Ο συντηρητισμός του Τατσόπουλου δεν θα ήταν τόσο ανησυχητικός εάν αποτελούσε μεμονωμένη περίπτωση.
Το «αντριλίκι» αυτού του τύπου δεν είναι άγνωστο στην κοινωνία. Οι γυναίκες είναι «κουβάδες» για τους «πολύ» άντρες, όπως μου κορδωνόταν ένας βαρύς κι ασήκωτος «ρεμπέτης»! Οι μπαμπάδες καμαρώνουν για τις «επιτυχίες» των αγοριών τους, ενώ τρέμουν για τις κόρες τους. Οι «καλοί» χριστιανοί συντηρούν το σωματεμπόριο και την πορνεία στην Αθήνα και την επαρχία. Η γυναίκα είναι έπαθλο, της γοητείας, της φήμης, της εξουσίας ή του χρήματος.
Ο Τατσόπουλος είναι αναγνωρισμένος συγγραφέας, έχει μεγάλη προβολή από τα διαπλεκόμενα ΜΜΕ και είναι βουλευτής. Έχει, δηλαδή, όλες τις βαζελίνες για να διολισθήσει, να χάσει την αυτοκυριαρχία που απαιτεί ο κοινωνικός του ρόλος και να εκφράσει αφτιασίδωτα τις βαθύτερες αντιλήψεις του. Να αποκαλύψει, όχι πλέον σε μυθιστόρημα, αλλά στην πραγματική ζωή, τον συντηρητισμό του. Άλλοι που δηλώνουν αριστεροί, επειδή δεν έχουν αυτές τις πλάτες, είναι πιο προσεκτικοί στις εκφράσεις και τις διατυπώσεις τους. Ο συντηρητισμός τους εκδηλώνεται κυρίως ή αποκλειστικά στην ιδιωτική τους ζωή, σε παρέες, και δεν δημοσιοποιείται πανηγυρικά. Γι’ αυτό η ομολογία Τατσόπουλου τάραξε πολύ κόσμο στην Αριστερά που την αποδοκίμασε –και καλά έκανε- κατηγορηματικά. Αλλά η Αριστερά είχε ανέκαθεν (και έχει) στους κόλπους της συντηρητικές αντιλήψεις και συντηρητικούς ανθρώπους, στελέχη, μέλη, υποστηρικτές και ψηφοφόρους. Γι’ αυτό, η πάλη για μια καλύτερη κοινωνία περνάει και μέσα από την πάλη για καλύτερους (ή αριστερότερους) αριστερούς!
Αριστερός συντηρητισμός
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα πιο ήπιας μορφής είναι η αντιμετώπιση του ρεμπέτικου και λαϊκού τραγουδιού από την παραδοσιακή Αριστερά. Το «έβλεπε» -κόντρα στη λαϊκή της βάση- σχεδόν από την ίδια οπτική γωνία που το «έβλεπε» κι ο Μεταξάς. Περιθωριακό, ηττοπαθές, λαϊκούρικο και αντιεκσυγχρονιστικό. Κι αν αυτή η απόρριψη έχει μια δικαιολογητική βάση στις πολεμικές συνθήκες του ’30 και του ’40, στα μετέπειτα χρόνια εκπηγάζει από ένα ιδιότυπο «αριστερό» συντηρητισμό. Χρειάστηκαν τουλάχιστον τριάντα χρόνια από τη λήξη του εμφυλίου, για να αναθεωρηθούν –με πολλές επιφυλάξεις- στους κόλπους της Αριστεράς, οι αντιλήψεις για το ρεμπέτικο και λαϊκό τραγούδι.
Η προοδευτικότητα σε σημαντικά ζητήματα ζωής και θανάτου, η ένταξη στα κινήματα, οι θυσίες, ο ακτιβισμός και το αριστερό πρόσημο, πολλές φορές, συγκαλύπτουν ή υποβαθμίζουν τις πτυχές του συντηρητισμού που συνυπάρχουν στον ίδιο άνθρωπο και στην ίδια ομάδα. Ένα άλλο παράδειγμα προέρχεται από τις συναρπαστικές εμπειρίες μου κατά τη διάρκεια των καταγραφών που έκανα στις κοινότητες των πολιτικών προσφύγων στην Πολωνία και τη Βουλγαρία. Οι αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας που πάλεψαν ηρωικά για υψηλότερα ιδανικά και θυσιάστηκαν για τους συνανθρώπους τους με θανάτους προσφιλών τους προσώπων, φυλακές, εξορίες και ακρωτηριασμούς, εκδήλωσαν και τις συντηρητικές τους πλευρές στις χώρες που φιλοξενήθηκαν. Τα παιδιά των πολιτικών προσφύγων που γεννήθηκαν εκεί, αφηγούνται με χιούμορ αυτό το συντηρητισμό. Αριστεροί άνθρωποι, κομμουνιστές, με διακρίσεις στα πεδία των μαχών, διαπαιδαγωγούσαν τα παιδιά τους με πολύ συντηρητικές «αρχές». Τα κορίτσια μεγάλωναν με περιορισμούς στο σπίτι και αποθαρρύνονταν να κάνουν σχέσεις με φίλους, συμμαθητές ή συμφοιτητές Πολωνούς ή Βούλγαρους. Κι αυτό μέσα σε κοινωνίες που ο διεθνισμός και η εξομοίωση των φύλων αποτελούσαν προτεραιότητες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Ο καθ’ ημάς συντηρητισμός
Στα καθ’ ημάς, μέχρι σήμερα, φίλοι και συναγωνιστές έχουν απόψεις που είναι αντίθετες με τον πολιτισμό μιας σύγχρονης και δημοκρατικής Αριστεράς. Θεωρούν την ομοφυλοφιλία ανωμαλία και στίγμα, αντιμετωπίζουν τους μετανάστες με προκατάληψη, χρησιμοποιούν βία μέσα στην οικογένειά τους, εκμεταλλεύονται τους εργαζόμενους που έχουν στη δούλεψή τους, βολεύονται στη γραφειοκρατία των κομμάτων και προάγουν τον παραγοντισμό και την οικογενειοκρατία, μπερδεύουν τον πατριωτισμό με τον εθνικισμό, συμβιβάζονται με τις κοινωνικές διακρίσεις ή χρησιμοποιούν τις γυναίκες σαν σκεύη ηδονής.
Ασφαλώς, ο εκπολιτισμός του καθενός μας είναι μια διαδικασία ατέρμονη και όχι ανεπηρέαστη από το ισχύον αξιακό σύστημα της σκληρής οικονομίας της αγοράς. Η υπέρβαση δεν είναι ούτε εύκολη υπόθεση ούτε γίνεται μια κι έξω. Είναι διαρκής και βασανιστική, με πολλά πισωγυρίσματα. Αυτό είναι κατανοητό, αλλά δεν μας απαλλάσσει από τις ευθύνες μας. Ούτε μπορεί η αδυναμία, ο αναχρονισμός και ο εγωισμός να γίνονται σημαία, «μαγκιά». Τότε χάνει κανείς όλα τα ελαφρυντικά. Γίνεται παράδειγμα προς αποφυγήν, γιατί επικυρώνει την καθυστέρηση και τη νομιμοποιεί, ακυρώνοντας τις προσπάθειες να υπερβούμε την πραγματικότητα των συντηρητικών και των ατομιστών, να εξαλείψουμε την κοινωνική υποκρισία, να εμβαπτιστούμε στις ανθρωπιστικές αξίες και να τις υπερασπιζόμαστε με τρόπο φυσικό και όχι τεχνητό.
Δεν είναι εύκολη υπόθεση. Η ιστορική γνώση λέει ότι ακόμα και στις σοσιαλιστικές χώρες που έκαναν μεγάλα βήματα στην εξίσωση των ανθρώπων ανεξαρτήτως φύλου και φυλής, οι συντηρητικές αντιλήψεις, που διαμορφώθηκαν μέσα σε εκατοντάδες χρόνια, εξαλείφονται δύσκολα. Για μεγάλο χρονικό διάστημα αναπαράγονται και ενυπάρχουν στα στοιχεία της προόδου σε ενεργή ή λανθάνουσα κατάσταση. Αλλά και σε καπιταλιστικές κοινωνίες που θεωρούνται –και σε πολλά είναι- προηγμένες, ο συντηρητισμός στις ανθρώπινες σχέσεις όχι μόνο δεν ξεριζώθηκε, αλλά εντάθηκε και κυριαρχεί. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, όπου ο συντηρητισμός –και μάλιστα στη χείριστη μορφή του- αποτελεί σήμερα ισχυρότατη πολιτική, κοινωνική, πολιτισμική και οικονομική δύναμη. Ακόμα και το στοιχειώδες, η καθιέρωση ισότιμης αμοιβής αντρών και γυναικών, δεν έχει επιτευχθεί στις ΗΠΑ ούτε στην Ιαπωνία ούτε καν στην Ευρώπη. Ενώ η «παρενόχληση» αποτελεί ποινικό και πειθαρχικό αδίκημα, η άνιση μεταχείριση των γυναικών είναι θεμιτή και η πορνογραφία είναι κλάδος της βιομηχανίας διασκέδασης.
Λάιφ στάιλ συντηρητισμός
Στις εξελιγμένες κοινωνίες, ο συντηρητισμός συχνά εμφανίζεται μέσα από τις πιο σύγχρονες μορφές έκφρασης και επικοινωνίας και έτσι γίνεται ανώδυνα αποδεκτός από τους νέους στους οποίους καλλιεργείται η ψευδαίσθηση ότι σκέφτονται προοδευτικά και ζουν μοντέρνα.
Το πιο κωμικοτραγικό είναι ότι ένα μεγάλο μέρος των γυναικών συμμερίζεται το συντηρητισμό των αντρών ακόμα κι αν οι αρνητικές συνέπειές του μειώνουν τις ίδιες τις γυναίκες. Η εγγενής στον καπιταλισμό ανισότητα, η οικογένεια, η τηλεόραση, η θρησκεία, η σχολική εκπαίδευση, το λάιφ στάιλ, η διαφήμιση, η εμπορευματοποίηση και άλλοι παράγοντες διαμορφώνουν και τις αντιλήψεις των γυναικών για τον εαυτό τους που, σε πολύ μεγάλο βαθμό, δεν διαφέρουν απ’ αυτές των αντρών.
Μια απλή καθημερινή απόδειξη είναι ότι βασικά οι γυναίκες αγοράζουν τα προϊόντα που διαφημίζονται με το γυναικείο σώμα σαν κράχτη, από τις κολόνιες ώς τα γιαούρτια και τα απορρυπαντικά! Το γυναικείο σώμα που προβάλλεται ως παντός καιρού και πάσης χρήσεως, του «κουβά» συμπεριλαμβανομένου!
Το ίδιο ισχύει και για πολλούς ομοφυλόφιλους. Αντιμάχονται την πολύμορφη άνιση μεταχείρισή τους από τη συντηρητική κοινωνία, ενώ οι ίδιοι έχουν εξαιρετικά συντηρητικές πεποιθήσεις. Είναι εντυπωσιακός ο αριθμός των ομοφυλοφίλων που κατατάσσονται στον αμερικάνικο στρατό για να σκοτώσουν Ιρακινούς, Αφγανούς και Πακιστανούς!
Συντηρητικούς στο άλφα ή στο βήτα ζήτημα έχει ο καθένας στο στενό του κύκλο, αν όχι τον ίδιο του τον εαυτό. Ρωτήστε ένα φίλο σας πώς θα αντιδρούσε σε περίπτωση που καταλάβαινε ότι ο γιος του (ή η κόρη του) είναι ομοφυλόφιλος. Όσες φορές το δοκίμασα, είδα χλώμιασμα, απόρριψη, ακόμα και θυμό για την ερώτηση. Όπως ενόχληση προκαλεί και το τεστ για το ρατσισμό μας. Ας σκεφτούμε, όμως, ότι αρκετοί από τους γονείς που σχεδόν ομόφωνα (234 στους 239!) συμφώνησαν να μην γίνουν δεκτά τα παιδιά των τσιγγάνων στο σχολείο του Χαλανδρίου, ψήφισαν αριστερά κόμματα στις βουλευτικές εκλογές.
Ο συντηρητισμός είναι δημιουργός και προϊόν της κουλτούρας μέσα στην οποία ανατρέφεται και μεγαλώνει ένας άνθρωπος. Και δεν εξαιρεί κανέναν από την επιρροή του. Η Αριστερά πρέπει να παλέψει σε όλα τα επίπεδα κόντρα στον αναχρονιστικό συντηρητισμό, διαχωρίζοντάς τον από τις βασικές αρχές και αξίες του ανθρωπισμού πάνω στις οποίες θα οικοδομήσει τον καινούριο κόσμο. Μια οικοδόμηση που ξεκινάει από τους κόλπους της και εκτείνεται πλατιά, ανεξάρτητα από την τελική έκβαση του αγώνα.
Στέλιος Ελληνιάδης
