Επιμέλεια: Βάννα Σφακιανάκη
Αν και το Συμβούλιο της Επικρατείας εδώ και πάρα πολλά χρόνια, έχει μια πάγια στάση απέναντι στην εκτός σχεδίου δόμηση, η απόφασή του να απορρίψει την οικοδόμηση γηπέδου σε περιοχή εκτός σχεδίου στην Πάτμο προκάλεσε μεγάλη αίσθηση και αντιδράσεις που πυροδότησαν πολύ σημαντικές παρενέργειες. [1]
Στην απόφαση 176/2023 της ολομέλειας «… το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο υπενθυμίζει ότι οι περιορισμοί της νομοθεσίας (ελάχιστη αρτιότητα, «πρόσωπο» σε κοινόχρηστο δρόμο κ.ά.) ισχύουν από το 1985 και επομένως δεν νοείται ούτε οι πολίτες να επιδιώκουν την οικοδόμηση οικοπέδων που δεν πληρούν αυτές τις προϋποθέσεις ούτε οι πολεοδομίες να εκδίδουν οικοδομικές άδειες γι’ αυτές. Κατ’ επέκταση, δεν μπορούν να διεκδικήσουν αποζημίωση, καθώς ο κανόνας αυτός θεωρείται «προβλέψιμος για τους επιμελείς αγοραστές»». Σύμφωνα με την απόφαση, το συγκεκριμένο οικόπεδο δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις, αφού δεν είχε «πρόσωπο» σε κοινόχρηστο δρόμο «νομίμως υφιστάμενο και μη προκύψαντα από ιδιωτική βούληση». Το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο υπενθυμίζει παράλληλα ότι στις εκτός σχεδίου περιοχές η δόμηση μόνο κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται κι αυτό γιατί από το Σύνταγμα οι εκτός σχεδίου περιοχές «δεν έχουν ως προορισμό, κατ’ αρχήν, τη δόμηση ή την τουριστική εκμετάλλευση, αλλά τη γεωργική, κτηνοτροφική και δασοπονική εκμετάλλευση και την αναψυχή του κοινού». [2]
Η διατύπωση ενός νόμου, που τροποποίησε εδώ και είκοσι (20) χρόνια το Προεδρικό Διάταγμα για την εκτός σχεδίου δόμηση του 1985, αποτελεί την αιτία όλων των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν σήμερα οι πολίτες και οι πολεοδομίες, επειδή από τότε καθένας ερμηνεύει τη διατύπωση αυτή κατά το δοκούν, ενώ το Υπουργείο σωπαίνει. Πώς όμως εφαρμόζεται η κατηγορηματική παραπάνω δήλωση του Συμβουλίου της Επικρατείας σχετικά με τον προορισμό των εκτός σχεδίου περιοχών σε όλες τις άλλες περιπτώσεις που η νομοθεσία επιτρέπει ρητά την καταστρατήγηση αυτού του προορισμού;
Τι επιτρέπει η νομοθεσία στην εκτός σχεδίου δόμηση
Το να μιλήσουμε άλλη μια φορά για την αγροτική γη αποτελεί κοινοτοπία αφού όλοι γνωρίζουν ότι η αγροτική γη αποκτά πολύ εύκολα τη χρήση που επιλέγει ο κάθε ενδιαφερόμενος ανά πάσα στιγμή. Τα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια –σε περιπτώσεις που αυτά υπάρχουν– σπάνια περιορίζουν τις άλλες χρήσεις στην αγροτική γη.[3] Ακόμα και η γη υψηλής παραγωγικότητας, όπου υπάρχουν κάποιοι όροι προστασίας, σπάνια καθορίζεται ενώ φαίνεται ότι υπάρχουν και περιπτώσεις κατά τις οποίες αποχαρακτηρίζεται. [4]
Ας δούμε λοιπόν, τι επιτρέπεται από το δασικό νόμο στις περιοχές όπου αυτός εφαρμόζεται. Στο δασικό νόμο (998/1979) περιλαμβάνεται μια αυστηρή ρύθμιση, η οποία στη συνέχεια αναιρείται από το πλήθος των έργων που εξαιρεί. «Δεν επιτρέπεται, εν όλω ή εν μέρει, οποιαδήποτε επέμβαση που συνεπάγεται μεταβολή του προορισμού των δασών και δασικών εκτάσεων, πλην όσων ορίζονται ως επιτρεπτές στο παρόν Κεφάλαιο. Κάθε επιτρεπτή επέμβαση σε δάση και δασικές εκτάσεις αποτελεί εξαιρετικό μέτρο. Επέμβαση σε δάση και δασικές εκτάσεις, καθώς και σε δημόσιες χορτολιβαδικές και βραχώδεις εκτάσεις… επιτρέπεται μετά από έγκριση.».
«Η παραπάνω γενική απαγόρευση… δεν ισχύει, εφόσον πρόκειται για εκτέλεση στρατιωτικών έργων… για διανοίξεις δημόσιων οδών… για την κατασκευή και εγκατάσταση αγωγών φυσικού αερίου και πετρελαϊκών προϊόντων… για την κατασκευή και εγκατάσταση δικτύων μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας… την κατασκευή και εγκατάσταση έργων ηλεκτροπαραγωγής από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Α.Π.Ε.) ή/και σταθμών αποθήκευσης περιλαμβανομένων των μεγάλων υδροηλεκτρικών σταθμών… καθώς και των δικτύων σύνδεσής τους με το Σύστημα ή το Δίκτυο … για έργα εκμετάλλευσης ορυκτών πρώτων υλών…».
«…Επίσης οι προβλεπόμενες στις διατάξεις του παρόντος Κεφαλαίου τουριστικές εγκαταστάσεις, επιχειρηματικά πάρκα, δεξαμενές αποθήκευσης πετρελαιοειδών μετά των αναγκαίων αγωγών προσαγωγής τους, εκπαιδευτήρια με τις συνοδές τους εγκαταστάσεις και νοσοκομεία, θεραπευτήρια και εγκαταστάσεις των Περιφερειακών Συστημάτων Υγείας και Πρόνοιας (Πε. ΣΥ.Π), εφόσον προβλέπονται από ειδικό χωρικό σχέδιο… διενεργούνται στις ανωτέρω εκτάσεις σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του.» (άρθρο 45)
Έχουμε δηλαδή στο δασικό νόμο δύο κατηγορίες έργων που επιτρέπονται «κατ’ εξαίρεση» και που αφορούν σε όλα τα «αναπτυξιακά έργα», με τον τρόπο που αυτά ορίζονται και χρηματοδοτούνται. Οι Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, όπου περιλαμβάνονται και τα συνοδά έργα –μεταξύ των οποίων η δημιουργία νέων δρόμων– εγκρίνονται από τις δασικές υπηρεσίες στα πλαίσια της περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Για τη δεύτερη κατηγορία –για τουριστικά έργα, επιχειρηματικά πάρκα κοινωνικές υποδομές κ.ά.– πριν από τη σύνταξη των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων απαιτούνται «ειδικά χωρικά σχέδια», δηλαδή χωροταξικά / πολεοδομικά σχέδια που δημιουργούνται στις περιοχές της εκτός σχεδίου δόμησης και γίνονται με τον ειδικό σκοπό να φιλοξενήσουν συγκεκριμένες δραστηριότητες που φυσικά περιλαμβάνουν διανοίξεις νέων δρόμων. Τα ειδικά χωρικά σχέδια εγκρίνονται με Προεδρικά Διατάγματα μετά από έλεγχο του Συμβουλίου της Επικρατείας. Για όλα τα ενεργειακά έργα όπου πάντα περιλαμβάνεται η διάνοιξη νέων δρόμων, δεν απαιτούνται καν «ειδικά χωρικά σχέδια». Δεν είναι τυχαίο που στις Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αναφέρεται κατά κανόνα ότι το έργο… δεν αλλάζει τη χρήση γης!
Για να μη μένει καμιά αμφιβολία, στο ίδιο άρθρο 45 του δασικού νόμου διατυπώνεται ρητά: Στις περιπτώσεις επιτρεπτών επεμβάσεων του παρόντος νόμου για την έγκριση δόμησης και την άδεια δόμησης, τυχόν κτιριακών εγκαταστάσεων που ανεγείρονται κατά τις κείμενες διατάξεις δεν απαιτείται η ύπαρξη «προσώπου γηπέδου», όπως αυτή ορίζεται κάθε φορά από ειδικές ή γενικές διατάξεις της πολεοδομικής νομοθεσίας.
Είναι προφανές λοιπόν ότι στη συζήτηση για το αν είναι απαραίτητο να υπάρχει «πρόσωπο γηπέδου» σε νόμιμα χαρακτηρισμένο δρόμο για να δομηθεί ένα ακίνητο σε εκτός σχεδίου περιοχή πρέπει να περιλαμβάνονται κι άλλα ερωτήματα:
- Μετά από πόσες εφαρμογές μια εξαίρεση μετατρέπεται σε κανόνα;
- Τελικά τι είδους εγκαταστάσεις συνιστούν «δόμηση» στις εκτός σχεδίου περιοχές;
- Πότε αλλάζει ο προορισμός (και η χρήση) στις εκτός σχεδίου περιοχές, αν θεωρήσουμε ότι αυτές «δεν έχουν ως προορισμό, κατ’ αρχήν, τη δόμηση ή την τουριστική εκμετάλλευση, αλλά τη γεωργική, κτηνοτροφική και δασοπονική εκμετάλλευση και την αναψυχή του κοινού»;
- Για ποιους απαιτείται και για ποιους δεν απαιτείται «πρόσωπο γηπέδου» στις εκτός σχεδίου περιοχές;
- Εν τέλει, χρειάζεται η πολιτεία να έχει «πρόσωπο» απέναντι στην κοινωνία ή αρκεί να έχει μόνο απέναντι στους κάθε λογής επενδυτές;
Παραπομπές
1) Εκτός σχεδίου δόμηση: «Σκοτώνονται» περιουσίες στο ένα έκτο της αξίας τους – Με αγωγές απειλούνται οι υπάλληλοι των Πολεοδομιών, ethnos.gr
2) «Όχι» από το ΣτΕ για εκτός σχεδίου δόμηση, kathimerini.gr
3) «Παραγωγική» και «άγονη» αγροτική γη, edromos.gr
4) Γεωργική γη στη σκιά των ηλιακών πάνελ, wearesolomon.com
