Την ώρα που γράφεται το σημερινό εράνισμα (Πέμπτη μεσημέρι) δεν έχει ξεκαθαρίσει το τοπίο των διαπραγματεύσεων, μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης κοινωνικής σωτηρίας και των γερμανοκρατούμενων θεσμών της Eυρωζώνης. Όμως ποια είναι η σημερινή οικονομική κατάσταση της Ευρωζώνης;
Επτά χρόνια μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, η Ευρωζώνη των 19 κρατών-μελών πλήττεται από στασιμότητα, αποπληθωρισμό και υψηλή ανεργία ενώ είναι πάντοτε παρών ο κίνδυνος διάλυσής της (και όχι μόνο λόγω της Ελλάδας). Ο αποπληθωρισμός είναι στο -0,2% και ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης είναι σχεδόν μηδενικός (0,3% το 4ο τρίμηνο 2014 σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο). Αυτοί οι δύο δείκτες επιδρούν αρνητικά στη μείωση του δημοσίου χρέους που ανέρχεται στο 92,1% του AΕΠ της Ευρωζώνης (3ο τρίμηνο 2014). Το βάθος της κρίσης της Ευρωζώνης επιβεβαιώνεται και από τις, πάντα αισιόδοξες, προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2015 και το 2016: ο ρυθμός αύξησης του AΕΠ θα είναι 1,3% και 1,9% αντίστοιχα ενώ ο δείκτης πληθωρισμού θα είναι -0,1% και 1,3%. Επιπλέον, τον Δεκέμβριο 2014 η ανεργία βρισκόταν σε υψηλά επίπεδα (11,4% ή 18,1 εκατομμύρια άντρες και γυναίκες με τον αριθμό των νέων ανέργων, κάτω των 25 ετών, να ανέρχεται σε 3,3 εκατομμύρια). Η κρίση τραπεζών και δημόσιου χρέους του 2008 έχει μετατραπεί πλέον σε συνολική κρίση του ευρωπαϊκού υποδείγματος συμπεριλαμβάνοντας και τις τρεις μεγαλύτερες οικονομίες που αποτελούν τα 2/3 του AΕΠ της Ευρωζώνης: η Γερμανία ταλαντεύεται μεταξύ στασιμότητας και ύφεσης, η οικονομία της Γαλλίας έχει βαλτώσει και το AΕΠ της Ιταλίας είναι περίπου στα επίπεδα των αρχών της δεκαετίας του 2000.
Υψηλή ανεργία, χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης και αποπληθωρισμός αυξάνουν τον αριθμό των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων που αδυνατούν να εξυπηρετήσουν τα δάνειά τους και υπονομεύουν τον τραπεζικό τομέα των χωρών της Ευρωζώνης. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην κορύφωση της κρίσης, στις ΗΠΑ ο δείκτης των μη εξυπηρετούμενων δανείων (μεδ) ήταν 5,6% ενώ στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες ο αντίστοιχος δείκτης είναι σημαντικά υψηλότερος (π.χ. Ελλάδα, Κύπρος, Ιρλανδία, Ιταλία, Σλοβενία).
Αυτός ο φαύλος κύκλος κυβερνήσεων που επιβάλλουν μέτρα λιτότητας και περικόπτουν τις δημόσιες επενδύσεις, νοικοκυριών που δεν καταναλώνουν (είτε λόγω λιτότητας είτε λόγω προσδοκιών για μεγαλύτερη πτώση των τιμών) και τραπεζών που δεν δανείζουν δημιουργεί το κατάλληλο έδαφος για νέες τραπεζικές κρίσεις, που αυτή τη φορά θα είναι δύσκολο να αντιμετωπισθούν λόγω της υπερχρέωσης του δημόσιου τομέα.
Για την αντιμετώπιση της στασιμότητας και του αποπληθωρισμού, η ΕΚΤ αναγκάσθηκε να υιοθετήσει προγράμματα που αποσκοπούν στην παροχή ρευστότητας στον τραπεζικό τομέα με την προσδοκία ότι οι τράπεζες θα χαλάρωναν την πιστωτική πολιτική τους και θα χρηματοδοτούσαν την πραγματική οικονομία. Η πρώτη προσπάθεια με την παροχή φθηνού δανεισμού στις τράπεζες απέτυχε. Ο κύριος λόγος ήταν ότι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις της Ευρωζώνης, που αποτελούν το 99% των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, δεν είναι διατεθειμένες να προσφύγουν σε νέο δανεισμό σε ένα μακροοικονομικό περιβάλλον με τα χαρακτηριστικά αυτού της Ευρωζώνης.
Η ΕΚΤ αναγκάστηκε φέτος τον Ιανουάριο να εξαγγείλει ένα πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης ανάλογο αυτού που εφαρμόσθηκε στις ΗΠΑ μετά το ξέσπασμα της κρίσης. Σύμφωνα με το πρόγραμμα, η ΕΚΤ θα προβεί στην αγορά περιουσιακών στοιχείων (τραπεζικών και επιχειρησιακών ομολόγων) συνολικού ύψους 1 τρισ. ευρώ προκειμένου να αντιμετωπισθεί ο αποπληθωρισμός και να ενισχυθεί η καταναλωτική δαπάνη. Εκτιμάται ότι και πάλι η πραγματική οικονομία δεν θα επηρεασθεί ενώ αντίθετα θα δημιουργηθούν «φούσκες» στα χρηματιστήρια μετοχών και εμπορευμάτων με μοναδικούς κερδισμένους τις τράπεζες και τα κερδοσκοπικά κεφάλαια.
Το ελληνικό ζήτημα επαναφέρει τη συζήτηση στην Ευρωζώνη και την Ε.Ε. στα πραγματικά προβλήματα που δεν είναι άλλα από τη διευθέτηση του υψηλού ευρωπαϊκού δημόσιου χρέους και την έλλειψη ισχυρού ευρωπαϊκού προϋπολογισμού που θα χρηματοδοτούσε δημόσιες επενδύσεις στα κράτη- μέλη, προσανατολισμένες στην παραγωγή, την έρευνα, την καινοτομία και την προστασία του περιβάλλοντος. Η επιμονή της ελληνικής κυβέρνησης κοινωνικής σωτηρίας στο πρόγραμμά της είναι η καλύτερη υπηρεσία που μπορεί να προσφέρει η πατρίδα μας στην ευημερία των λαών της Ευρώπης.
Ερανιστής: Γιώργος Τοζίδης
