Πρέπει τα πάντα να αντιμετωπίζονται τόσο πολιτικά; Να κρίνονται με μια σειρά προδιαγραφές και κριτήρια; «Μα ήταν απλά μια πρωτοβουλία 10 κοριτσιών». Όχι, εάν αυτό σημαίνει ακινησία ή προσμονή «ολοκληρωμένων πακέτων λύσης». Ναι, γιατί το «μανιφέστο» που ακολούθησε έγινε «γραμμή». Μερικές γενικές και ειδικές σκέψεις:
Οι έννοιες και οι λέξεις μοιάζουν να έχουν δραπετεύσει. Από τα συμφραζόμενά τους, από την ιστορία και τους τόπους τους, από όσα θέλουν να ονοματίσουν, από αυτούς που τις εκφέρουν. Σε ένα βαθμό και οι πράξεις. Το πρότζεκτ και η ιδεολογία του –αρχή, μέση και τέλος– ο πληθωρισμός γεγονότων και δηλώσεων δίχως βάρος, οι καινοτομίες, του καθενός τα γούστα, οι διαρκείς μεταλλάξεις. Σαν να έχει επιστρέψει η ακατάλληλη για ενηλίκους μέθοδος του «υπέρ και κατά», μαζί με τις ανάλογες στρατοπεδεύσεις, πολλές πια ως «ινσταλέισιον». Αν είναι μονάχα δείγματα μιας εποχής μεταμοντέρνας ή προϊόν της περιρρέουσας (ΤΙΝΑ) κανονικότητας ίσως δεν έχει τη μεγαλύτερη σημασία. Κάπου πάντως υπάρχει μια διάλυση. Πρώτα ο κατακερματισμός των συνειδήσεων, η παβλοφική αντίδραση στα γεγονότα, «το δέντρο και όχι το δάσος» κι έπειτα οι πλαστές, αφηρημένες και άρον άρον ενοποιήσεις. Άλλες που έρχονται από τα παλιά -είτε ως καταφύγια για τους πολλούς είτε ως όπλα για τους λίγους- κι άλλες που νομίζουν ότι γρήγορα θα ανοίξουν φωτεινούς δρόμους. Αλλά και το «ομαδικό» που σαν να αποσυνδέθηκε από το «κοινωνικό». Το «πολιτικό» που φτώχυνε είτε ως «πολιτικό σκηνικό», είτε ως αδιαμεσολάβητη «κοινωνική εμπειρία». Το «δημόσιο» που παραέγινε αφηρημένο εξοβελίζοντας τη «συλλογικότητα». Το «οραματικό» που νομίζει ότι θα τα καταφέρει χωρίς την πολιτική και τις δυσκολίες της.
Και εκτός όλων αυτών, το τέλος της αθωότητας που ποτέ δεν υπήρχε αλλά όλοι πορευόμαστε –καλώς και κακώς– ωσάν να υπάρχει. Γιατί όλα ρουφιούνται, όλα γίνονται στη στιγμή αντικείμενο χειραγώγησης, όλα υπάγονται σε ευρύτερους συσχετισμούς δύναμης. Γιατί δεν είναι ούτε αιώνιοι οι εχθροί, ούτε en bloc, ούτε ίδιας υφής, ούτε παρουσιάζονται ως τέτοιοι. Είναι συχνό το φαινόμενο να παίρνουμε τα λόγια τους τοις μετρητοίς και να συρόμαστε έτσι σε ναρκοθετημένα πεδία. Είμαστε απολύτως προβλέψιμοι κι αυτό δεν έχει σχέση με το ευφάνταστο του πράγματος. Κυρίως, είμαστε οι αντίπαλοι που θα ήθελε κάθε «κακός». Γιατί εκτός των άλλων, προτιμάμε να κατονομάζουμε αυτούς και τους «-ισμούς» τους παρά να περιγράφουμε το πρόβλημα.
ΕΚΤΟΣ ΤΟΠΟΥ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΥ λοιπόν η κίνηση των δέκα γυναικών. Ή για την ακρίβεια, εντός τόπου και χρόνου αλλά με αρνητικό πρόσημο. Τόση μεγάλη ανάγκη ήταν να καταγγελθεί ο μιλιταρισμός –σοβαρά τώρα οι μαθητικές παρελάσεις το 2020 τον τροφοδοτούν;- του ελληνικού κράτους; Έτσι χτίζονται σήμερα οι πειθαρχίες; Εδώ εδράζονται η ομοιομορφία και ο αυταρχισμός; Μπορούμε βέβαια να καταγράψουμε όλα τα δεινά του ανθρώπινου πολιτισμού και να τα καταγγέλλουμε με κάθε ευκαιρία. Όμως δεν ήταν τέτοιας χροιάς η παρέμβαση, ήθελε να έχει ένα μεγαλύτερο «βάρος». Και αυτό το κατάφερε, πιάνοντας εν μέρει έναν παλμό. Μια σχετική δυσφορία προς τον πατριωτισμό, φορτώνοντάς του κατ’ αποκλειστικότητα «κουρδίσματα», «στρατιωτάκια», «βομβαρδισμούς», «διαταγές». Γενικώς κι αορίστως. Τη μέρα όπου με τρόπους μπερδεμένους και ποτέ καθαρούς οι άνθρωποι σε αυτή τη χώρα ενδέχεται να κάνουν λογαριασμούς όλων των ειδών, συναισθηματικούς, συνειδησιακούς, ίσως πιο συλλογικούς. Την ώρα όπου οι γείτονες απειλούν, η ρευστοποίηση προχωρά και σύσσωμος ο εθνικός κορμός (κι όχι ο Βούρος στην εξέδρα) προπαγανδίζει την υποταγή δια του φιλειρηνισμού.
Αν δεν ήταν έτσι, δεν θα υπήρχε αυτή η απλοϊκή αντιπαραβολή του πατριωτισμού με την ελευθερία, δεν θα θεωρούνταν παντελώς άχρηστα όσα «διδασκόμαστε από μικρά παιδιά», ούτε θα τεμαχίζονταν τόσο χοντροκομμένα και αλαζονικά οι «πατρίδες». Για να μιλήσουμε πιο πεζά, σε πολλές σχολικές γιορτές ακούγονται πολύ πιο ουσιαστικά πράγματα απ’ όσα γράφει το «μανιφέστο».
Βέβαια, τι πιο εύκολο από το να πει κανείς ότι οι παρελάσεις δεν είναι σίγουρα αυτό που δηλώνουν οι λόγοι και τα πρωτόκολλα. Και πόσο μάλλον όταν οι εξέδρες των επισήμων είναι αυτές που είναι. Ότι η ιστορική μνήμη περνάει μέσα από άλλες οδούς, ότι η παιδεία είναι το βασικό και άλλα τέτοια σωστά μα κοινότοπα. Το ερώτημα παραμένει: Αυτή τη «διόρθωση» επιζητούσε η παρέμβαση και εν’ ονόματι αυτής της ανάγκης σχεδιάστηκε;
ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ να έλειπε μια δόση ξιπασμού απέναντι σε αυτούς που λογαριάζονται ως «κανονικοί». Γιατί εδώ η υπόθεση εξελίχθηκε σαν μια φοβερή αποκάλυψη της υποκρισίας αλλά και του κουτόχορτου που τρώει ο λαός. Μα τι σημαίνει να αμφισβητηθεί η «κανονικότητα» και η όποια κοινωνική συναίνεση επιτυγχάνουν σήμερα κυβερνώντες και αντιπολιτευόμενοι; Συμβάλλουν σε αυτό κάποιες «πρωτοποριακές» ομάδες που χοντρικά θεωρούν την κοινωνία προβληματική, καθυστερημένη και μόνο προς διδαχή; Θα επικρατήσει αυτός ο αντιλαϊκισμός, όχι μόνο ως πολιτική αλλά και σαν κλίμα, σαν περιρρέουσα ατμόσφαιρα; Θα κυριαρχήσει μια παρέμβαση που εστιάζει στους «αποκλεισμένους» περιορίζοντας έτσι το εύρος της αδικίας και βλέποντας υπεροπτικά τους πολλούς; (βλ. και στήλη «Είπαν-Έγραψαν» στην τελευταία σελίδα).
Υπάρχει και κάτι ακόμα. Το πολιτικό σύστημα εδώ και καιρό στήνει πολύ μεθοδικά έναν ολοκληρωτικό διπολισμό. Δεξιά κι ΣΥΡΙΖΑ συμφωνούν σε όλα: Μνημόνια, πλεονάσματα, εξωτερική πολιτική, μεταναστευτικό, Ευρώπη, σχέσεις με τις ΗΠΑ, Τουρκία, Κυπριακό. Μένουν κάτι «ψιλά» για να μπορεί να λειτουργεί απρόσκοπτα η «αντιπαράθεση». Το πώς δεν θα εξαφανιστούμε εντός αυτής της διεργασίας, το πώς θα αναδειχτούν άλλες ματιές και πρακτικές παραμένει ένα δύσκολο ζητούμενο.
Ένα διαφορετικό μήνυμα
«Ετούτος δω ο λαός δε γονατίζει παρά μονάχα μπροστά στους νεκρούς του. Χρόνια πολλά Θεσσαλονίκη, χρόνια πολλά Μακεδονία, χρόνια πολλά Ελλάδα». Αυτό ήταν το μήνυμα του πιλότου της Πολεμικής Αεροπορίας, επισμηναγού Δημήτρη Βολακάκη, ο οποίος πέταξε με ένα F-16 πάνω από τη Θεσσαλονίκη κατά την πραγματοποίηση επιδείξεων που έγιναν για την παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου. Το μήνυμα συγκίνησε πολλούς. Ο πιλότος διάλεξε έναν στίχο από τη συλλογή του ποιητή Γιάννη Ρίτσου «Οι γειτονιές του κόσμου». Η συλλογή γράφτηκε στη Μακρόνησο και τον Άη Στράτη, όπου ο Ρίτσος ήταν εξόριστος, και ο στίχος σχετίζεται με τα γεγονότα του Δεκέμβρη του 1944. Να μια πληροφορία που μπορεί να βραχυκυκλώσει όσους προσπαθούν να χωρέσουν την πραγματικότητα σε κλειστά σχήματα και στερεότυπα. Το μήνυμα του πιλότου, αν και εξαιρετικά ολιγόλογο, λέει πολλά, σε εποχές δύσκολες.
