε για να βρουν φωνή κι εκείνες που αποσιωπώνται. Για μένα. Για τη φίλη μου. Για την αδερφή μου. Για αυτήν την κοπέλα που δεν την ήξερα και έμαθα τα πάντα για εκείνη από τα ΜΜΕ…
