Ο κροίσος πρώην κυβερνήτης και οι φίλοι του
Λίγες εβδομάδες μετά τη σφοδρότατη κριτική από το Αμερικανικό Κογκρέσο προς τη μεγαλύτερη Βρετανική τράπεζα, HSBC, για τη χρησιμοποίηση λογαριασμών και θυγατρικών της από τα μεξικανικά ναρκο-καρτέλ ώστε να διακινούν και να ξεπλένουν εκατομμύρια μαύρου χρήματος, ο Richard Brooks έκανε μια ακόμη θλιβερή αποκάλυψη σχετικά με τον τραπεζικό τομέα. Ένας συνδυασμός «διακριτικών» τραπεζικών ιδρυμάτων και ενός ισχυρού δικτύου φορολογικών παραδείσων, μετέτρεψαν την Αγγλία στο κέντρο μιας ανθούσας βιομηχανίας που κλέβει δισεκατομμύρια από τους φτωχούς του κόσμου. Επί τρεις μήνες ο ερευνητής εξέταζε εξονυχιστικά επιφανείς υποθέσεις διαφθοράς που έφταναν στα βρετανικά δικαστήρια. Εστίασε την προσοχή του σε μια από τις πιο εξοργιστικές υποθέσεις, αυτή του James Ibori, πρώην κυβερνήτη της πολιτείας Δέλτα στη Νιγηρία, ο οποίος μεταξύ του 1999 και του 2007, μέσω βρετανικών τραπεζών, διοχέτευσε 200 εκατ. λίρες κλεμμένων κρατικών χρημάτων προκειμένου να χρηματοδοτήσει έναν πολυτελή τρόπο ζωής.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η συγκεκριμένη πολιτεία της Αφρικής αποτελεί ένα από τα πιο μαρτυρικά σημεία στον πλανήτη, καθώς, παρά τα τεράστια αποθέματα μαύρου χρυσού στο Δέλτα του Νίγηρα, ο τοπικός πληθυσμός κυριολεκτικά λιμοκτονεί εν μέσω του ακραία μολυσμένου από το πετρέλαιο περιβάλλοντος. Οι κρατικοί αξιωματούχοι αποτελούν ακραία παραδείγματα διαφθοράς, καθώς οι περιουσίες τους και ο τρόπος διαβίωσής τους ξεπερνά κάθε όριο. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα αποτελεί ο Ibori, ο οποίος χρησιμοποίησε τα κλεμμένα χρήματα για να αποκτήσει μια Bentley, ιδιωτική εκπαίδευση για τα παιδιά του, ακίνητα σε ακριβές περιοχές, ένα στόλο θωρακισμένων Range Rovers και δεκάδες ταξίδια στο Λας Βέγκας. Όλα αυτά με τη βοήθεια ενός Βρετανού νομικού συμβούλου, του Bhadresh Gohil, και κυρίως μέσω λογαριασμών στις τράπεζες HSBC και Barclays.
Η περιπλοκότητα της υπόθεσης είναι μεγάλη. Τα χρήματα μεταπηδούν μεταξύ μυστικοπαθών φορολογικών παραδείσων, σκοτεινών εταιριών-βιτρίνα και ισχυρών και σεβαστών τραπεζών. Όπως χαρακτηριστικά είπε η δημόσια κατήγορος, Sasha Wass, προς τον δικαστή της υπόθεσης: «Αν σας μπέρδεψαν όλα αυτά, είναι λογικό. Αυτός ακριβώς είναι ο σκοπός». Ως αντιπροσωπευτικό δείγμα, αξίζει να σημειωθεί ότι το πολύπλοκο κουβάρι της υπόθεσης κατάφερε να ξετυλιχθεί μόνο όταν οι 8 αστυνομικοί που αποτελούν το τμήμα της Μητροπολιτικής Αστυνομίας που ασχολείται με τις προσόδους από υποθέσεις διαφθοράς, ολόκληρο το τμήμα δηλαδή, ακολούθησε την πορεία των χρημάτων. Εντέλει, ο James Ibori καταδικάστηκε σε 13 χρόνια φυλάκιση, σε μια υπόθεση που ο υπεύθυνος δικαστής, Pits, αποκάλεσε «μια από τις μεγαλύτερες περιπτώσεις ξεπλύματος μαύρου χρήματος που έχουμε δει».
Παρά τη μεγάλη ποινή που επιβλήθηκε στον Ibori, οι βρετανικές τράπεζες που διευκόλυναν την διάπραξη των εγκλημάτων του αλλά και αμέτρητων παρόμοιων εγκλημάτων, δεν έχουν αντικρίσει το εσωτερικό της δικαστικής αίθουσας – και ούτε πρόκειται. Όταν το περιοδικό Private Eye ρώτησε έναν πρώην αστυνομικό γιατί οι τραπεζίτες δεν συλλαμβάνονται για υποθέσεις ξεπλύματος μαύρου χρήματος, απάντησε ότι «είναι αδύνατον να τους αγγίξεις». Οι φορολογικοί παράδεισοι στους οποίους συσσωρεύονται δισεκατομμύρια κλεμμένων και οι τραπεζίτες που βοηθούν στο ξέπλυμά τους, απολαμβάνουν όχι το εσωτερικό μιας φυλακής, αλλά τα προνόμια τεράστιας εξουσίας και σημαντικής κοινωνικής θέσης. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα αποτελεί ο λόρδος Green, υπουργός Εμπορίου της Μεγάλης Βρετανίας.
Από την τράπεζα στην κυβέρνηση
Ο λόρδος Green, υπουργός Εμπορίου και μέλος στην ομάδα δράσης που καλείται να αποφασίσει σχετικά με μεταρρυθμίσεις στις βρετανικές τράπεζες, ήταν γενικός διευθυντής του τομέα ιδιωτικής τραπεζικής της HSBC κατά τα χρόνια που διαχειρίζονταν εκατομμύρια βρόμικων χρημάτων. Αναλυτικότερα, οι πελάτες μιας ιδιωτικής ελβετικής τράπεζας (θυγατρική της HSBC), ερευνώνται από τις βρετανικές Αρχές για ενδεχόμενη φοροδιαφυγή που ξεπερνά τα 200 εκατομμύρια λίρες. Το γραφείο Τελωνείων και Φόρων της Αυτού Μεγαλειότητας έλαβε το 2010 δεδομένα, που ένας πρώην εργαζόμενος στην HSBC κατάφερε να αποσπάσει και να διαρρεύσει, τα οποία περιείχαν λεπτομέρειες για περίπου 6000 άτομα, εταιρίες και τραστ. Ειδικοί επί του θέματος ομιλούν για ποσό φοροδιαφυγής ανά λογαριασμό που ξεπερνά τις 33.000 βρετανικές λίρες.
Ακόμη, η τράπεζα αντιμετωπίζει, όπως αναφέραμε, τεράστιες κατηγορίες σχετικά με την εμπλοκή της με τα μεξικανικά ναρκο-καρτέλ. Ηλεκτρονικά μηνύματα που η έρευνα του αμερικανικού Κονγκρέσου για το θέμα αποκάλυψε, καταδεικνύουν ότι ο Βρετανός υπουργός είχε προειδοποιηθεί τουλάχιστον 2 φορές για την ύπαρξη «μαύρου χρήματος» στην εταιρία του. Είναι σημαντικό να αναδειχθεί το γεγονός ότι ο λόρδος έχει εργαστεί, επίσης, στην τράπεζα των Βερμούδων (γνωστότατος φορολογικός παράδεισος) καθώς και στο μεξικανικό τμήμα της HSBC. Παρά το παρελθόν του, καλείται να αποφασίσει για τη μεταρρύθμιση του τραπεζικού τομέα, ώστε να καταστεί διαφανέστερος. Από την άλλη πλευρά, ο πρώην εργαζόμενος της HSBC, που αποκάλυψε χιλιάδες περιπτώσεις φοροδιαφυγής, βρίσκεται υπό αστυνομική κράτηση στην Ισπανία και αντιμετωπίζει την πιθανή έκδοσή του στην Ελβετία.
